سينما در عصر ديجيتال
هارون يشايائي
هفته گذشته در همايش بين‌المللي كه از طرف مدرسه ملي سينماي ايران برگزار شده، اهميت تاثير تكنولوژي ديجيتال در سينما و از جمله در سينماي ايران به وسيله كارشناسان ايراني و خارجي و با حضور تعداد زيادي از علاقه‌مندان مورد بحث و گفت‌وگو قرار گرفت.
جمله صاحب‌نظران بر اين واقعيت تاكيد نمودند كه تكنولوژي ديجيتال به سرعت و با تاثيري تعيين‌كننده در تمام زمينه‌ها وارد در صنايع
-هنر- و زندگي روزمره مردم شده و در اين همايش تاثير ديجيتال در سينماي جهان و خصوصا در سينماي ايران از طرف شركت‌كنندگان با ديدگاه‌هاي متفاوت مورد بررسي قرار گرفت. از مجموعه گفت‌وگوها معلوم بود كه تاثير حضور ديجيتال در سينماي امريكا و اروپا با آنچه اين تكنولوژي در ايران از خود نشان داده، تفاوت فراوان دارد و استفاده علمي-عملي و حرفه‌اي از ديجيتال در سينماي ما عمري حداكثر 10 ساله دارد و ويژگي آن شتابزدگي در عرضه اين فن‌آوري جديد و بسيار مهم براي كنشگران اين حرفه در زمينه توليد و نمايش فيلم در سينماها و رسانه‌ها بوده و هست.
تكنولوژي ديجيتال سينماي جهان را دگرگون ساخت، اين ابزار كار به سينماگران و فيلمسازان امكان داد هر آنچه در انديشه دارند به تصوير درآورند و با كمترين هزينه تصاوير صحنه را بارها تكرار كنند تا در نهايت به آساني و با حوصله مورد دلخواه خود را هنگام فيلمبرداري يا تدوين از ميان شايد صدها برداشت انتخاب نمايند و ديگر اينكه براي هر فيلم طراحي صحنه -استفاده از جلوه‌هاي ويژه و حتي چهره بازيگران را با استفاده از امكانات ديجيتال و عناصر وابسته به آن مي‌توان به تصوير كشيد، بدون آنكه هنرمند يا كاربر مربوطه نياز به ترك كامپيوتر يا برداشتن چشم‌هاي خود از صفحه مانيتورها داشته باشد. در اين همايش عده‌اي از صاحب‌نظران بر اين عقيده بودند كه در واقع تكنولوژي ديجيتال هنر-صنعت سينما را از بيخ و بن دگرگون ساخته و اين تاثير چنان عميق است كه مي‌توان گفت ديجيتال ديگر ابزار يا وسيله‌اي براي بيان خيال هنرمند فيلمساز از جهان هستي و زندگي معمول انسان‌ها نيست، بلكه خود تبديل به هدف در ساختار توليد سينمايي شده، به اين معني كه در عمل اين كنشگر نيست كه به دلخواه خود از امكانات ديجيتال استفاده مي‌كند، بلكه اين تكنولوژي ديجيتال است كه خود را بر فيلمساز يا هنرمند تحميل مي‌كند و او را وامي‌دارد كه نه بر خلاقيت خود كه اصولا مي‌تواند منشا خلق هر اثر هنري باشد، بلكه آنچه از جهان ديجيتال در اختيار دارد متكي باشد و همين‌جاست كه ديجيتال خاصيت ابزاري خود را از دست مي‌دهد و هنرمند را دراختيار خود مي‌گيرد. در پانلي جداگانه در اين همايش كه به بررسي تاثير ديجيتال در سينماي ايران پرداخته شد، به قول يكي از شركت‌كنندگان در اين پانل بياييم در موضوع ديجيتال از آسمان خيال به واقعيت زمين در سينماي ايران بپردازيم. گفته شد بعضي از فيلمسازان ما وجود امكانات در نظام ديجيتال را به آساني كار در توليد فيلم تعبير كرده‌اند (كه البته اين وجهي از امكانات ديجيتال است) و از بسياري از نكات مربوط به خلق يك اثر هنري يا سينمايي در مفهوم آن خود را بي‌نياز دانسته‌اند و سينماي ملي را كه يكي از مهم‌ترين خصوصيات آن نتيجه كار جمعي است از ياد برده‌اند و در مواردي كار را به ساختار سليقه شخصي خود تبديل نموده و با آنكه قابليت و توانايي‌هاي مشخصي ملاك ارزش كار بر هنرمند است و هركس حق دارد سليقه شخصي خود را با استفاده از امكانات ديجيتال با ساختن فيلم سينمايي يا هرگونه اثر تصويري ديگر به منصه ظهور رساند، با اين‌همه يكباره و ناگهاني بدون توجه به فرهنگ ديرپا و بالنده ايراني نمي‌توان سرمايه‌هاي معنوي و مادي ملي را در تجربه‌اي خام و فارغ از پيشينه جهاني سينمايي ايران از ياد برد.
گفته شد سينما به طور عام هنري جهاني است و نمي‌توان آن را سرود ملي يك كشور دانست و به همين دليل سينماي ملي از جمله سينماي ملي ايران تعريفي دقيق ندارد. با چنين استدلالي به نتيجه مي‌رسيم كه نظام ديجيتال وسيله‌اي در خدمت فرهنگ و هنر بر ملت از جمله در سينما نمي‌تواند باشد و در واقع ما مجبور هستيم آنچه تكنولوژي مخصوصا در كشورهايي مثل ميهن ما بر ما ديكته مي‌كند، قبول كنيم و از منظر سياسي در واقع تكنولوژي ديجيتال آمده است كه جهان را به سبك سليقه مخترعان آن بسازد و براي دهكده جهاني زباني مشترك به وجود آورد. نتيجه بحث و تبادل‌نظر اين شد كه تكنولوژي ديجيتال قابل انكار نيست و جهانيان مي‌توانند در هر موقعيت از آن بهره ببرند و از جمله هنرمندان و سينماگران ما در معرض استفاده از اين امكان كارساز هستند و بي‌آنكه مقهور تكنولوژي شوند مي‌توانند با استفاده بهينه، فرهنگ، هنر و ادبيات ملت ايران را به جهانيان معرفي نمايند، همان‌طور كه در گذشته بدون استفاده از ديجيتال كارگردان‌ها بسيار توانسته‌اند قابليت هنري ايرانيان را در فيلم‌هاي متعدد نشان دهند و استمرار اين موفقيت‌ها موكول به استفاده درست از تكنولوژي ديجيتال توسط هنرمندان ما خواهد بود.