معضل اقتصادي - اجتماعي «بيكاري» درد مشترك امروز كشورهاي در حال توسعه و توسعه‌نيافته است كه مي‌تواند در كشورهايي كه با بحران بخش توليد مواجه هستند، عميق‌تر شود. اما بدون ترديد مي‌توان از اين تنگناي اقتصادي كه تبعات اجتماعي دارد با تشريك مساعي بين كشورها عبور كرد.
امروزه جمعيت پير، چالشي جدي در مسير توسعه‌يافتگي كشورهاي بزرگ صنعتي قلمداد مي‌شود بنابراين لازم است تا با تلاش براي جوان‌سازي جمعيت كه در بازه زماني كوتاه جوابگو نيست و پذيرش نيروي كار خارجي چرخ واحدهاي صنعتي در اين كشورها بچرخد.
«ايران» كشوري كه در مسير توسعه‌يافتگي قرار گرفته با توجه به تاثيرپذيري شرايط توليد از تحريم‌ها اين روزها با نيروي جوياي كار در سطوح مختلف سني و تحصيلي مواجه است.
داده‌هاي مركز آمار ايران در زمستان سال 97 با ارايه آمارهايي از ميزان اشتغالزايي در كشور نشان داد كه فرصت اشتغالزايي در كشور كاهش يافته است. بر اساس آمارها در سال 97 ميزان شغل توليد شده معادل 434 هزار نفر بود كه اين آمار براي سال 96 معادل اشتغالزايي براي 615 هزار نفر بوده است. بنابراين ميزان مشاغل ايجاد شده در سال 97 نسبت به سال قبل از آن 29 درصد افت را تجربه كرده است.
همچنين آمارها نشان مي‌دهد كه تعداد افراد شاغل كشور در سه ماهه نخست سال گذشته معادل 24 ميليون و 64 هزار نفر بود كه اين رقم در سه ماهه آخر سال به 23 ميليون و 313 هزار نفر رسيد كه با توجه به تشديد تحريم‌ها، كاهش صادرات نفتي و غيرنفتي در سه ماهه نخست سال جاري با نگاهي خوشبينانه مي‌توان به ثابت ماندن تعداد مشاغل كشور يا ريزش حداقلي نيروي كار در بازار داخلي اميدوار بود.
با توجه به شرايط واحدهاي توليدي و بخش خدمات لازم است براي عبور از معضل بيكاري از شيوه اعزام نيروي كار به ساير كشورها استفاده شود اما لازم است اين اقدامات با نظارت دقيق و كافي از سوي مراكز كاريابي مجاز انجام شود تا مانع بروز سوءاستفاده‌هاي مالي و جنسي از متقاضيان كار در بازار داخلي و خارجي توسط مراكز كاريابي غيرمجاز در لابه‌لاي آگهي‌هاي رنگارنگ و جذاب فضاي مجازي شد.
80 درصد كلاهبرداري غيرمجازها در پايتخت
رييس كانون انجمن‌هاي صنفي دفاتر مشاوره شغلي و كاريابي‌هاي كشور بر اين باور است كه تعداد مراكز كاريابي غيرمجاز 5 تا 6 برابر بيشتر از كاريابي‌هاي مجاز است و متقاضيان كار به‌واسطه مراكز كاريابي غيرمجاز داخلي و خارجي مورد سوءاستفاده‌هاي اخلاقي و مالي قرار مي‌گيرند.
بابك هاشمي‌پور در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد: تعداد افراد جوياي كار براي بازارهاي داخلي و خارجي افزايش قابل توجهي پيدا كرده اما گسترش فعاليت مراكز كاريابي غيرمجاز نيز قابل توجه بوده است.
او عمق نفوذ كلاهبرداران در قالب مراكز كاريابي را تا عمق روستاهاي دورافتاده اعلام كرده و مي‌افزايد: تعداد متقاضيان فرصت‌هاي شغلي در بازار كار داخلي و خارجي بسيار افزايش يافته و فعاليت غيرمجازها امكان كلاهبرداري از اين افراد را بسيار بيشتر كرده است.
رييس كانون انجمن‌هاي صنفي دفاتر مشاوره شغلي و كاريابي‌هاي كشور درباره دامنه فعاليت مراكز كاريابي غيرمجاز اظهار مي‌كند: اكثر مراكز غيرمجاز كاريابي داخلي در استان‌ها و روستاها فعاليت مي‌كنند اما 70 تا 80 درصد مراكز غيرمجاز كاريابي خارجي در پايتخت فعاليت مي‌كنند و بيشترين كلاهبرداري از افراد جوياي كار در بازارهاي خارجي در تهران انجام مي‌شود.
هاشمي‌پور فضاي مجازي را پاتوق مراكز كاريابي غيرمجاز دانسته و تصريح مي‌كند: اين مراكز از طريق تبليغات در فضاي مجازي مي‌توانند طعمه‌هاي خود را با وعده تاسيس شركت و اخذ مجوز كار در كشورهاي همسايه يا اروپايي شكار كرده و از هر متقاضي بين 5 تا 10 هزار دلار دريافت مي‌كنند.
جريمه‌اي كه بازدارنده نيست
رييس كانون انجمن‌هاي صنفي دفاتر مشاوره شغلي و كاريابي‌هاي كشور با اشاره به عدم نظارت بر انتشار تبليغات كاريابي‌هاي غيرمجاز در فضاي مجازي مي‌گويد: عدم نظارت بر فعاليت اين مراكز و تبليغات آنها آسيب‌هاي جدي را به جامعه وارد كرده است.
او تبعات فعاليت مراكز كاريابي غيرمجاز در عرصه اقتصادي و اجتماعي را نگران‌كننده دانسته و خاطرنشان مي‌كند: طولاني شدن فرآيند نظارت و بررسي گزارش تخلفاتي كه از مراكز كاريابي غيرمجاز وصول مي‌شود موجب شده تا اين افراد بتوانند از چنگال قانون فرار كنند.
رييس كانون انجمن‌هاي صنفي دفاتر مشاوره شغلي و كاريابي‌هاي كشور همچنين از ميزان جرايمي كه براي مراكز كاريابي غيرمجاز در قانون پيش‌بيني شده است، گلايه دارد. او مي‌گويد: تعيين جريمه يك تا 60 ميليون توماني براي افرادي كه در قالب كاريابي‌هاي غيرمجاز فعاليت مي‌كنند، موجب شده تا اين افراد در صورت گرفتار شدن در چنگال قانون متنبه نشده و مكررا اين فعاليت را انجام دهند.
فعاليت كلاهبرداران در كاريابي‌هاي غيرمجاز
مديركل هدايت نيروي كار وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي نيز بر اين باور است كه بازار كلاهبرداري در مراكز كاريابي غيرمجاز در بستر اينترنت بسيار داغ است.
محمد اكبرنيا با اشاره به افزايش كلاهبرداري‌ها در فضاي مجازي براي اعزام نيروي كار به خارج مي‌گويد: متاسفانه در شرايطي كه با تورم نيروي كار فارغ‌التحصيل و نرخ بيكاري اين گروه از جامعه مواجه هستيم، بازار اعزام نيروي كار براي سودجويان جذابيت پيدا كرده و به همين دليل كلاهبرداران در اين زمينه فعال شده‌اند.
او به افراد جوياي كار توصيه‌اي جدي دارد. اكبرنيا از اين افراد مي‌خواهد كه قبل از مراجعه به مراكز كاريابي يك سر به سايت وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي بزنند و ليست مراكز كاريابي مجاز را مطالعه كرده و مشخصات كاريابي‌اي كه قصد مراجعه به آن دارند را با اين ليست تطبيق دهند زيرا اعزام نيروي كار به خارج از كشور صرفا از طريق مراكز كاريابي مجاز انجام مي‌شود.
مديركل دفتر هدايت نيروي كار و كاريابي‌هاي وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي از متقاضيان كار در بازار خارجي مي‌خواهد كه در اعتماد به كاريابي‌ها محتاط‌تر باشند و حتما مجوز فعاليت كاريابي‌ها را كنترل كنند و فريب افراد سودجو را نخورند.
مديركل دفتر هدايت نيروي كار و كاريابي‌هاي وزارت كار تاكيد مي‌كند: تنها روش قانوني مهاجرت شغلي، مراجعه متقاضيان به كاريابي‌هاي داراي مجوز از وزارت كار است كه مسووليت صحت فعاليت اين مراكز را اين وزارتخانه بر عهده دارد و در صورت تخلف احتمالي از سوي كاريابي‌هاي داراي مجوز اعزام نيروي كار به خارج از كشور، شاكيان مي‌توانند با حمايت وزارت كار به مراجع قضايي شكايت كنند و اين وزارتخانه نيز پشتيبان آنها خواهد بود.
اسكانديناوي متقاضي پرستاران ايراني
با توجه به ميزان استقبال از فعاليت كاريابي‌هاي خارجي براي مهاجرت شغلي افراد شايد اين سوال به ذهن شما نيز متبادر شده باشد كه طي يك سال اخير بيشترين متقاضيان كار از طريق مراكز كاريابي مجاز روانه بازار كار كدام كشورها شده باشند.
رييس كانون انجمن‌هاي صنفي دفاتر مشاوره شغلي و كاريابي‌هاي كشور سال گذشته بيشترين نيروي كار به بازار عراق براي فعاليت‌‌هاي ساختماني اعزام شده است؛ بعد از عراق بيشترين اعزام نيروي كار به عمان بوده است. البته مراكز كاريابي مجاز تعداد محدودي اعزام به كانادا و استراليا نيز انجام داده‌اند.
هاشمي‌پور درباره پايين بودن تعداد اعزام نيروي كار به استراليا و كانادا اظهار مي‌كند: ويزاي كاري بر مبناي مهارت شغلي و اخذ نمره بالاي 7.5 در آزمون زبان آيلتس براي متقاضيان كار صادر مي‌شود و همين كمي پروسه اخذ دريافت ويزاي كار را سخت كرده است.
او درباره بازارهاي جديد شغلي خارجي اظهار مي‌كند: به تازگي كشورهاي اسكانديناوي تقاضاي جذب نيروي ماهر در زمينه علوم پزشكي و پرستاري داده‌اند. پرستاراني كه مايل به اخذ ويزاي كاري براي مهاجرت به نروژ، سوئد، فنلاند و دانمارك باشند مي‌توانند اقدامات لازم را انجام دهند.
پيدا كردن فرصت شغلي مناسب و گاهي هم روياي رسيدن به ينگه دنيا مي‌تواند منجر به ايجاد تقاضا براي اخذ ويزاي كار شود اما براي رسيدن به يك رويا نبايد در دام سودجوياني كه اين روزها در قالب مراكز كاريابي خارجي فعاليت مي‌كنند افتاده و با از دست دادن سرمايه خود به مالباخته‌اي بيكار تبديل شويم.