ميازار موري كه دانه كش است
مصطفي نوري
نگاه زيست محيطي در دنيا چندوجهي است، درحالي كه گروهي آن را انسان‌محور مي‌دانند، دسته ديگري محور آن را حيوانات تلقي مي‌كنند. از نگاه آنها، انسان حق ندارد حيوانات و ساير جانداران را فداي خود كند و اين تصور را داشته باشد كه آنها آفريده شده‌اند تا در خدمت انسان باشند. در اين نگاه حيوانات موجودات مستقلي هستند كه بايد ارزش‌هاي آنها را قدر بشناسيم.
15 ژوئن به عنوان روز جهاني حيوانات باربر نامگذاري شده است. برمبناي آمارهاي ارايه شده زندگي 600 ميليون انسان در سراسر جهان وابسته به حيواناتي مانند اسب، خر، شتر و فيل است. در ايران نيز اين حيوانات جايگاه ويژه‌اي در زندگي جامعه بومي به ويژه در مناطق دورافتاده دارند. با اين حال در قوانين جاري كشور ما در حمايت از حيوانات به آنها اشاره نشده است.
البته در دنيا هم به جز كنوانسيون كه به شكل عام به حيوانات پرداخته شده و تاكيد آنها بيشتر روي پرندگان مهاجر و گونه‌هاي در معرض خطر انقراض است، توجه ويژه‌اي روي اين حيوانات نيست. در ايران سال 1342 فضاي محيط زيستي رونق گرفت و پس از آن در دهه 50 مباحث مرتبط با اين موضوع همراستا با جهان به شكل جدي‌تري مطرح شد. در ماده 6 قانون شكار و صيد سال 1346 به موضوع حيوانات پرداخته شده، براساس اين ماده قانوني «تنظيم و اجراي برنامه‌هاي آموزشي به منظور برانگيختن حس حيوان‌دوستي و حفاظت منابع طبيعي در كشور و تجهيز و تنوير افكار عمومي‌در اين زمينه» توصيه شده است. بنابراين حقوقدانان چنانچه بخواهند به ماده‌اي قانوني استناد كنند، همين ماده از سوي آنها
مورد استفاده قرار مي‌گيرد. با اين حال در ايران عمده نگاه ما به اين حيوانات نگاه مالك به يك شيء است. با اين نگاه شخص مالك حقوق مالكانه نسبت به مايملك خود دارد، مالك حيوان اهلي حق دارد به هر شكلي كه مي‌خواهد از آن كار كشيده يا حتي حيوان خود را بكشد، مگر اينكه شخص ثالثي حيوان را به انحاي مختلف بكشد و شاكي خصوصي داشته باشد. در اين حالت براساس قوانين شخص ثالث مكلف به جبران خسارت است. نگاه ابزاري به اين حيوانات در حالي است كه ما در ادبيات فارسي بيت معروفي داريم؛ «ميازار موري كه دانه‌كش است/ كه جان دارد و جان شيرين خوش است» بنابراين وقتي ما حق نداريم مورچه‌اي را آزار دهيم، آزردن حيوان‌هاي اهلي يا كشتن آنها اصلا مجاز نيست و اين موضوعي است كه بايد در حقوق نيز مورد توجه جدي‌تر قرار گيرد و براي وضعيت زندگي اين حيوانات، قوانيني راهگشا وضع شود.