گزارش تمرين نمايش عزيز شنگالي نوشته و كار قطب الدين صادقي
ستايش بلندقامتانه يك كارگردان از دختران كوباني
مهسا مقدم/ چند روزي است اسامي گروه‌هاي شركت‌كننده در بخش ميهمان جشنواره تئاتر فجر اعلام شده است. از ميان اين كارگردان‌ها نام چند كارگردان از جمله قطب‌الدين صادقي توجه را جلب مي‌كند. اين كارگردان باسابقه مدتي است كه نمايشي را روي صحنه نبرده است و براي مخاطبان تئاتر جالب است كه در ميان اين اوضاع نه چندان مطلوب با نمايش «عزيز شنگالي» به جشنواره تئاتر فجر خواهد آمد. صادقي اين روز‌ها با گروه ۷۰ نفره خود در شيرخوارگاه آمنه خيابان وليعصر در حال تمرين و آماده‌سازي گروه است. زماني‌كه وارد سالن تمرين مي‌شوم، بازيگران در حال انجام حركات كششي و گرم كردن خود براي شروع تمرين هستند و قطب الدين صادقي در گوشه‌يي از سالن با دستيار خود صحبت مي‌كند و مي‌گويد كه من بنشينم تا پس از پايان يافتن صحبت‌هايش براي گفت‌وگو بيايد.
صادقي يكي از قطب‌هاي تئاتر ايران است و اهالي تئاتر و رسانه آن را به عنوان هنرمندي خوش‌برخورد مي‌شناسند اما شايد بازيگرانش كمي با اين موضوع مخالف باشند زيرا سر تمرين بسيار جدي است و گاهي هم خرده فرياد‌هايي بر سر آنها حواله مي‌كند؛ اما آنها هم مي‌دانند كه اين جديت بي‌دليل و بي‌منطق نيست و شايد هم براي هماهنگي و يكدست كردن بازيگران امري لازم و ضروري باشد.
رييس سابق مركز هنرهاي نمايشي حاضر به دادن سالن به من نبود
قطب‌الدين صادقي به بازيگرانش كمي استراحت مي‌دهد و مي‌گويد كه مي‌توانيم با هم گفت‌وگو را شروع كنيم. دلم نمي‌آيد خوشحالي خود را براي حضورش در جشنواره بازگو نكنم. او هم تشكر مي‌كند و گفت‌وگو را با اين نكته شروع مي‌كند كه چرا مدت‌هاست در صحنه تئاتر حضور نداشته است. او مي‌گويد: «رييس سابق مركز هنرهاي نمايشي از در اختيار گذاشتن سالن امتناع مي‌كرد و حاضر به دادن سالن براي اجراي نمايشم نمي‌شد؛ بنابراين تصميم گرفتم طي اين مدت جوابي هنرمندانه به اين انحصارطلبي دهم. بنابراين خود را مشغول نگارش نمايشنامه و نمايش خياباني كردم و طي اين مدت نه تنها بيكار نبودم كه توانستم در اين فرصت، پنج نمايشنامه آماده كنم.»
كارگردان نمايش مكبث ادامه مي‌دهد: «تصميم داشتم نمايش «عزيز شنگالي» را به صورت ميداني اجرا كنم و اعتراض خود را نشان دهم و بگويم نمي‌توان جلوي فعاليت هنرمند را گرفت و او در هر شرايطي كار مي‌كند. اما با پيشنهاد اردشير صالح‌پور تصميم گرفتم تا در جشنواره تئاتر فجر شركت كنم زيرا موضوع نمايش من با تئاتر فجر همخواني بيشتري دارد و ديگر مجبور نبودم نمايشم را با اين تعداد بازيگر در سرماي زمستان به صورت ميداني اجرا كنم و سالن و نور و صدا هم در اختيارم قرار مي‌گرفت.»
عزيز شنگالي برگرفته از يك داستان واقعي است
از او درباره موضوع نمايش مي‌پرسم و اينكه آيا «عزيز شنگالي» به واقعه‌يي از منطقه شنگال ارتباط پيدا مي‌كند. صادقي اين گونه در مورد موضوع نمايش خود توضيح مي‌دهد: «اين نمايش برگرفته از يك داستان واقعي است. روايت كودكي پنج ساله به نام «عزيز» كه پس از پنج شبانه‌روز آوارگي در بيابان‌ها از فرط تشنگي و شدت آفتاب، كور مي‌شود و در نهايت جان خود را از دست مي‌دهد. ديدن عكس‌هاي اين كودك توفاني در من ايجاد كرد تا جايي كه سه شبانه‌روز متاثر از اين واقعه، اشك ريختم و تصميم گرفتم اين واقعيت هولناك را به اجرا دربياورم.»
اين كارگردان به نشان دادن شهامت دختران كوباني در نمايش اشاره مي‌كند و ادامه مي‌دهد: «در آخر اين كودك به دختران كوباني مي‌رسد و جان خود را از دست مي‌دهد؛ دختران كوباني پوزه داعش را به خاك ماليدند؛ شهامت و شجاعت آنها قابل ستايش است. اين اثر ضمن اينكه اداي احترامي به كودكان ستمديده و زنان به اسارت رفته محسوب مي‌شود يك ستايش بلند قامتانه در برابر دختران كوباني است. به تصوير كشيدن شهامت اين دختران مي‌تواند يكي از بهترين پيام‌هاي نمايش ما باشد.»
صادقي مي‌گويد: «اين نمايش تفسير كاملا عاطفي و زيبا‌شناسانه از مسائل روز انساني ما است؛ مي‌خواستم به جاي تكرار كردن نمايشنامه‌هاي خارجي، حرفي در نمايش بزنم كه درباره موضوعات زنده دنيا است. جنايت‌هاي داعش موضوعي است كه جهان شرق و غرب را درگير كرده، اين موضوع مي‌تواند مساله همبستگي بشري را مطرح كند.»
به نمايش «پيكره‌هاي بازيافته» اشاره مي‌كنم كه اثري بي‌كلام همراه با موسيقي بود و مي‌گويم، اين كارتان هم بي‌كلام است چقدر فضاي نمايش به «پيكره‌هاي بازيافته» شباهت دارد و اين كارگردان در پاسخ من مي‌گويد: «هر دو اين نمايش‌ها بي‌كلام هستند اما نمايش «پيكره‌هاي بازيافته» از نقوش سفالي گرفته شده و اين اثر نمايشي كاملا اعتراضي است و فضايي كاملا متفاوت دارد. آنقدر خطوط فاجعه برجسته بود كه پيام نمايش با ديالوگ افراد به خوبي منتقل نمي‌شد؛ مفاهيم اين نمايش با حركت‌ها و تصويرهاي كلي بهتر بيان مي‌شود؛ چيزي كه اين حركت را جان مي‌بخشد، موسيقي است. اين نمايش در قسمت‌هايي موسيقي حماسي و هولناك و در قسمتي موسيقي بسيار لطيف و احساسي دارد.»
در بين گفت‌وگوي ما كاظم هژيرآزاد هم سر تمرين اين نمايش حاضر مي‌شود و منتظر است كه گفت‌وگوي ما تمام شود تا بتواند ديداري با قطب‌الدين صادقي داشته باشد و نمايش را هم ببيند.
او به بازيگران اين نمايش اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «بازيگران نمايش فعال در زمينه حركات موزون يا رزمي‌كار هستند و بدن كاملا مناسبي براي حضور در اين نمايش دارند. بازيگري در اين نمايش بيشتر تكيه بر فيزيك افراد دارد زيرا در اين نمايش ميزانسن‌هاي سنگيني داريم كه بازيگران بايد از عهده آن بربيايند.»
صادقي مي‌گويد: «اين كار براي خودم هم تازگي دارد زيرا در طول تمرين، تغييرات زيادي را در نمايش اعمال كردم. تمامي ميزانسن‌هاي نمايش زنده هستند؛ چهار ميزانسن مهم اين نمايش در جريان تمرينات تغيير كرد و من مجبور شدم طرح‌هايم را كنار بگذارم و طرح جديدي براي نمايش بنويسم. هر چقدر با واقعيات برخورد مي‌كنم ميزانسن‌ها
معنا بخش و تاثيرگذار‌تر مي‌شود.»
« عزيز شنگالي» اجراي عمومي دارد
صداي شروع تمرينات گروه از طبقه پايين مي‌آيد و گفت‌وگوي من با قطب‌الدين صادقي درباره اينكه آيا اين نمايش اجراي عمومي نيز خواهد داشت، ادامه پيدا مي‌كند. صادقي توضيح مي‌دهد: «با اين شرط به جشنواره تئاتر فجر آمدم كه بلافاصله پس از پايان جشنواره، اجراي عمومي به نمايشم تعلق بگيرد. قرار است پس از پايان جشنواره ۱۵ شب اجرا در تالار اصلي مجموعه تئاتر شهر داشته باشيم، البته گروه ما آمادگي اجراي عمومي تا پايان سال را دارد اما در حال حاضر ۱۵ اجرا براي ما قطعي شده است.»
اين كارگردان از تاثيرگذاري و جايگاه هنر براي نشان دادن اعتراض به مسائل روز دنيا مي‌گويد و اضافه مي‌كند: «دليل بسياري از حوادث بشري ما نيستيم اما بايد نسبت به آن واكنش نشان دهيم و هنر به عنوان پيوندگاه فكري و انساني مي‌تواند به خوبي اين اعتراض را نشان دهد. اميدوارم بتوانم با اين اثر افكار عمومي را حساس كنم و با اين نمايش بگويم كه ما هم بايد به سهم خود در راستاي موضع‌گيري‌هاي درست دولت، گامي براي اين مردم مظلوم برداريم.»
گفت‌وگوي من با قطب الدين صادقي به پايان مي‌رسد اما كنجكاويم. نمي‌گذارد كه سالن تمرين را ترك كنم. در همين زمان صادقي از گروهش مي‌خواهد كه يك بار از اول نمايش را اجرا كنند بنابراين ترجيح مي‌دهم اجراي گروه را حتي شده بدون دكور و لباس ببينم و با فضاي نمايش آشنا شوم. با اينكه نمايش بدون كلام بود هيچ پيچيدگي و ابهام در نمايش احساس نكردم و مضمون نمايش توانست من را تحت تاثير قرار دهد.
ناصر رحيمي به عنوان مدير توليد، افسانه قلي‌زاده طراح گريم، الهام شعباني طراح لباس، نوژان مقدس و جواد سجادي مديران صحنه، بهنام رحيمي و مهرداد ميرزايي آهنگساز، نيوشا صادقان و ناصر رحيمي دستياران كارگردان اين گروه را همراهي مي‌كنند.