بررسي «اعتماد» از سناريوهاي احتمالي‌نشست بعدي اوپك
تداوم توافق 30 نوامبر
10 خرداد پايان توافق كشورهاي اوپك مبني بر تداوم كاهش توليد نفت است. توافقي كه در 30 نوامبر به مدت 6 ماه، سطح توليد نفت اعضا را كاهش داد كه در گام نخست قيمت نفت را تقويت كرد اما افزايش توليد نفت شيل امريكا، سبب ترديدهايي شده است. البته تاكنون هيچ‌يك از اعضاي اوپك نسبت به اين توافق موضع مخالف نگرفته‌اند و كشورهاي اصلي در كنار روسيه از تداوم كاهش توليد حمايت مي‌كنند.
جلسه آتي اوپك كه قرار است در وين برگزار شود، تمركز خود را بر بحث تداوم كاهش توليد خواهد گذاشت. مواضعي كه تاكنون از سوي وزراي نفت و انرژي توليد‌كننده نيمي از طلاي سياه جهان عنوان شده حاكي از آن است كه تقريبا تمام اعضاي اوپك و حتي توليدكنندگان غير اوپكي مانند روسيه به استمرار روند كنوني باور دارند. در توافقي كه ميان عربستان و روسيه انجام شد، ادامه دادن مسير امروز تا 9 ماه ديگر مورد قبول طرفين واقع شد. عراق نيز از استمرار توافق 30 نوامبر تا 6 ماه ديگر دفاع كرد و وزير انرژي قطر هم از تمديد توافق كاهش توليد اوپك تا سه ماه نخست سال 2018 ميلادي دفاع كرد. با اين وجود افزايش بي‌سابقه توليد نفت شيل سبب شد تا افزايش قيمت مدنظر اعضاي اوپك پس از مدتي معكوس شود و دوباره قيمت‌ها كاهش يابد. دست‌اندركاران توليد انرژي نامتعارف اعلام كردند حتي با قيمت 20 دلاري هم از بازار سود خواهند برد؛ حال آنكه برخي از كشورهاي عضو اوپك از كاهش قيمت نفت به‌شدت آسيب ديدند و مانند ونزوئلا درگير مشكلات دروني شدند. حتي سعودي‌ها كه از ثبات نسبي اقتصادي برخوردار بودند هم در سه سالي كه قيمت طلاي سياه كاهش يافت با مشكلاتي مواجه شدند كه سبب شد بخشي از يارانه‌هاي اجتماعي خود را حذف كنند. «اعتماد» در رابطه با سناريوهاي احتمالي اوپك با دو تن از كارشناسان صنعت نفت گفت‌وگو كرد كه هر دو بر تداوم روند كنوني صحه گذاشتند و آن را محتمل‌ترين گزينه پيش روي اعضاي بزرگ‌ترين تشكل توليدكنندگان نفت جهان دانستند.
توافق 30 نوامبر ادامه مي‌يابد
محمود خاقاني، كارشناس انرژي به «اعتماد» گفت: من اخيرا در يك همايش سالانه مشهور به شعله در آمستردام هلند كه در رابطه با گاز طبيعي است به‌عنوان سخنران شركت داشتم. در اين همايش سخنرانان بحث مي‌كردند كه نامطمئني در بازار نفت و گاز رو به افزايش است و جالب بود كه دليل اين عدم اطمينان را برخي انتخابات ايران مي‌دانستند چون معتقد بودند برخي نامزدها از افزايش يارانه نقدي حرف زدند كه طبعا در عمل به وعده خود چاره‌اي جز اين ندارند كه نفت را به شكل قاچاق بفروشند و بودجه لازم را براي برنامه‌هاي خود به دست آورند. در اين صورت بازار اشباع امروزي با مقدار زيادي از نفت‌خام مواجه مي‌شود.
اين كارشناس انرژي افزود: به نظر من تصميماتي كه عربستان و متحدانش مي‌گيرند، تصميمات غول‌هاي انرژي ساكن در واشنگتن است. آنها هم در شرايط فعلي به دنبال اين نيستند كه قيمت نفت بيش از 55 دلار شود ولي اگر پايين‌تر آمد و رسيد به 30 تا 40 دلار هم كماكان مشكلي ندارند. زيرا سعودي‌ها با امريكا معامله مي‌كنند و قصد دارند كمك امريكا را جذب كنند تا بعد بتوانند بحران‌هاي خود را حل كنند و ايالات متحده هم تاكنون ثابت كرده بر مواردي مانند حقوق بشر بحثي عليه اين متحدان خود پيش نكشد و اصطلاحا دست آنها را براي سركوب مخالفان داخلي خود باز مي‌گذارند.
خاقاني ادامه داد: به‌عنوان يك كارشناس فكر مي‌كنم نبايد روي تصميمات اوپك حساب باز كرد چون كشورهاي ساحلي خليج فارس مشكلات اقتصادي دارند و امكان دارد حتي در صورت توافق، كلك بزنند. فعلا اقتصاد چين در حال فرورفتن در ركود است و معتقدم امريكا هم در چنين شرايطي است. مثلا كمپاني عظيم وستينگ‌هاوس اعلام ورشكستي كرد و شركت توشيبا هم كه بزرگ‌ترين سهامدارش بود در آستانه ورشكستگي قرار دارد. چون انرژي هسته‌اي در آلمان و بسياري از كشورها به بايگاني سپرده شده و به سوي انرژي‌هاي تجديد پذير مي‌روند. درنتيجه هنگامي كه تقاضا رو به كاهش رود، امكان افزايش قيمت بيش از گذشته ناممكن مي‌شود.
او در پاسخ به سوالي در مورد افزايش توليد نفت شيل گفت: واقعيت بازار اين است كه شركت چند مليتي شيل گزارش مي‌دهد كه اگر قيمت نفت 20 دلار هم باشد مي‌تواند توليد و معامله نفت و گاز غيرمتعارف را با سود انجام دهد. آنچه در بازار مطرح است و بايد در سياست انرژي دولت مورد توجه باشد اين است كه ما بايد از طريق مديريت صحيح، كه مشكل ما در اين صنعت است، هزينه توليد را كاهش دهيم. همچنين خصوصي‌سازي‌ها در اين صنعت قرار بود سرمايه‌گذاري جذب كند و پالايشگاه‌ها را مدرن كند كه نشد.
يعني كساني كه از دولت اين به اصطلاح گاو را خريدند فقط آن را دوشيدند و گاو الان لاغر شده و نگراني من اين است كه پالايشگاه‌هاي ما خوب نگهداري نشدند و ممكن است امنيت تامين انرژي داخلي به خطر افتد.
به گفته او، در دولت‌هاي نهم و دهم با برنامه وزارت نفت را مي‌خواستند منحل و در وزارت نيرو ادغام كنند و ساختار اين وزارتخانه را به هم ريختند كه آقاي هامانه از آن به عنوان شخم‌زني ياد كرد. اكنون هم تا از برنامه كلان انرژي مي‌گويي، مي‌گويند وزارت نيرو منحل شود چه احتياجي به اين انحلال و ادغام وجود دارد؟ ما قبلا چنين چيزهايي داشتيم و در برنامه ششم هم مسائلي وجود دارد كه اگر خوب برنامه‌ريزي شوند معتقدم وابستگي اقتصاد كشور را در دولت دوازدهم از اقتصاد دلاري جدا كنيم.
خاقاني در رابطه با نقش روسيه در رابطه با توافقات نفتي گفت: روسيه چيزي به اسم منافع ملي دارد و روزي اين منافع آن را با ايران نزديك مي‌كند و روز ديگر با امريكا. من به عنوان يك شهروند ايراني كه مشاركت انتخاباتي كردم از دولت مي‌خواهم خوب تبليغ كند و منافع ملي را به مردم معرفي كند و جامعه را در مورد آن آموزش دهد. روسيه هيچ‌وقت به ايران به عنوان يك شريك استراتژيك نگاه نمي‌كند ولي شريك تاكتيكي مي‌داند اما همين كشور، تركيه را شريك استراتژيك خود مي‌داند. چون نفت روسيه و خطوط گاز از طريق تركيه به كشورهاي ديگر صادر مي‌شود. درنتيجه ما هم نبايد دل خود را خوش كنيم و فكر كنيم روسيه شريك هميشگي است. روسيه فعلا با ما خواهد بود اما فردا معلوم نيست.
آثار توافق قبلي كمرنگ شده است
سيدمحمدعلي خطيبي، نماينده پيشين ايران در اوپك نيز به «اعتماد» گفت: تا جايي كه من مطلعم همه اعضاي اوپك و برخي توليدكنندگان غير اوپكي با تمديد توافق موافق هستند و كسي تا امروز ابراز مخالفتي نكرده و اخيرا هم روسيه و عربستان به يك توافق نسبي 9 ماهه در اين رابطه رسيدند.
تصميمات اوپك البته 6 ماهه است و حداقل مي‌توانند براي 6 ماه آينده توافقي را تمديد كند. از سوي ديگر، در ماه‌هاي گذشته دو كميته از سوي اوپك براي بررسي روند اجراي توافق 30 نوامبر انتخاب شد؛ يكي كميته فني كه تشكيل شد و عملكرد اين تصميم را بررسي و ارزيابي كرد و نظر مثبتي به تمديد داشت و علاوه بر اين يك كميته نظارتي بر كاهش توليد همچنين نظري داشتند. بنابراين دو كميته اصلي پيش از اجلاس به تمديد نگاه دارند و همچنين سردمداران جريان يعني روسيه و عربستان هستند كه باعث و باني همين توافق شش ماهه فعلي هم بودند. البته هر دو اخيرا نسبت به استمرار اين روند ابراز نظر مثبت كردند. بنابراين مانعي براي تمديد وجود نخواهد داشت.
او افزود: نكته‌اي كه وجود دارد، روند نزولي قيمت‌ها را داريم، چون غير اوپكي‌هايي كه همراه نيستند مدام افزايش توليد را در دستور گذاشتند. درنتيجه افزايش عرضه غير اوپك داريم و در داخل اوپك هم كشورهايي مانند نيجريه و ليبي نيز آزاد هستند كه افزايش توليد داشته باشند و اگر چنانچه در اين اجلاس نيجريه و ليبي هم به سطح قبلي رسيده باشند بايد سهميه بگيرند.
خطيبي گفت: همچنين ممكن است با اين روند نزولي شايد بگوييم كه اين توافق هم ديگر پاسخگو نيست زيرا قرار بود به قيمت 60 دلار برسيم و اگر اين توافق به اين نتيجه نرسد، بايد در يك بررسي كارشناسي اين سياست را شكست خورده ببينند. مجموعه اوپك كاهش توليد را انجام داده و اگر سناريوي موثرتري بود بايد در دستور قرار بگيرد. توافق فعلي مادامي خوب است كه تاثير مثبت بر قيمت‌ها بگذارد. اگر بخواهيم با مديريت عرضه نفت بشكه‌اي 60 دلار هدف‌گذاري شود بايد مديريت پويا و ديناميك باشد و حتي كاهش ديگري در دستور كار قرار گيرد كه به قيمت هدف خود برسيم وگرنه با اين توافق دايم آثار مثبت آن كمرنگ مي‌شوند.