نگاهي به مجموعه شعر «پلههاي لرزان يوسفآباد»
عاشقانهاي خونآلود براي تهران
اسماعيل مسيحگل
مجموعه شعر «پلههاي لرزان يوسفآباد»، دومين مجموعه شعر بيتا ملكوتي است كه در تابستان ۱۳۹۷ توسط نشر نصيرا در تهران منتشر شده است. اين مجموعه شامل ۲۹ شعر كوتاه و بلند از اين شاعر و نويسنده است.
اولين مجموعه شعر اين شاعر به نام «مسيح و زمزمههاي دختر شاهنامه» سال ۱۳۷۸ منتشر شد. ملكوتي ابتدا شعر را با تاثير از اشعار متاخر رضا براهني شروع كرد كه اين تاثير را ميشود در اولين مجموعه شعرش مشاهده كرد. شعرهايي كه بيشتر براساس آموزههاي نظريه زبانيت و شعر زبان سروده شده بودند. مجموعه جديد او، تفاوتهاي بنيادين بسياري با مجموعه اولش دارد. اين مجموعه كه برخي شعرهاي ۱۰ سال اخير او بعد از مهاجرتش را دربر ميگيرد، زباني سادهتر و خوانشي سهلتر دارد. شعرها بيشتر متكي بر روايت هستند و شخصيتهاي واقعي، اسطورهها و شخصيتهاي نمايشي در آنها پررنگ است كه اين برميگردد به پيشينه تئاتري ملكوتي. او در دانشگاه هنر و معماري تئاتر خوانده در گرايش نمايشنامه نويسي.
يكي ديگر از المانهاي مشخص در اين مجموعه شعر، جهانوطني بودن ديدگاه شاعر و ورود عناصري از تاريخ و فرهنگ قوميتها و مليتها و شهرهاي ديگر در اشعار اوست. مفاهيمي چون وطن، هويت، آزادي، مرز، مهاجرت، تبعيد، عشق و مرگ در اشعار اين مجموعه پررنگ هستند.
اشعار همانقدر كه نشانههايي پررنگ از ايران دارند، ميتوانند راوي دردها و رنجهاي مردمان مهاجر از هر كشوري باشند. تهران، كوچهها، محلات و خيابانهايش كه زادگاه شاعر نيز هست، نقش مهمي در اشعار اين مجموعه دارد؛ همانطور كه از نام اين مجموعه هم پيداست: پلههاي لرزان يوسفآباد.» از ديگر ويژگيهاي اين مجموعه، تصويري بودن اشعار و قابل تجسم بودن آنهاست. اين ويژگي در داستانهاي كوتاه او نيز به چشم ميخورد. برخي از اشعار اين مجموعه مخاطب خاص دارد و به كسي تقديم شده است. از جمله به پسرش، به نوزادي در غزه، به عمران، كودكي از حلب، به غواصان شهيد جنگ ايران و عراق، به حميد سمندريان، به خانههاي ويران سوريه و به اثري از گوستاو كليمت به نام «بوسه». بيشتر اشعار با تكنيك دوم شخص امري نوشته شده كه از تكنيكهاي نو در شعر است و به فضاي شخصي و عاشقانه اشعار دامن ميزند. ملكوتي اتفاقات عصر معاصر و تحولات اجتماعي و سياسي را با نگاهي عاشقاني ميآميزد تا از ميزان هراسناك بودن آنها كمي بكاهد، اگرچه از برخي اشعارش، بوي خون و گوشت بيرون ميزند.
بيتا ملكوتي را بيشتر به عنوان داستان كوتاهنويس ميشناسند، به خاطر چاپ سه مجموعه داستان كوتاه، اما با انتشار اين مجموعه شعر، نشان داد كه او به شعر تعلقي قديمي و جدي دارد. او سالها در مطبوعات ايران به عنوان منتقد تئاتر، كار كرده است. در كارنامه ادبي او همچنين يك رمان و يك كتاب در مورد سوسن تسليمي، بازيگر مطرح ايراني به چشم ميخورد. كتابي به نام «اسطوره مهر، سينما و زندگي سوسن تسليمي» كه براي اولينبار سال ۱۳۸۴ با نشر ثالث منتشر شد و ۵ سال پيش هم چاپ مجددي از اين كتاب توسط نشر ثالث به بازار آمد. بيتا ملكوتي ۱۴ سال پيش به امريكا مهاجرت كرد.