زيبا فرزين‌نيا در گفت‌وگو با «اعتماد»:
ژاپن به دنبال احياي جايگاه سابق در بازار ايران است
گروه ديپلماسي|با دستيابي به توافق هسته‌اي از سوي ايران و گروه 1+5 بسياري از كشورهاي مختلف دنيا كه پيش از آن روابط‌شان را با ايران كاهش داده بودند، ضمن ابراز علاقه براي گسترش روابط خويش با كشورمان، درصدد تنظيم زماني براي انجام سفر به تهران در برنامه كاري وزراي امور خارجه خود برآمدند. خبرگزاري كيودو ژاپن روز گذشته در گزارشي با اشاره به سفر قريب‌الوقوع نخست‌وزير اين كشور به ايران اعلام كرد كه فوميو كيشيدا، وزير امور خارجه اين كشور قصد دارد روز دوشنبه هفته آتي به ايران سفري داشته باشد و در تهران تمامي راه‌هاي گسترش همكاري با جمهوري اسلامي ايران را در فضاي پساتحريم مورد بررسي قرار داده و موانع موجود را برطرف سازد. در اين باره گفت‌وگويي با زيبا فرزين‌نيا، مدير گروه مطالعات آسياي شرقي و اقيانوسيه دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي وزارت امور خارجه داشته‌ايم كه در ادامه مي‌آيد.
ژاپن در هندسه ديپلماسي جمهوري اسلامي ايران چه جايگاهي دارد؟
ژاپن يكي از قدرت‌هاي مهم آسيايي و قدرت‌هاي بلامنازع اقتصادي در دنيا محسوب مي‌شود كه در بسياري از صنايع اقتصادي از جايگاه بالايي برخوردار است. در كنار مسائل سياسي، ژاپن در بسياري از زمينه‌ها رشد مناسبي داشته است كه از جمله آنها مي‌توان توانايي اين كشور در عرصه محيط زيستي را مثال زد. با توجه به اين مساله، اين كشور براي جمهوري اسلامي ايران از اهميت بالايي برخوردار است. روابط جمهوري اسلامي ايران و ژاپن از سال‌هاي گذشته ادامه داشته است و با وجود تحريم‌ها و تقيد ژاپن به رعايت آنها، اين روابط آنقدر سنتي و ريشه‌دار بوده است كه قطع نشده و همچنان ادامه دارد. درست است كه روابط اقتصادي تهران و توكيو در طول سال‌هاي اخير به دليل تحريم كاهش يافته ولي همان‌طور كه بيان كردم شكل همكاري‌ها از حالت اقتصادي به صورت همكاري‌هاي فرهنگي و اجتماعي تغيير شكل داده است.
تهران و توكيو در چه زمينه‌هايي مي‌توانند با يكديگر همكاري داشته باشند؟
همان‌طور كه بيان كردم تهران و توكيو زمينه‌هاي همكاري بسياري با يكديگر در سال‌هاي دور تا به امروز داشته و دارند. متاسفانه به دليل تحريم‌هايي كه به خاطر فعاليت هسته‌اي كشورمان از سوي سازمان ملل و اتحاديه اروپا و ديگر كشورها اعمال شد، ميزان همكاري‌ها و روابط تجاري و اقتصادي ژاپن نيز با كشورمان كاهش يافته است. ژاپن يكي از عمده خريداران نفت از ايران بوده كه به دليل تحريم‌ها در سال‌هاي اخير ميزان خريدش از كشورمان كاهش يافته است ولي به نظر مي‌رسد با اجرايي شدن توافق هسته‌اي و برداشته شدن تحريم، ميزان خريد نفت خود را از ايران افزايش داده و به ميزان سابق بازگرداند. از طرف ديگر، ژاپن از جمله تامين‌كنندگان تجهيزات صنعتي ايران بوده است كه اين مساله نيز دستخوش تحريم‌ها شده است. با اين حال، همكاري‌هاي فرهنگي و اجتماعي اين كشور با ايران همچنان مانند سال‌هاي گذشته است و حتي مي‌توان گفت اين همكاري‌ها افزايش هم يافته است. مثلا ژاپني‌ها در مسائل محيط‌زيستي كه شامل تحريم نبوده است، با ايران همكاري‌هاي‌شان را افزايش داده‌اند و تهران و توكيو در زمينه درياچه اروميه تبادل نظر داشته‌اند. ارتباطات خوبي نيز ميان دانشگاه‌هاي ايراني و ژاپني برقرار است. همچنين بايد به همكاري‌هاي دو كشور در زمينه آموزش مهاجران افغان اشاره كنم.
پس مي‌توان انتظار داشت كه ژاپن به يكي از شركاي ايران تبديل شود؟
بله؛ ژاپن نيز مانند بسياري از كشورها و به خصوص كشورهاي اروپايي، به دنبال به دست آوردن جايگاهي در بازار ايران است و مي‌خواهد جايگاه سابقش در بازار ايران را بازپس گيرد. بازار ايران براي ژاپني‌ها جذابيت بسياري دارد. از طرف ديگر، كالاي ژاپني در فرهنگ بسياري از ايرانيان به معناي كالايي مرغوب و با كيفيت است. انتظار مي‌رود تا روابط ايران و ژاپن با اجراي برجام به ميزان و حالت سابق خويش بازگردد و حتي ميزان اين همكاري‌ها، نسبت به گذشته افزايش نيز يابد.
آيا ژاپن به همكاري‌هاي سياسي با ايران مي‌انديشد؟
با وجود تحريم‌ها كه موجب كاهش روابط تجاري ايران و ژاپن شده است اما دو كشور در زمينه مسائل سياسي و فرهنگي با يكديگر همكاري‌هاي‌شان را افزايش داده‌اند. تبادلات سياسي دو كشور در سال‌هاي گذشته با وجود تلاش‌ها در جريان بوده اما در روابط سياسي تهران و توكيو در دو سال اخير رشد بسياري داشته است. شما اگر به دو سال گذشته نگاه كنيد، مشاهده مي‌كنيد كه آقاي روحاني رييس‌جمهور كشورمان و شينزو آبه نخست وزير ژاپن، سه بار با يكديگر ديدار داشته‌اند. آقاي ظريف در كنار يك بار سفر به ژاپن، چندين دفعه ديگر هم با وزير امور خارجه ژاپن ديدار داشته‌اند. دو كشور در زمينه مسائل سياسي و حقوق بشر گفت‌وگوهاي خوبي با يكديگر داشته‌اند.
آيا ژاپن علاقه‌مند به همكاري با ايران براي مبارزه با تروريسم است؟
در اين مساله كه ژاپن به مبارزه با تروريسم و انجام همكاري‌هاي منطقه‌اي در اين باره علاقه‌مند است، نبايد ترديدي داشت و بي‌ترديد نيز آقاي فوميو كيشيد، ا وزير امور خارجه ژاپن در سفر به تهران درباره مسائل منطقه‌اي رايزني‌هايي با مقامات كشورمان به رايزني خواهد پرداخت ولي آنچه مهم است، ريشه‌دار بودن اين همكاري‌ها است.
ريشه‌دار بودن اين مساله را به چه ميزان مي‌دانيد؟
اين مساله بستگي به نظر متحدان غربي ژاپن دارد؛ به عبارت ديگر، ژاپني‌ها براي مبارزه با تروريسم و انجام همكاري‌هاي منطقه‌اي بيشتر پيرو كشورهايي مانند امريكا است و منتظر نظر آنها باقي مي‌ماند.