جمشيد پژويان كه بود و چه كرد؟
درگذشت طراح هدفمندي يارانه‌ها
گروه اقتصادي: يك قرباني ديگر ويروس كوويد-19 از بدنه آكادميك كشور. جمشيد پژويان اقتصاددان و عضو هيات علمي دانشگاه علامه طباطبايي روز گذشته بر اثر ابتلا به اين بيماري و نارسايي كليوي در بيمارستان كيان تهران درگذشت. درست مانند فريبرز رييس دانا، اقتصاددان مشهور ايراني كه در ماه ابتدايي سال بر اثر ابتلاي به اين بيماري جان خود را از دست داد. گرچه اين دو تن از اين نظر به يكديگر شباهت دارند اما در عرصه علمي و جامعه دانشگاهي راه‌شان جدا بود. رييس دانا، در شب 29 آذر ماه 1389، زمان اجراي هدفمندي يارانه‌ها، در گفت‌وگويي تلويزيوني به اين برنامه تاخت و آن را زمينه‌ساز ساختاري شدن فقر و گداپروري مردم خواند. درست در جايي كه از پژويان به عنوان «طراح برنامه بزرگ جراحي اقتصادي كشور موسوم به هدفمندي يارانه‌ها» نام مي‌برند. او در ابتداي اجراي سياست‌هاي هدفمندي يارانه‌ها، اين موضوع را در محافل خصوصي رد نمي‌كرد كه «طراحي شيوه پرداخت نقدي يارانه» را به دولت توصيه كرده اما با گذشت چند سال از اجراي اين برنامه، به كلي «ارايه مشاوره» به تيم اقتصادي دولت احمدي‌نژاد را انكار كرد و خود را كنار كشيد و كار را به دست دو شاگرد قديمي خود يعني شمس‌الدين حسيني و محمدرضا فرزين سپرد. شمس‌الدين حسيني در آن زمان وزير امور اقتصادي و دارايي شده بود و فرزين مسووليت ستاد هدفمندي يارانه‌ها را به عهده داشت.
پژويان خود را دانش‌آموخته «اقتصاد عمومي» مي‌خواند. او دكتراي خود را در اين رشته از دانشگاه ايالتي يوتا در امريكا گرفته بود و به گفته خود، در تمام دولت‌هاي پس از انقلاب به عنوان يك «مشاوره‌دهنده غيرمستقيم» حضور داشته و اين موضوع را همواره رد مي‌كرد كه به دولت‌هاي مختلف براي اجراي سياست‌هاي اقتصادي خود به‌طور مستقيم «مشاوره» مي‌داد. او حتي اين شائبه را كه نظرات خود را از طريق شمس‌الدين حسيني و محمدرضا فرزين به رييس‌جمهور وقت انتقال مي‌داد؛ رد كرده بود. با اين همه، پژويان نيز مانند فريبرز رييس دانا، زباني تند و تيز داشت و به صراحت نظرات خود را در حوزه اقتصادي و عملكرد دولت احمدي‌نژاد و همين اواخر دولت روحاني ابراز مي‌كرد. او احمدي‌نژاد را از نظر گرايش‌هاي اقتصادي، يك نئوليبراليست مي‌دانست و البته از عملكرد وي در حوزه توزيع يارانه نقدي دفاع مي‌كرد. در دولت احمدي‌نژاد، توانست شوراي رقابت را ايجاد كند و حتي ساختمان و زيرساخت بروكراتيك هم براي آن ايجاد كرد. اما زياد در پست رياست شوراي رقابت دوام نياورد. پس از استعفاي خود از اين شورا، در جايي گفته بود كه از شوراي رقابت بيرون آمده چون «براي اين شوراي رقابت خاكريز به خاكريز و سنگر به سنگر با ۶، ۷ وزير جنگيدم تا اختياراتي را از آنها بگيرم كه اين اختيارات همه حياط خلوت‌شان بود.» طرفدارانش از وي دفاع مي‌كردند كه جسارت اصلاح نظام سالخورده يارانه‌اي در ايران را به دولت وقت تزريق كرده است. منتقدان وي، او را يك اقتصاددان ليبرال نزديك به نگاه پوپوليستي مي‌خواندند كه او را متهم مي‌كنند پاداش خود براي دفاع از عملكرد دولت احمدي‌نژاد را با رياست شوراي رقابت و دريافت پروژه‌هاي پول‌ساز دريافت كرد. هرچند او همواره اين موارد را رد مي‌كرد و حتي در مصاحبه‌اي گفته بود كه «من مالك يك آجر هم در اين مملكت نيستم.»