ايران و امريكا فرصت‌سازي يا زمان‌كشي؟
علي آهنگر
در ديپلماسي دورانديشانه ايران، دونالد ترامپ فرصتي براي تعامل تشخيص داده شد. بررسي شواهد پيش و پس از روي كار آمدن ترامپ نشان مي‌دهد ايران، دولت ترامپ و حزب جمهوري‌خواه را زمينه‌اي مناسب براي دستيابي به تعاملي سازنده و پايدار با امريكا و جامعه جهاني مي‌دانست. از سوي ديگر، ترامپ پس از استقرار دوباره در كاخ سفيد، به‌طور مكرر دوگانه «توافق يا جنگ» را پيش پاي ايران قرار داد. با توجه به پيشينه روابط دو كشور، مطرح شدن گزينه نظامي از سوي امريكا براي زمينه‌سازي گفت‌وگو تا حدي قابل درك بود. اما ايران تسلط ترامپ بر اركان قدرت در واشنگتن را بيش از آنكه تهديد بداند، فرصتي ارزيابي كرد تا تعاملي سازنده در زمينه‌هاي سياسي، اقتصادي و هسته‌اي با امريكا و جهان شكل بگيرد. با اين ديدگاه مثبت و آينده‌نگر، ايران به رياست دكتر عباس عراقچي و با ميانجيگري قابل تحسين عمان، تاكنون در سه دور گفت‌وگوي خالصانه و بي‌ابهام در عمان و رم شركت كرد. پايان هر نشست با توصيف‌هايي چون «مثبت و سازنده» از سوي آقايان عراقچي و ويتكاف همراه بود. اما چشم‌ها و قلب‌ها به چيزي بيش از عبارات‌هايي كوتاه و تكراري نياز دارد. در حالي كه ايران نشانه‌هاي مثبتي از خود نشان مي‌دهد، انتظار مي‌رود امريكا نيز قدم‌هايي اميدآفرين بردارد؛ اما چنين نشد. هر بار تحريم تازه‌اي عليه صنعت نفت و اقتصاد ايران اعمال شد. تجهيزات نظامي مانند بمب‌هاي سنگرشكن، ناوهاي هواپيمابر و سامانه‌هاي پدافندي با شتاب بيشتري به منطقه گسيل شد. در اين ميان، تهديدهاي آشكار نتانياهو نيز شدت گرفت. نخست‌وزير ماجراجوي اسراييل در شب يكشنبه ۷ ارديبهشت، تهديد به نابودي كامل برنامه هسته‌اي ايران كرد. همزمان، مهلت دوماهه‌اي كه ترامپ براي دستيابي به توافق تعيين كرده بود، به نيمه رسيد بي‌آنكه نتيجه‌اي ملموس حاصل شود. حتي پيشنهاد ايران براي دستيابي به يك توافق موقت نيز از سوي ويتكاف پذيرفته نشد.
جموعه اين تحولات، ابهامي سنگين بر فضاي گفت‌وگو ايجاد كرده است: آيا امريكا با صداقت و جديت وارد گفت‌وگو شده يا در پي خريد زمان تا فعال شدن مكانيسم اسنپ‌بك و بازگرداندن تحريم‌هاي شوراي امنيت است؟ آيا اسراييل نقش پليس بد را در كنار ديپلماسي امريكا ايفا مي‌كند يا در واقع آماده اقدام نظامي پس از فعال شدن مكانيسم ماشه و فروپاشي مذاكرات است؟
آنچه مسلم است اينكه ايران نه از سر ترس يا واهمه، بلكه بر پايه اصول بنيادين، گفت‌وگو با ترامپ و حزب جمهوري‌خواه را برگزيده است. اين انتخاب، نتيجه تجربه‌هاي نامطلوب از مذاكرات پيشين با دولت‌هاي اوباما و بايدن است.
هدف ايران فراتر از مسائل هسته‌اي، تعاملي سازنده در سياست، اقتصاد و روابط بين‌الملل است.
ايران با هوشياري كامل، تهديدهاي اسراييل را جدي گرفته و براي پاسخ قاطع آماده است.
چيزي كه امريكا بايد بداند، اين است كه حضور ايران پاي ميز مذاكره، نه يك تاكتيك گذرا، بلكه تصميمي بنيادين و راهبردي است. اما اگر نشانه‌هايي عملي از صداقت در روند ديپلماسي و گفت‌وگو ديده نشود و تحريم و تهديد ادامه يابد، ايران ناگزير در رويكرد خود تجديدنظر خواهد كرد. اگر واشنگتن حسن نيت نشان دهد، پنجره‌هاي ديپلماسي، تعامل و مصالحه از سوي ايران به تمامي گشوده است. آيا اين فرصت به مصالحه منجر مي‌شود يا بار ديگر به «تعامل بدون پاداش» ختم خواهد شد؟