ناآرامي در سودان
سعيد عابدپور
تظاهرات عليه عمر البشير، رييس‌جمهور سودان در دو هفته اخير، موجب ترديدهايي در جايگاه قدرت سياسي وي شده است. اين تظاهرات دو هفته پيش در اعتراض به گراني نان در شهر آتبارا شكل گرفت و به سرعت تمامي كشور را در بر گرفت. در عمر 30 ساله رژيم كودتايي بشير، اين دومين تظاهرات همگاني عليه اوست. اين تظاهرات تاكنون 19 قرباني داده است. پيش‌تر در شهريور 92 تظاهراتي گسترده براي بركناري وي در سودان برگزار شد. تظاهركنندگان شعار بهار عربي را عليه رييس‌جمهور سودان سر مي‌دهند، «مردم خواهان سقوط رژيم هستند.»
عمر البشير در جريان كودتاي سال 1368 عليه دولت قانوني صادق المهدي روي كار آمد. او دولت قانوني را متهم به گفت‌وگو با شورشيان جنوب كرد. بشير مخالف هر گونه گفت‌وگويي با شورشيان مورد حمايت غرب بود و در برخورد كامل نظامي با شورشيان تاكيد داشت، ولي نظامي‌گري وي عليه شورشيان جنوب از سال 1368 تا 1374 پاسخ عكس داد. نتيجه اقدامات دولت بيشتر كشتار جمعي نظاميان و مردم عادي در جنوب اين كشور، قحطي و بحران بود. اين جنگ منجر به جان باختن دست‌كم دو ميليون نفر شد و جهان را متقاعد كرد براي حل بحران جنوب سودان، از استقلال اين منطقه حمايت كند و اين دولت عمر البشير بود كه با امضاي توافقنامه صلح 9 ژانويه 2009 اجازه داد تا شورشيان بين اتحاد با بخش شمالي كشور و يا استقلال يكي را انتخاب كنند. نهايتا جنوب سودان با منابع غني نفت به سال 1390 با حمايت دولت‌ها و راي اكثريت اعضاي سازمان ملل به تصويب رسيد. بشير به جاي اينكه مشكل جنوب سودان را در يك فرآيند طولاني اصلاحات سياسي و اقتصادي و ساختار قدرت حل كند، براي حفظ نظام كودتايي خود راه ممكن بر مصالحه و آشتي را بست و به جنگ با شورشيان مسيحي جنوب خصلت جنگ بين اسلام با صليبيون را ادامه داد .
جدايي جنوب سودان موجب فشار سنگين اقتصادي بر اين كشور شده است. خارطوم سه‌چهارم منابع نفتي خود را در جنوب جا گذاشت و از سويي هم مواجه با انواع تحريم‌هاي غرب به مدت 20 سال بود. تغيير مواضع عمر البشير از ايران به سمت عربستان سعودي، رفاه و آباداني را براي اين كشور به بار نياورده است. سودان در اين چهار سال گذشته با سعودي‌ها در ائتلاف به سر برده تا بتواند از لابي و وساطت و كمك‌هاي اقتصادي آنها استفاده كند. همراهي سودان در ائتلاف عربستان عليه يمن گسترده است و سوداني‌ها پياده‌نظام نيروهاي ائتلاف را تشكيل مي‌دهند. بشير وقتي با آثار كاهش درآمدها روبه‌رو بود، در مارس 2015 ساعاتي قبل از پيوستن به عمليات عربستان سعودي در يمن تصميم به اخراج همه ايرانيان از سودان گرفت. رييس‌جمهور سودان گفت پيوستن به ائتلاف عربي در محاسبه اقتصادي بسيار به نفع اقتصاد شكننده سودان بوده و از پيوستن جامعه سودان به داعش جلوگيري مي‌كند و براي امنيت منطقه بسيار ضروري است.
بيست و دو حزب سياسي، خواهان بركناري بشير از قدرت هستند اما بشير تمايلي براي كناره‌گيري از قدرت ندارد و خود را براي نامزدي در انتخابات رياست‌جمهوري براي نوبت چهارم آماده مي‌كند. بشير كه 20 سال تحت تحريم‌هاي امريكا بوده و تحت تعقيب دادگاه بين‌المللي لاهه براي نسل‌كشي در دارفور است، راهي براي فرار ندارد. او ناگزير است، قدرت را با چنگ و دندان نگه دارد. ولي شرايط اقتصادي را نمي‌تواند كاري بكند. او با نظامي‌گري و عدم مشاركت احزاب در سياست و انجماد اصلاحات سياسي راه را براي اشتباهات استراتژيك و مديريت نادرست سياسي و اقتصادي باز كرد. نتيجه حكومت وي موج بزرگ اختلاس و مديريت غلط دولتي است كه عمدتا بر عهده نظاميان و نيروهاي اطلاعاتي اين كشور است. بشير مقابل تورم هفتاد درصدي راهي جز تن دادن به انواع ائتلاف‌هاي منطقه‌اي ندارد. شايد ديدار اخير وي از دمشق، مقدمه دوباره‌اي براي تغيير ائتلاف و نزديكي به ايران و روسيه باشد.