توضيح سردبير: وضعيت كارگران در كشورهاي حاشيه خليج‌فارس به قدري رقت‌بار است كه به رسانه‌هاي آزاد اجازه تهيه گزارش داده نمي‌شود. مشهور است كه امارات و عربستان و قطر با نفوذ در مناسبات رسانه‌اي حتي با پرداخت رشوه و گاهي ارعاب، مانع از حضور خبرنگاران و دوربين‌هاي فيلمبرداري در محيط‌هاي كارگري مي‌شوند. با اين همه تعدادي از خبرنگاران توانسته‌اند از حجاب‌هاي خبري بگذرند و بخش‌هايي از زندگي كارگران را- كه عمدتا غيربومي هستند و به اميد يافتن مزدي قابل‌ملاحظه رنج مهاجرت را بر خود هموار كرده‌اند- به تصوير بكشند. اگرچه مناسبات اقتصادي پيوندي ناگسستني با رفتار سياسي اجتماعي دارد اما بهتر است بيرون از دنياي پيچيده سياست براي بهبود زندگي كار و كارگران تلاش كنيم و اطلاعات موثق را به گوش مردم جهان برسانيم بلكه مقامات و مسوولان اين كشورها روش‌ها و منش‌هاي فعلي خود را اصلاح كنند.
هواداران ليورپول هفته آينده قرار است براي تماشاي مسابقات جام‌جهاني باشگاه‌ها راهي قطر شوند. برگزاري چنين رويداد جذابي ممكن است باعث شود هزاران كارگر فقيري كه در سال‌هاي گذشته براي ساختن ساختمان‌هاي درخشان زحمت كشيده‌اند به فراموشي سپرده شوند. وقتي هواداران در استاديوم بين‌المللي خليفه، جايي كه ليورپول در مرحله نيمه‌نهايي رقابت‌ها مسابقه خود را برگزار مي‌كند بنشينند، ممكن است متوجه نباشند كارگراني كه اين استاديوم را ساخته‌اند، در چه محل‌هاي كثيف و پر ازدحامي زندگي مي‌كنند.
به گزارش سازمان عفو بين‌الملل هيچ اطلاعاتي از نحوه زندگي كارگران مهاجر و ميزان دريافتي آنها وجود ندارد و اين بدان معناست كه دستمزد اين افراد بسيار كمتر از آن چيزي است كه در ابتدا به آنها وعده داده شده بود. گزارش‌ها حاكي از آن است كه گذرنامه اين افراد مصادره شده و آنها قادر به تغيير شغل يا ترك كشور نيستند. با نگاه كردن به طاق‌هاي استاديوم كه مدام بزرگ و بزرگ‌تر مي‌شوند، هيچ چيزي براي يادآوري آنهايي كه در راه ساختن اين بنا درگذشته‌اند، از جمله زاك كاكس كه در سال 2017 از دنيا رفت، وجود ندارد.
فيفا روز شنبه اعلام كرد كه مكان اصلي بازي ليورپول در نيمه نهايي در تاريخ 18 دسامبر استاديوم تازه‌تاسيس و خيره‌كننده «بنياد» نخواهد بود. اما همين استاديوم بنياد نيز داستاني از مرگ و بي‌تفاوتي در بالاترين سطح را در خود دارد. در ماه ژوئن يك كارگر 24 ساله نپالي، رويچاندرا رومبا، بر اثر مشكل تنفسي در يك اردوگاه كار اجباري در حومه دوحه درگذشت. او در استاديوم بنياد روي داربست مشغول به كار بود. نزديك به شش ماه پس از درگذشت او و دو ماه بعد از آنكه گاردين براي نخستين‌بار مرگ او را فاش كرد، همسر او به نام نيرمالا هنوز هيچ غرامتي از قطر دريافت نكرده است. نيرمالا پاكرين در حالي كه در اتاق كوچك خود در حاشيه كاتماندو نشسته است و عكس‌هاي شوهرش روي ديوارها قرار دارد، مي‌گويد: «پسر 6 ساله آنها يعني نيراج در تلاش است تا بپذيرد كه پدرش هرگز به خانه برنمي‌گردد. او مرتبا مي‌پرسد پدر من كجاست؟ چرا او تماس نمي‌گيرد؟ كي خواهد آمد؟»
پاكرين مي‌گويد: مدير شركتي كه رومبا را استخدام كرده بود، وي را تحت فشار قرار داده است تا 7000 ريال قطري معادل 1460 پوند را بپذيرد و ماجرا تمام شود. وي مي‌گويد: «من نگران ايمني خود هستم. او از زبان تهديد استفاده مي‌كند. برادرم اين پيشنهاد را رد كرده است.» پردايپ پاكرين برادر زن رومبا مي‌گويد: «ما بايد براي آنچه حقيقت دارد، بجنگيم. اگر ما اين پول را قبول كنيم، خانواده‌هاي ديگر رنج مي‌برند.»
نيك مك گيهان، مدير پروژه‌هاي نمايشگاهي و كارشناس كارگران مهاجر در خليج‌فارس مي‌گويد: «به نظر مي‌رسد ما اين وضعيت هولناك را داريم كه خانواده‌هاي كارگراني كه جان باخته‌اند يا مبلغ بسيار كمي به عنوان غرامت دريافت مي‌كنند يا اصلا چيزي گيرشان نمي‌آيد. كميته عالي، ارگان برگزاري جام‌جهاني باشگاه‌ها كه از ديروز كارش را آغاز كرد، بايد مسووليت مرگ و ميرهاي ناگوار جواناني كه استاديوم‌هاي قطري را بنا كردند، بپذيرد و خسارت خانواده‌هاي آنها را جبران كند.»
پيتر مور، مديرعامل ليورپول روز سه‌شنبه در نامه‌اي از مك گيهان حمايت كرد و گفت: «ما از ادعاي شما حمايت مي‌كنيم. بايد در مورد هر كشته شده‌اي كه به مرگي ناشايست دچار شده بررسي كامل انجام شود. خانواده‌هاي بي‌بضاعت آنها بايد با در نظر گرفتن عدالت مطالبات خود را دريافت كنند.»
پرونده رومبا يك اتفاق نيست. طبق كميته عالي، در مجموع 11 كارگر مشغول در استاديوم در سال 2018 جان خودشان را از دست داده‌اند. از ميان اين مرگ‌وميرها 10 مورد «غيرمرتبط با كار» توصيف شده‌اند كه بيشتر مربوط به نارسايي‌هاي ناگهاني قلبي و مشكل تنفسي بوده است. داده‌هاي مربوط به تعداد كارگران كشته شده در سال 2019 هنوز منتشر نشده است. در سال گذشته گاردين با خانواده‌هاي 5 نفر از كشته‌شدگان در استاديوم‌هاي قطر صحبت كرده است. دو نفر از اين تعداد مي‌گويند هيچ خسارتي از قطر دريافت نكرده‌اند. سه نفر باقيمانده نيز بعد از افشاي مرگ عزيزان‌شان در مطبوعات موفق شدند، غرامت دريافت كنند.
جورهول ايسلام كه برادرزاده‌اش منجورول، كارگر بنگلادشي 28 ساله ورزشگاه، در آگوست 2018 درگذشت، گفت: «افراد فقير مثل ما نمي‌توانند اميدوار به جبران خسارت باشند. دولت قطر ما را انسان نمي‌داند.» سخنگوي كميته عالي در بيانيه‌اي گفت: «در بيشتر موارد غرامت‌ها فقط در صورتي كه يك كارگر بر اثر تصادف ناشي از كار بميرد، پرداخت مي‌شود. در مورد مرگ‌ومير ناشي از كار، كميته عالي تضمين مي‌كند كه پيمانكاران ما حقوق نهايي و مزاياي خدمت را بپردازند.»
يافته‌هاي مطبوعات فشار زيادي به ليورپول وارد كرده است كه شركت در مسابقات جام‌جهاني باشگاه‌ها تحت نظر گروه‌هاي مدافع حقوق بشر و هواداران قرار گرفته است. مينكي وردن، ديد‌بان حقوق بشر معتقد است كه بازيكنان و مديريت ليورپول بايد خبررساني در مورد اين سوءاستفاده‌ها را افزايش بدهند و خواستار اصلاحات شوند. وي مي‌گويد: «ليورپول و ساير تيم‌هايي كه در قطر بازي مي‌كنند بايد آگاه باشند كه كارگران مهاجر براي درست كردن استاديوم‌هايي كه آنها قرار است در آن بازي كنند، جان خود را از دست داده‌اند. ليورپولي‌ها بايد از هر فرصتي استفاده كنند و در صحبت‌هاي‌شان اصرار داشته باشند كه بايد از اين كارگران محافظت شود.»
ماه گذشته مور در مصاحبه‌اي با كانال باشگاه گفت: «باشگاه براي رسيدگي به مشكلات در قطر عازم اين كشور مي‌شود. البته ما يك سازمان سياسي نيستيم و اين نه در جايگاه ماست و نه خودمان چنين جاه‌طلبي‌اي داريم كه از كشوري به كشور ديگر برويم و ديگران را براي پيروي از عقايدمان مجبور كنيم.» اين ممكن است خبر بدي براي خانواده ايسلام باشد. جوهورول مي‌گويد: «برادرزاده وي براي تامين امنيت شغل خود در قطر مبلغ 500 هزار تاگ بنگلادشي معادل 4470 پوند را به عنوان ضمانت پرداخت كرده است. او اين هزينه را از طريق فروش زمين خود و گرفتن وام به دست آورده بود. كسي كه براي جذب كارگر به اينجا آمده بود به برادرزاده‌ام قول دستمزد بسيار زيادي را داد، اما دستمزد كارگران در قطر فقط 600 ريال در ماه معادل 125 پوند است. اين بسيار پايين‌تر از حداقل دستمزدي است كه بايد پرداخت شود.» او ادعا مي‌كند كارفرماي برادرزاده‌ام يكي از بزرگ‌ترين شركت‌هاي ساختماني قطر است، اما هيچ‌گونه جبران خسارتي نداشته است. آنها حتي تمام حقوق و مزايايي كه بدهكار بودند نيز پرداخت نكردند.»
استوارت هاميلتون يك آسيب‌شناس پزشكي قانوني مي‌گويد: «در گواهينامه‌هاي مرگ اين افراد مشكل تنفسي يا نارسايي قلبي علت مرگ ذكر شده كه به معناي «دلايل طبيعي» است، اما چنين توضيحاتي بي‌معني است. اگر من آنجا بودم حتما دستور مي‌دادم كه علت مرگ با بررسي دقيق انجام شود.» گاردين دريافته است كه دليل مرگ بسياري از كارگران به خاطر كار در گرماي شديد و دماي بالاي 45 درجه به مدت طولاني است.
تعداد كارگران استاديوم‌هاي جهاني 2022 كه هر ساله مي‌ميرند فقط بخشي از كل كارگران مهاجر است. كمتر از 2 درصد نيروي كار مهاجر در استاديوم‌ها و بقيه در ساخت هتل‌ها و راه‌آهن و جاده‌سازي مشغولند. داده‌هاي دولت‌هاي هند و نپال و بنگلادش نشان مي‌دهد كه ميزان واقعي تلفات در قطر چقدر زياد است. حداقل 1025 كارگر نپالي در بين سال‌هاي 2012 تا 2017 جان خود را از دست داده‌اند. در سال 2018، 149 كارگر بنگلادشي درگذشتند. در بين سال‌هاي 2012 تا 2018، 1687 كارگر هندي جان باخته‌اند كه از اين تعداد 1345 مورد مرگ طبيعي تشخيص داده شده است!
منبع: گاردين