اصغر فرهادي: دوره سينمايي كه پاسخ بدهد، تمام شده
بهار سرلك| پنج كارگردان نامزد در بخش بهترين فيلم خارجي زبان گلدن گلوب، اصغر فرهادي (فروشنده)، مارن اده (توني اردمان)، هدا بينامينا (آسماني‌ها)، پابلو لارين (نرودا) و پاول ورهوفن (او)، در سالن مصر سينماتك امريكا گرد هم جمع شدند تا نشست فيلم خارجي را به رسم هر ساله و با پشتيباني مالي انجمن مطبوعات خارجي هاليوود برگزار كنند. در اين جمع بازيگران فيلم‌هاي نامزدشده از جمله اوليا امامرا، دبورا لوكومينا و جسيكا كالواندا بازيگران «آسماني‌ها» ايزابل اوپر از فيلم «او» و گائل گارسيا برنال بازيگر فيلم « نرودا» حضور داشتند. اين پنج كارگردان در اين نشست به سوال‌هاي سام آسي، ميزبان اين برنامه و همچنين سوالات تماشاگران حاضر در اين نشست پاسخ دادند. ويديوي اين نشست در وبسايت Americancinemateque منتشر شده است. در ابتداي اين نشست، آسي با اشاره به حضور و محور زنانه فيلم‌ها گفت: «شايد متوجه شده باشيد كه 45درصد افراد اينجا زن هستند؛ البته موضوع اكثر فيلم‌ها شخصيت و سوژه اصلي داستان‌ها نيز درباره زنان است. اين موضوع پيشرفتي در سينماي بين‌المللي محسوب مي‌شود.» او پاول ورهوفن، فيلمساز هلندي، را كارگرداني ناميد كه از موضوعات بي‌پروا و از انتخاب‌هاي بي‌محابا خوشش مي‌آيد و از ورهوفن پرسيد: «وقتي ميشل مي‌فهمد متجاوز كيست، نزد پليس نمي‌رود و اين متجاوز به كار خود ادامه مي‌دهد و كسي مانع او نمي‌شود نگران آزادي او نبوديد و مجازاتي برايش در نظر نگرفتيد؟» ورهوفن با شوخي مي‌گويد: «منظورتان اين است من كه كارگردان هستم بازيگرم را مجازات كنم؟ در
يك ساعت ابتدايي فيلم متوجه مي‌شويد چرا اين زن در اين شرايط چنين رفتاري از خود نشان مي‌دهد. چرا اين اتفاقات براي او رخ داده و چرا بدين شكل خاص به تجاوز پاسخ مي‌دهد و چرا گزارش اين كار را به پليس نمي‌دهد؟ فكر مي‌كنم پاسخ اين سوالات در انتهاي فيلم داده شده است.»
آسي معتقد است «فروشنده» با «او» داراي شباهت‌هايي است؛ چون در فروشنده نيز شخصيت زن اصلي داستان مورد حمله متجاوزي قرار مي‌گيرد اما رفتاري كاملا متفاوت با ميشل در فيلم «او» از خود نشان مي‌دهد. او گفت: «واكنش‌ها در ايران نسبت به اين برخورد او بحث‌برانگيز بود كه چرا اين فرد متجاوز مجازات نشد، چون انتظار مي‌رفت او مجازات شود و همين انتظار شك و ترديد‌هايي را براي اين شخصيت ايجاد كرد. شما مي‌دانيد چرا مردم ايران چنين واكنشي نشان دادند؟ به مجازات نكردن افراد اعتقاد داريد؟ فكر مي‌كنيد بخشش، ندامت و پشيماني (از گناه) را تضمين مي‌كند؟» فرهادي اين سوال را دليل ساخت «فروشنده» خواند و گفت: «سعي كردم اين سوال را با تماشاگر مطرح كنم تا مخاطب نيز فكر كند در اين موقعيت اخلاقي، چه راهي درست است؟! بارها اين را گفتم كه الان دوران سينمايي كه پاسخ بدهد، تمام شده و الان دوره سينمايي است كه بايد سوال ايجاد كند. واكنش تماشاگران فيلم «فروشنده» در ايران و خارج از ايران داراي تنوع مشابهي است. خود شما امروز مثالي را مطرح كرديد كه من آن را در جاهاي ديگر نيز شنيده بودم. شما گفتيد فردي فيلم را تماشا كرده و در انتهاي فيلم با پيرمردي كه به حريم شخصي ديگري تجاوز كرده، احساس همدردي كرده است.»
منتقد سينمايي در اين ميان گفت: «اينجا در امريكا نيز مردم به اين موضوع واكنشي مشابه با ايراني‌ها نشان خواهند داد. زماني كه از آنها مي‌پرسم آيا با فرد تجاوزگر احساس همدري مي‌كنيد، آنها مي‌گويند بله اما زماني كه به آنها مي‌گويم تصور كنيد، اين تجاوز به همسر شما شده باشد، آنها مي‌گويند كه متجاوز را مي‌كشيم.» فرهادي ادامه داد: «اين همان سوالي بود كه مي‌خواستم مطرح كنم. ما وقتي خودمان در اين موقعيت قرار مي‌گيريم دچار يك دوراهي مي‌شويم. ما حتي نمي‌خواهيم كه پليس آن فرد را قضاوت و مجازات كند و از اينكه خودمان قضاوت كنيم و حكم را اجرا كنيم، لذت مي‌بريم. اين تركيب قضاوت و اجراي حكم چيزي است كه اسمش را انتقام مي‌ناميم. الان به دنيا نگاه كنيد، همه دنيا در حال انتقام گرفتن از يكديگر هستند؛ حتي ملت‌ها.» فرهادي با اشاره به تك‌بعدي بودن قانون و توجه نكردن آن به پس‌زمينه زندگي مجرم گفت: «به نظرم ما ناچاريم قانون را بپذيريم و به آن اعتماد كنيم ولي اين حقيقت را فراموش نكنيد كه قانون تنها از يك زاويه به هر اتفاق نگاه مي‌كند. وقتي يك نفر كسي را مي‌كشد، قانون تحقيق مي‌كند و همه تحقيقات را روي يك كاغذ مي‌نويسد كه فرد در چه تاريخ و به چه نحوي كشته شده است و به علت‌ها كاري ندارد. قانون به اينكه در آدمي كه قتل را انجام داده چه اتفاقاتي افتاده و چه گذشته‌اي داشته، پدر و مادرش چه كساني بودند و دوران كودكي او چگونه بوده كاري ندارد. ما ناچاريم به قانون احترام بگذاريم اما بايد هميشه در ذهن داشته باشيم كه قانون نمي‌تواند همه زواياي يك اتفاق را بررسي كند بنابراين ما از طريق قانون هرگز به حقيقت نمي‌رسيم.»