اجماع نظري در اردوگاه اصلاح‌طلبي
شرط پيروزي در انتخابات ورود جبهه محور است
گروه احزاب- اصلاح‌طلبان به دنبال كسب اكثريت كرسي‌هاي مجلس هستند. اتحاد و انسجام امروزشان نيز برآمده از همين خواست جمعي است. آنها با محوريت رييس دولت اصلاحات و مكانيسمي كه خروجي عقل جمعي نخبگان‌شان است خود را براي ورود به كارزار انتخابات آماده مي‌كنند. آنها با تشكيل شوراي راهبردي انتخابات و ادامه فعاليت شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات و شوراي مشورتي رييس دولت اصلاحات سه تشكل جدي خود را براي پيروزي در انتخابات سازماندهي كرده‌اند.
اما آنچه بيش از گذشته مورد توجه اصلاح‌طلبان قرار گرفته و به نظر مي‌رسد محمدرضا عارف نيز آن را به خوبي درك كرده رفتار جبهه‌اي اصلاح‌طلبان است. به دلايل متعدد اصلاح‌طلبان نه مي‌توانند و نه مي‌خواهند يك حزب فراگير داشته باشند. آنها ترجيح مي‌دهند با تمامي اختلاف سليقه‌ها و تفاوت آرايي كه دارند يك جبهه قدرتمند اصلاح‌طلبي بمانند تا از يك سو هزينه‌هاي فعاليت سياسي در فضاي نسبتا امنيتي و سخت را سرشكن كنند و هم بدون قواعد سخت و چارچوب‌هاي متصلب حزبي راه براي تضارب آرا را باز نگه دارند. تفاوت‌هاي سياست‌ورزي جبهه‌اي و حزبي آنان را به سمتي برده كه امروز جبهه واحد اصلاح‌طلبي را شكل دهند. جبهه‌اي كه اگرچه رسميت ندارد اما در عمل كاركرد خود را نشان مي‌دهد. اساسا شكل‌گيري سه شوراي مشورتي، هماهنگي و راهبردي و عملكرد آنها در طول يكديگر براي كاميابي در انتخابات مجلس مي‌تواند نشانه‌اي از همين سياست‌ورزي جبهه‌اي باشد.
محمدرضا عارف كه حالا يك سياستمدار با وزن و جايگاه خاص در بين اصلاح‌طلبان است نيز اين نكته را به خوبي دريافته و تلاش مي‌كند تا جبهه غيررسمي را عملياتي كند. رييس بنياد اميد ايرانيان روز سه‌شنبه در ديدار با جمعي از دانشجويان وجود سلايق مختلف در ميان اصلاح‌طلبان را امري طبيعي دانست و گفت: وقتي ما از يك جبهه سخن مي‌گوييم ديگر رفتارمان مانند يك حزب يا تشكل سياسي نيست و شامل يك طيف گسترده با افكار متفاوت است كه البته بايد مراقبت كرد اين گستردگي زمينه‌ساز انشقاق و دودستگي نشود. بايد رفتار ما زمينه‌ساز همدلي و هماهنگي در داخل جبهه و در نهايت در ميان جريانات سياسي باشد.
اين عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام در ادامه با اشاره به انتخابات مجلس آتي در بخش ديگري از سخنانش گفت: عده‌اي كه قدرت را از دست داده‌اند نمي‌خواهند شكست خود را قبول كنند و تمايل دارند هنوز در قدرت بمانند و به همين دليل است كه انتخابات مجلس شوراي اسلامي هم براي آنها و هم براي اصلاح‌طلبان بسيار مهم است. عارف در ادامه با بيان اينكه متاسفانه عده‌اي بي‌اخلاق در تلاش بوده و هستند تا اصلاح‌طلبان را بي‌دين نشان دهند، افزود: اين افراد تلاش‌شان اين است كه بگويند اصلاح‌طلبان نماز نمي‌خوانند و روزه نمي‌گيرند و به اين مسائل اعتقادي ندارند. البته اين حرف‌ها طبيعي است چرا كه وقتي مولا علي(ع) در سر نماز ضربت خوردند، برخي مي‌گفتند مگر علي(ع) نماز مي‌خواند؟! اين وظيفه تشكل‌هايي مانند انجمن‌هاي اسلامي است كه اعضاي خود را با معارف ديني بيشتر آشنا كنند و به انجام فعاليت‌هاي فرهنگي توجه بيشتري كنند. در اين صورت دسيسه افرادي كه در تلاشند اصلاح‌طلبان را بي‌دين نشان دهند باطل مي‌شود.
جبهه‌هاي مقطعي و احزاب دايمي
احمد شيرزاد، فعال سياسي اصلاح‌طلب درباره تفاوت‌هاي رفتار حزبي و جناحي به «اعتماد» مي‌گويد: مفهوم حزب و جبهه از هم چندان دور نيست. وقتي چند حزب براي انتخابات با يكديگر هم‌داستان مي‌شوند و موضع‌گيري مشترك دارند يك جبهه را تشكيل مي‌دهند. جبهه ممكن است پس از مدتي ادامه حيات پيدا نكند ولي تنها زماني در نوع سياست ورزي مي‌تواند موفق باشد كه پيش از آن سياست‌ورزي حزبي را فراگرفته باشد.
وي با بيان اينكه امكان اينكه احزاب متمايز تشكيل جبهه دهند، وجود دارد ادامه مي‌دهد: در هر دو حالت نوعي سياست‌ورزي حزبي بايد رعايت شود. هر دو بايد اتحاد و انسجام لازم را در درون خود ايجاد كنند و بر اساس آن كنش داشته باشند. رفتار حزبي رفتاري است كه شخص مي‌آموزد تا در قالب يك جمع حركت كند و بر اساس آن مواضع سياسي خود را تنظيم كند. اگر جبهه نيز بتواند به صورت مستمر ارتباط خود را با احزاب حفظ كند مي‌تواند جاي حزب فراگير را در كشور بگيرد اما اگر در زمان انتخابات فعال شوند و بعد دوباره كركره را پايين بكشند احزاب ناموفقي خواهند بود.
شيرزاد با تاكيد بر اينكه جبهه و حزب بايد در بين دو دوره انتخابات كارهاي مهمي را انجام دهد، مي‌گويد: اولا بايد بر كساني كه انتخاب كرده است نظارت كند و ببيند كه آيا آنها موضع و برنامه‌هاي مورد نظر را جلو مي‌برند يا خير. دوما بايد به طور مستمر در حال شناسايي و جذب نيرو باشد و نيروهاي مستعد سياسي را در خود بپروراند. سوما بايد دايما در حال توليد برنامه و فكر باشد. بايد روش‌هاي خود و رقباي خود را نقد كند و بتواند اين نقدها را تبديل به برنامه سياسي و حركت خود كند. جبهه در مقاطعي ممكن است ائتلاف و برهم نهي سياسي و حزبي داشته باشد.
محمدرضا عارف
وقتي ما از يك جبهه سخن مي‌گوييم ديگر رفتارمان مانند يك حزب يا تشكل سياسي نيست و شامل يك طيف گسترده با افكار متفاوت است كه البته بايد مراقبت كرد اين گستردگي زمينه‌ساز انشقاق و دودستگي نشود. بايد رفتار ما زمينه‌ساز همدلي و هماهنگي در داخل جبهه و در نهايت در ميان جريانات سياسي باشد. عده‌اي كه قدرت را از دست داده‌اند نمي‌خواهند شكست خود را قبول كنند و تمايل دارند هنوز در قدرت بمانند و به همين دليل است كه انتخابات مجلس شوراي اسلامي هم براي آنها و هم براي اصلاح‌طلبان بسيار مهم است.
(اظهارات در جمع دانشجويان / تير 94)
عباس عبدي
نيروهاي سياسي اصلاح‌طلب از سال ٨٠ به بعد يك اشتباه مهم مرتكب شدند و آن اين بود كه راهبرد جبهه‌اي را ناديده گرفتند؛ راهبردي كه دوم خرداد براساس آن شكل گرفت. منطقي كه در راهبرد جبهه‌اي وجود داشت اين بود كه تمايزات دروني اصلاحات براي ما اهميت ندارد. فعاليت حزبي براي جامعه‌اي همچون بريتانيا معنا دارد كه ثبات و قوام آن مشخص است و بعد از آن نيروهاي سياسي در آن رقابت مي‌كنند اما در جامعه‌اي كه چنين خصوصياتي ندارد هر نوع رقابت منجر به سوءاستفاده نيروهايي كه آن را نمي‌خواهند مي‌شود. وقتي فرآيند جبهه‌اي فراموش شد ركن و اصول اساسي در جبهه دوم خرداد نيز با مشكل مواجه شد. براي انتخابات آتي مجلس شرط پيروزي در آن بازگشت به رفتار جبهه‌اي است. (سخنراني در دانشگاه تهران به مناسبت سالگرد دوم خرداد/ 1394)