سازمان برنامه به دفاع از منابع تحول سلامت پرداخت
اختلاف وزارت بهداشت
و سازمان برنامه بر سر بودجه
گروه اقتصادي
طرح تحول نظام سلامت از ارديبهشت ۱۳۹۳ با دو هدف اصلي افزايش دسترسي و افزايش عدالت در ارايه كالاها و خدمات سلامت، آغاز و دستورالعمل آن به دانشگاه‌هاي علوم پزشكي سراسر كشور ابلاغ شد. با اجراي اين طرح، علاوه بر محافظت مالي از مردم در برابر هزينه‌هاي سلامت، ارتقاي كيفيت خدمات درماني در بخش‌هاي بستري بيمارستان‌هاي دولتي مدنظر قرار گرفت. اهداف اين طرح به ترتيب در چهار گام «بهبود دسترسي، استطاعت‌پذيري و كيفيت درمان»، «توسعه خودمراقبتي»، «واقعي‌سازي تعرفه‌ها» و «تحول در آموزش پزشكي» پيگيري شد. اكنون پس از 5 سال اجرا شدن اين طرح با همه نقاط قوت و ضعف آن، مساله منابع اجرايي آن پر مناقشه مانده است.
منابع طرح تحول سلامت
بخشي از منابع قانوني تامين‌كننده هزينه‌هاي نظام سلامت شامل يك درصد ماليات بر ارزش افزوده، 10 درصد منابع هدفمندي يارانه‌ها، عوارض بر توليد و واردات و عرضه كالاها و خدمات آسيب‌رسان و عوارض بر مواد دخاني و قندي است. علاوه بر موارد مذكور تخصيص اعتبار از طريق منابع عمومي و اختصاصي قوانين بودجه سنواتي، 10 درصد از حق بيمه پرداختي شخص ثالث و ... بخشي از منابع تامين‌كننده اين طرح هستند. عملكرد اعتبارات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در اجراي طرح تحول سلامت از سال 1393 با رشد 47 درصدي نسبت به سال 1392 وارد فاز اجرايي شد و پس از آن و در سال 1394 به دليل عدم پرداخت مطلوب از محل هدفمندي يارانه‌ها با 11 درصد رشد مواجه شد. در سال 95 نيز عملكرد اعتبارات اين بخش به 43 هزار و 272 ميليارد تومان و به رشد 22 درصدي نسبت به سال قبل آن رسيد. در سال 96 نيز مجموع اعتبارات مصوب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به 62 ميليارد و 688 هزار تومان رسيد.
رشد بودجه
ميزان بدهي‌هاي طرح تحول سلامت يكي از مسائلي است كه همواره در اجراي اين طرح مطرح بوده است. بودجه سال ۹۷ حوزه سلامت حدود ۳۱ هزار و ۲۰۰ ميليارد تومان بود با وجود اين به منظور پرداخت بدهي‌ها پيش از تحويل لايحه بودجه 98 مبلغ ۵۰۰ ميليون يورو با موافقت رهبر معظم انقلاب از صندوق توسعه ملي براي پرداخت بدهي‌هاي نظام سلامت در نظر گرفته شد. پيش از اين سعيد نمكي معاون سازمان برنامه و بودجه كشور درباره رشد بودجه حوزه سلامت براي سال ۹۸ گفت: بودجه حوزه سلامت براي سال ۹۸ حدود ۳۶ هزار و ۵۰۰ ميليارد تومان است. اين درحالي است كه بودجه نظام سلامت و مسائل مالي آن به موضوعي پر مناقشه تبديل شده است. به نحوي كه خبرهايي مبني بر استعفاي وزير بهداشت و درمان به دليل پايين بودن بودجه طرح نظام سلامت منتشر شد. همين موضوع سازمان برنامه و بودجه را به واكنش واداشت و مژگان خانلو، سخنگوي ستاد بودجه سال 98 سازمان برنامه و بودجه كشور به تشريح جزييات بودجه ۳۶ هزار ميليارد توماني طرح تحول سلامت پرداخت.
دفاع سازمان برنامه
سخنگوي ستاد بودجه سال 98 سازمان برنامه و بودجه كشور به جهت‌گيري‌ها اشاره كرد و گفت: كاهش سهم هزينه بستري، كاهش پولي كه از جيب مردم هزينه شده كه به حدود 40 درصد رسيده است، ايجاد مراكز بهداشتي و آموزشي، افزايش ۳۳ پايگاه اورژانس، اضافه شدن 25 هزار تخت بيمارستاني در اجراي طرح تحول سلامت، اجراي پزشك خانواده به صورت آزمايشي در دو استان فارس و مازندران، راه‌اندازي مركز سلامت براي 10 ميليون حاشيه‌نشين اطراف شهرها كه فاقد بيمه بودند، 3 هزار مركز جديد بهداشت و 6 هزار مركز بهداشت در دست احداث از جمله اين اقدامات است كه تداوم و حفظ اين دستاوردها در اولويت قرار دارد. او در مورد جهت‌گيري‌هاي خاص سلامت براي سال آينده گفت: تامين سرانه حق بيمه بيمه‌شدگان سازمان سلامت كه 27 ميليون نفر هستند، يكي از مهم‌ترين اهداف تلقي مي‌شود. استمرار طرح تحول سلامت دقيقا شفاف‌سازي شده و از محل اعتبارات هدفمندي يارانه‌ها 4900 ميليارد تومان در تبصره 14 و جدول شماره 7 به عنوان درآمد اختصاصي وزارت بهداشت پيش‌بيني شده است. خانلو افزود: از ديگر جهت‌گيري‌هاي مهم مربوط به تامين 3.5 ميليارد دلار دارو و تجهيزات پزشكي بوده كه از محل 14 ميليارد دلار كالاهاي اساسي در نظر گرفته شد كه با ارز 4200 توماني به كشور وارد مي‌شود. تقريبا حدود 21.7 ميليارد دلار درآمد نفتي داريم كه 3.5 ميليارد دلار معادل 14 هزار و 700 ميليارد تومان آن براي دارو و تجهيزات است تا يارانه آن به مصرف‌كننده برسد. سخنگوي ستاد بودجه سال 98 سازمان برنامه و بودجه كشور با تاكيد بر اينكه اولين بار است، برنامه خريد فعاليت راهبردي سلامت را پيش‌بيني كرديم، يادآور شد: اين موضوع در جدول 7 لايحه وجود دارد و مربوط به خريد محصولات از بخش خصوصي و بهداشتي است. با اين كار مشاركت بخش عمومي و خصوصي تقويت مي‌شود تا سرمايه‌گذار بتواند در اين زمينه فعاليت كند. اين مقام مسوول در سازمان برنامه و بودجه كشور با بيان اينكه در بخش عمراني سلامت نيز جهت‌گيري در راستاي تكميل طرح‌هاي قبلي، انجام طرح‌هاي مصوب سفرهاي مقام معظم رهبري و تكميل پروژه‌هاي مشاركتي است، بيان داشت: حدود 20 بيمارستان با 3 هزار تخت بيمارستاني در اولويت‌هاي تكميل سال 1398 است.
خانلو خاطرنشان كرد: براي اين موارد اعتباراتي پيش‌بيني شده كه در بخش هزينه و تملك دارايي‌هاي سرمايه‌اي سه فصل داريم؛ 1) فصل بهداشت، 2) درمان و 3) تحقيق و توسعه. كل اعتبار اين سه فصل 63 هزار و 400 ميليارد تومان است. از اين ميزان 62 هزار و 600 ميليارد تومان سهم بخش هزينه‌اي بوده و 98.8 درصد اعتبارات را تشكيل مي‌دهد. 700 ميليارد تومان كه 1.1 درصد باشد، صرف تملك دارايي‌هاي سرمايه‌اي (عمراني) مي‌شود. سخنگوي ستاد بودجه سال 98 سازمان برنامه و بودجه كشور با اشاره به اينكه بخش اعتبارات هزينه‌اي از محل منابع عمومي 21 هزار و 400 ميليارد تومان پيش‌بيني شد، گفت: اين اعتبار نسبت به اعتبارات هزينه‌اي سال 97 از محل بودجه عمومي تقريبا 12 درصد رشد كرده است. سهم كل بودجه سلامت از كل بودجه عمومي 14 درصد است كه 13 درصد رشد منظور شده است. خانلو يادآور شد: فصل بهداشت 14 هزار ميليارد تومان با 22 درصد سهم، فصل درمان بيشترين سهم را دارد 77 درصد و سهم تحقيق و توسعه يك درصد است كه البته نسبت به سال 97، 17 درصد رشد دارد. اين مقام مسوول با بيان اينكه در لايحه بودجه 98 حدود 70 هزار ميليارد تومان بودجه اختصاصي وجود دارد كه 58 درصد آن مربوط به مجموعه وزارت بهداشت است، بيان داشت: وزارت بهداشت به تنهايي 35 هزار و 900 ميليارد تومان درآمد اختصاصي دارد كه 4 هزار و 900 ميليارد تومان نيز از هدفمندي يارانه‌ها مي‌گيرد. وي در مورد اينكه جزييات بودجه 36 هزار ميليارد توماني طرح تحول سلامت كجاست؟ چون وزارت بهداشت معتقد است كه كل بودجه طرح تحول همان 4 هزار و 900 ميليارد تومان هدفمندي يارانه‌هاست، بيان داشت: در 320 هزار ميليارد تومان اعتبارات هزينه‌اي دقيقا 11 هزار و 752 ميليارد تومان براي كمك به طرح تحول سلامت است كه در سال 97 اين رقم 10 هزار و 684 ميليارد تومان بوده است. اين مبلغ جداي از منابع هدفمندي است و فقط مربوط به بودجه عمومي مي‌شود و سرجمع 21 هزار ميليارد تومان بودجه عمومي طرح‌هاي سلامت گنجانده شده است. مابه‌التفاوت رقم تا 36 هزار ميليارد توماني كه مطرح است از محل 35 هزار ميليارد تومان درآمد اختصاصي وزارت بهداشت تامين خواهد شد.
محدوديت منابع
خانلو در پاسخ به اين سوال كه مسوولان وزارت بهداشت توقع دارند كه از بودجه عمومي منابع بيشتري در اختيارشان قرار گيرد، تصريح كرد: به هر حال منابع عمومي تا جايي كه مقدور باشد اعتبارات را در نظر گرفته و حتي منابع طرح تحول هم تقريبا 14 درصد رشد كرده در حالي كه كل بودجه كشور 5.4 درصد رشد دارد. سخنگوي ستاد بودجه سال 98 سازمان برنامه و بودجه كشور افزود: محدوديت‌هايي در منابع داريم، تا جايي كه امكان داشته، كاهش نيافته و در حد مقدورات حدود 14 درصد رشد دارد كه از همين بخش طرح سلامت نيز 10 درصد رشد كرده يعني رشد آن دوبرابر است و بقيه آن از محل صرفه‌جويي كمك به هزينه‌ها بايد پيش‌بيني شود. وي در مورد اختصاص يك درصد درآمدهاي ماليات ارزش افزوده به بخش سلامت گفت: اين درآمد در رديف‌هاي متفرقه است كه 6 هزار و 400 ميليارد تومان به صورت جداگانه محاسبه شده و 2 هزار و 345 ميليارد تومان سهم اعتبارات جاري و 4 هزار و 57 ميليارد تومان ارزش افزوده تملك دارايي‌هاي سرمايه‌اي است.
خانلو با بيان اينكه درآمدهاي ماليات ارزش افزوده امسال به دليل افزايش GDP رشد كرده است، تصريح كرد: اين اعتبار سال پيش 5 هزار و 200 ميليارد تومان بوده است كه افزايش آن ناشي از رشد ماليات ارزش افزوده قلمداد مي‌شود. سرجمع 75 هزار و 900 ميليارد تومان كل اعتبار سلامت و وزارت بهداشت پيش‌بيني شده كه از اين رقم 4900 ميليارد تومان هدفمندي، 26 هزار و 900 ميليارد هزينه‌هاي عمومي جدول 7، 2300 ميليارد تومان ارزش افزوده، 500 ميليارد تومان رديف متفرقه جاري، 10 هزار ميليارد تملك دارايي‌هاي سرمايه‌اي، 4 هزار ميليارد تومان ارزش افزوده سلامت، 600 ميليارد تومان تملك دارايي سرمايه‌اي و 35 هزار ميليارد تومان درآمد اختصاصي وزارت بهداشت و سلامت است. وي خاطرنشان كرد: در سال 92 كل اعتبار بخش سلامت و بهداشت بالغ بر 23 هزار و 600 ميليارد تومان بود كه براي سال 98 به 75 هزار و 900 ميليارد تومان رسيده است.