با غارت فرهنگي داعش چه كنيم
البته ماهي را هر وقت از آب بگيريد تازه است
سيد محمد بهشتي
رييس موزه لوور، ژان لوك مارتينز، پس از حملات تروريستي اخير پاريس و در واكنش به تهديداتي كه داعش در فرانسه كرده به دستور فرانسوا اولاند، رييسجمهور فرانسه، طرحي براي حفاظت از گنجينههاي فرهنگي جهان عرضه كرده است. از جمله مفاد اين برنامه تخصيص بودجه براي تاسيس پايگاههاي جديد حفاظت از آثار مسروقه فرهنگي در اروپا و همچنين تاسيس مركز نظارت دقيق بر تجارتهاي غيرقانوني اين آثار در قاره اروپاست. مارتينز معتقد است كه ۲۰ درصد از درآمد داعش حاصل فروش آثار فرهنگي در بازارهاي جهاني است و اين طرح سبب ميشود ضمن حفاظت از آثار اين ممر درآمد نيز قطع شود. اين موضوع دلالتهايي دارد و آن اينكه هم رييسجمهور فرانسه و هم مدير موزه لوور به خوبي متوجه شدهاند كه مقصد غالب آثار مسروقه اروپاست و اگر به نحوي بازارهاي جهاني و خصوصا اروپايي خريد و فروش آثار سرقتشده كنترل شود، در واقع به اندازه يكپنجم از بسط يد داعش كاسته ميشود و شايد به اندازه يكپنجم، بشريت آسوده خاطرتر شود و چه بسا بخش اعظمي از ميراث فرهنگي سوريه و عراق به همين ترتيب نجات پيدا كند.
اگر زماني كه طالبان موزههاي افغانستان را غارت ميكرد و در پيشاور پاكستان بازار غيرقانوني فروش آثار افغانستان را راه انداخت، مراجع جهاني اقدامي شايسته ميكردند؛ اگر زماني كه طالبان بوداهاي باميان را نابود كرد نهادهاي مسوول به اقدامات نمايشي اكتفا نميكردند؛ اگر زماني كه داعش در آغاز رفتارهاي وحشيانهاش در سوريه و عراق و صدماتي كه به موزه موصل يا به شهر پالميرا و... وارد ميكرد واكنشي متناسب دريافت ميكرد امروز جهان مسلما اوضاع بهتري چه به لحاظ ميراث فرهنگي و چه اساسا به لحاظ امنيتي داشت. ليكن هنوز هم دير نشده است. هنوز هم داعش وجود دارد و دشمنياش با هر چيز واجد ارزش برقرار است و هنوز هم يكي از راههاي درآمدش از محل معامله اين آثار است؛ عمده تمركز داعش روي موضوع ميراث فرهنگي و سرقت و تخريب به علت منفعتهايي است كه از قبل اين سرقتها و چپاولها ميبرد. بديهي است كه فروشنده اين آثار داعش است ولي خريداران خريداراني جهانياند و طبيعي است كه اگر بازارهاي جهاني خريد اين آثار مسدود و اين موضوع تقبيح شود مطمئنا موجوديت داعش تهديد خواهد شد. ايران در موضوع جيرفت تجربه درخور توجهي دارد. آن فصولي كه قاچاقچيان اشياي عتيقه در غيبت كارشناسان ميراث فرهنگي سايت جيرفت را غارت كردند و بلافاصله اين آثار سر از حراجهاي جهاني در آورد ما با كمك تعدادي از كارشناسان و باستانشناسان تراز اول جهاني، اين آثار و اهميتشان را به خوبي معرفي كرديم و نوشتههايي در مذمت و تقبيح معامله آنها در مطبوعات جهان منتشر كرديم. بازتاب آنچنان بود كه حتي در كشورهايي كه كنوانسيون ۱۹۷۲ را امضا نكرده بودند نيز همانند كشورهاي پايبند به اين كنوانسيون، تمايل به خريد و فروش آثار جيرفت از بين رفت. اكنون نيز وقت آن رسيده كه همه نهادها با همكاري يونسكو و مركز ميراث جهاني، ايكوم جهاني، ايكوموس جهاني و ايكروم جهاني و... در حركتي جمعي و گسترده افكار عمومي را روشن كنند به طوري كه كساني كه اين رفتار داعش برايشان مقرون به صرفه است ديگر وارد اين معاملات با داعش و امثال داعش نشوند. همه بايد بدانند كه سودي كه از اين راه نصيبشان ميشود خونبهاي انسانهاي بيگناهي است كه از بين ميروند يا بيخانمان ميشوند يا سايهاي از ترس بر سرشان افكنده ميشود و به اين ترتيب اين قبيل بازارها خواسته يا ناخواسته شريك تروريسم جهانياند.