سنت بنيان‌گذار در مورد آتش‌بس و خاتمه جنگ (۷)
احمد مازني
صدور ۹ قطعنامه بعد از قطعنامه ۵۹۸
در يادداشت قبلي متن كامل قطعنامه ۵۹۸ شوراي امنيت سازمان ملل متحد در مورد جنگ تحميلي عراق عليه ايران ارايه شد. اين قطعنامه از آن جهت اهميت دارد كه جنگ ۸ ساله رژيم بعث عراق عليه ايران براساس آن پايان يافت و چه بسا اكثر مردم تنها با اين قطعنامه آشنا باشند درحالي كه قطعنامه‌هاي متعددي از سوي شوراي امنيت سازمان ملل درباره جنگ تحميلي عراق عليه ايران صادر شد كه تقريبا قطعنامه‌هاي قبل و بعد از قطعنامه ۵۹۸ از لحاظ تعداد برابرند. چنان‌كه گفته شد ايران در مورد اين قطعنامه جانب احتياط را گرفت و بالاخره آن را پذيرفت، اما بعد از آن قطعنامه‌هاي ديگري صادر شد كه در اينجا به قطعنامه‌هاي پس از ۵۹۸ اشاره مي‌شود. قطعنامه ۶۱۲ شوراي امنيت در ۱۹ ارديبهشت ۱۳۶۷ صادر شد. اين قطعنامه در واكنش به درخواست ايران درخصوص جنايت وحشيانه صدام در استفاده از سلاح‌هاي شيميايي عليه مردم حلبچه، پنجاه روز پس از كشتار حلبچه در تاريخ ۱۹ ارديبهشت ۱۳۶۷ صادر شد. در اين قطعنامه از عراق به عنوان كشور به‌كارگيرنده اين سلاح نامي برده نشده بود. قطعنامه ۶۱۶ در پي انهدام پرواز ۶۵۵ ايران اير با موشك شليك شده از طرف ناو جنگي وينسنس و درخواست ايران از شوراي امنيت براي بررسي اين موضوع در تاريخ 29/۰۴/۱۳۶۷ صادر شد. شوراي امنيت هر دو طرف امريكايي و ايراني را به همكاري با سازمان هواپيمايي كشوري براي بررسي اين سانحه توصيه كرد. قطعنامه ۶۱۹ شوراي امنيت در پي بمباران نفتكش‌هاي پهلو گرفته ايران در جزيره لارك توسط نيروي هوايي عراق در تاريخ ۲۴ ارديبهشت سال ۱۳۶۷، همچنين بمباران شيميايي مناطق مسكوني سردشت، بانه و مريوان در روزهاي ۲۷ و ۲۸ همين ماه، در تاريخ ۱۸ مرداد سال ۱۳۶۷ صادر شد. علي‌رغم پافشاري ايران مبني بر محكوميت اين حملات شيميايي توسط شورا، اين نهاد تنها مجددا خواهان اجراي بخش عملياتي قطعنامه ۵۹۸ وتشكيل گروه ناظر نظامي سازمان ملل متحد (يونيماگ) شد.
قطعنامه ۶۲۰ شوراي امنيت سازمان ملل متحد در تاريخ 04/۰۶/1367 تصويب شد. مفاد اين قطعنامه، تاييد حملات شيميايي در جنگ ايران و عراق و تداوم استفاده از آن توسط عراقي‌ها بود. قطعنامه ۶۳۱ در تاريخ ۱۹ بهمن ۱۳۶۷ تنها به توصيه به دوطرف براي اجراي كامل مفاد قطعنامه ۵۹۸ اكتفا كرد. قطعنامه ۶۴۲ در تاريخ ۷ مهر سال ۱۳۶۸ نيز همچون قطعنامه پيشين تنها به توصيه به دوطرف براي اجراي كامل مفاد قطعنامه ۵۹۸ اكتفا كرد. قطعنامه ۶۵۱ در تاريخ ۹ فروردين ۱۳۶۹ صادر شد و مربوط به تمديد ماموريت گروه ناظر نظامي سازمان ملل متحد در ايران و عراق براي يك دوره شش ماهه ديگر تا ۸ مهر ۱۳۶۹ بود. قطعنامه ۶۷۶ در ۵ آذر ۱۳۶۹ درباره تمديد ماموريت نيروهاي ناظر سازمان ملل تا تاريخ ۱۱ بهمن ۱۳۶۹ به تصويب رسيد. قطعنامه شماره ۶۸۵ در ۱۱ بهمن ۱۳۶۹ آخرين قطعنامه شوراي امنيت در موضوع جنگ ايران و عراق است كه نزديك به دو سال و نيم بعد از پايان جنگ صادر شد. در اين قطعنامه، ماموريت بازرسان سازمان ملل تا اسفند ۱۳۶۹ برابر با ۲۱ فوريه ۱۹۹۱ تمديد شد و همچنين بازرسان و دبيركل سازمان ملل موظف به ارسال گزارش شدند. ماه‌ها پس از آتش‌بس، نيروهاي عراقي همچنان در قسمت‌هايي از خاك ايران حضور داشتند ولي شوراي امنيت بدون اينكه مستقيم به اين موضوع اشاره كند تنها از دو طرف درگير مي‌خواست كه مفاد قطعنامه ۵۹۸ را به اجرا در آورند. اين درحالي بود كه گروه نظارت سازمان ملل (يونيماگ) نيز در منطقه حاضر بود و وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران در گزارش‌هاي متعدد خود تخلفات عراق را به اطلاع سازمان و دبيركل مي‌رساند تا اينكه با تغيير سياست‌هاي منطقه‌اي عراق و بعد از اشغال كويت توسط صدام، وي در تاريخ ۲۳ مرداد ۱۳۶۹ طي نامه‌اي به رييس‌جمهور ايران قرارداد ۱۹۷۵ الجزاير را مجددا پذيرفت و در تاريخ ۲۶ مرداد ۱۳۶۹ يعني دو سال پس از آغاز آتش‌بس، از خاك جمهوري اسلامي ايران عقب‌نشيني و شروع به آزادي اسرا كرد. ادامه دارد