دومينوي كنش‌هاي دموكراسي گريزي اردوغان
صلاح‌الدين هرسني
عملكرد حزب عدالت و توسعه در نظام سياسي تركيه كه عمدتا متاثر از نگرش‌هاي شخصي رجب طيب اردوغان ورق مي‌خورد، روزي نيست كه فراز و فرودهاي جديد و البته ناهمگن و مخالفي با پرنسيپ‌هاي دموكراسي را تجربه نكند. اين فراز و فرود‌ها همواره در ميان دو الگوي هيپوكراسي (دورويي) و دماكوژي (عوام فريبي) در نوسان است. رجب طيب اردوغان هم اينك در تداوم الگو‌هاي گريز از مركز خود به دو اقدام جديد دست يازيده است. در اين راستا تصويب طرح سلب مصونيت از برخي نمايندگان پارلمان نخستين اقدام جديد اردوغان است كه با هدف به چالش گرفتن آرمان‌هاي دموكراسي تركيه و ميراث كماليسم رقم خورده است. در اين سناريوي جديد كه اردوغان آن را راي تاريخي خود و پارلمان خوانده است، هدفي را دنبال مي‌كند كه از آرمان‌هاي اساسي اوست و آن چيزي نيست كه بخواهد اتمسفر و فضاي سياسي را براي عرضه‌نمايي احزاب رقيب از جمله احزاب طرفدار كرد‌ها و نيز بزرگ‌ترين حزب اپوزيسيون يعني حزب دموكراتيك خلق‌ها به رهبري صلاح الدين دميرتاش تنگ كند. به عبارت ديگر اين اقدام اردوغان تلاش سازمان يافته براي خاموش كردن مخالفان ومنتقدان در پارلمان است. بدون شك اين اقدام ادوغان پيامد‌هايي را براي نظام سياسي تركيه به همراه خواهد داشت. اول آنكه اين اقدام موجب ناديده گرفتن مصونيت قضايي به عنوان ابتدايي‌ترين حقوق نمايندگان در پارلمان خواهد بود. به واقع اردوغان با اين اقدام جديد خود ناآگاه و ناشيانه تلاش كرده است كه يك سيستم قانونگذاري بخواهد فرصت‌طلبانه و البته سودجويانه عليه خود اقدامي كارشكنانه انجام دهد كه در تاريخ تركيه مسبوق به سابقه نبوده است. دومين پيامد اين اقدام اردوغان متوجه نظام سياسي تركيه است. شكي نيست كه اين اقدام اردغان منجر به بي‌ثباتي فزاينده نظام سياسي تركيه خواهد شد كه مهم‌ترين نشانه آن ايجاد حالت پره تورين است. در ادبيات مربوط به توسعه سياسي ايجاد حالت پره تورين به وضعيتي اطلاق مي‌شود كه در فرآيند آن، نظاميان كودتا، عوامفريبان فرصت‌طلبي، اقويا اختلاس و ضعفا اعتصاب مي‌كنند. دومين اقدام جديد اردوغان تمهيدات تدارك يافته‌اش براي انتخاب جديد نخست وزير تركيه است. هم اينك كنگره حزب عدالت و توسعه در نشست روز يكشنبه خود مصادف با 22 مه 2016 به انتخاب بن علي ييلدريم به عنوان نخست وزير جديد تركيه راي داده است تا زير سايه اردوغان در كاخ نخست‌وزيري زمام امور را در دست گيرد. احمد داوود اوغلو كه با كودتاي پست مدرن4 ماه مه 2016 اردوغان نتوانست با همكاري با او بر سر نحوه و كم وكيف سياستگذاري ادامه دهد، در شرايطي از مقام خود كناري‌گيري كرد كه دوران بيست ماه نخست وزيري‌اش با انتشار گزارش‌هايي درباره اختلافات عميق با اردوغان به پايان رسيد. حال نخست وزيري بر سر كار مي‌آيد كه سال‌ها در كنار اردوغان بوده و خواهد توانست او را در نحوه سياستگذاري‌هاي عوامفريبانه‌اش ياري كند. بدون شك اين تغيير هواداران اردوغان را به پيشبرد برنامه‌هاي جاه‌طلبانه و عوامفريبانه‌اش اميدوار مي‌كند. به واقع اردوغان به فراست دريافته است آن كسي كه در وقت حاضر مي‌تواند مهم‌ترين مجري پروژه‌هاي حيات سياسي‌اش باشد، كسي نيست جز بن علي ييلدريم. در پروژه سياسي كه ييلدريم عهده‌دار اجراي آن است، فرآيند گذار و انتقال سيستم نخست‌وزيري به سيستم رياستي چندان با چالش‌ها و موانع دوران احمد داوود اوغلو روبه‌رو نخواهد شد. به اين ترتيب با اقداماتي كه رجب طيب اردوغان در تداوم اقدامات گريز از مركز خود انجام مي‌دهد، دوران سختي براي آينده نظام سياسي تركيه پيش روست كه علت همه آن، چيزي جز تلاش براي تحقق نظام رياستي و اقناع كاميابي‌ها و منويات شخص خودكامه و عوامفريبي چون رجب طيب اردوغان نيست.