عباس عبدي از اولويت‌هاي تيم مديريتي جديد انجمن صنفي روزنامه‌نگاران استان تهران به ریاست فیاض زاهد مي‌گويد
در انتظار بهار مطبوعات
حكومت بايد به اين نتيجه برسد كه با رسانه‌هاي آزاد است كه مي‌توان فساد و ساير نارسايي‌ها را كاهش داد
گروه سياسي
در تاريخ معاصر ايران برهه‌هاي كوتاهي وجود دارد كه در آن تجربيات ارزشمندي از آزادي رسانه و بهار مطبوعات ثبت شده است. در دوران شكل‌گيري صنعت نفت تا موعد كودتاي 28 مرداد 1332، يكي از اين مقاطع خاص براي مطبوعات است. در دولت مستعجل و 27 ماهه دكتر محمد مصدق كه با كودتا سرنگون شد، حدود 50 نشريه وجود داشت. هرچند بسياري از آنها بر ضد مصدق فعاليت مي‌كردند اما برخوردي با آنها صورت نمي‌گرفت و روزنامه‌ها در بيان مطالب آزاد بودند. مقطع بعدي در روزها و هفته‌هاي منتهي به انقلاب و ماه‌هاي ابتدايي پس از انقلاب سال 1357 است كه پويايي و آزادي قابل توجه در فعاليت‌هاي رسانه‌اي و مطبوعاتي شكل گرفت. آخرين تجربه از بهار مطبوعات به دوران پس از دوم خرداد 1376 باز مي‌گردد كه با پيروزي سيدمحمد خاتمي، نسيم تازه‌اي در فعاليت‌هاي مطبوعاتي شكل گرفت و نسل تازه‌اي از روزنامه‌نگاران تربيت شدند. پس از پيروزي مسعود پزشكيان در انتخابات دوره چهاردهم رياست‌جمهوري ايران، بسياري از روزنامه‌نگاران و فعالان رسانه اميدوار بودند كه دولت دوم اصلاحات منجر به شكل‌گيري دومين تجربه بهار مطبوعات در ايران شود. دوره‌اي كه بنا به دلايل گوناگون هنوز نشانه‌اي از آن در پهنه مطبوعات و روزنامه‌هاي كشورمان مشاهده نمي‌شود. روز گذشته خبر انتخاب فياض زاهد به عنوان رييس جديد انجمن روزنامه‌نگاران استان تهران منتشر شد؛ خبري كه باعث شد يك بار ديگر اين پرسش طرح شود چگونه مي‌توان زمينه پويايي بيشتر و توسعه افزون‌تر مطبوعات و رسانه‌ها به عنوان ركن چهارم دموكراسي در كشور را فراهم كرد. «اعتماد» براي بررسي ابعاد گوناگون اين ضرورت با عباس عبدي يكي از روزنامه‌نگاران باسابقه ترتيب داده تا راهكارهاي رشد مطبوعات را از جنبه‌هاي مختلف مورد بررسي قرار بدهد. عبدي در اين گفت‌وگو بر ضرورت پیمودن راهبردي ميانه تاكيد دارد و معتقد است پويايي مطبوعات در گروي خردمندي توأمان روزنامه‌نگاران و حكومت است. از يک طرف حكومت مسوول است تا منافذ فعاليت‌هاي رسانه‌اي را به اندازه باز بگذارد كه زمينه براي فعاليت‌هاي حرفه‌اي مسدود نشود و از سوي ديگر رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران نيز بايد به گونه‌اي رفتار كنند كه حساسيت‌هاي حكومت برانگيخته نشود و مسيرهاي تعامل دو طرفه مسدود نشود. «اعتماد» ضمن انتشار اين گفت‌وگو از ساير استادان رسانه‌اي، روزنامه‌نگاران و تحليلگران مي‌خواهد كه به اين بحث بپيوندند تا راهكارهاي تكرار تجربه بهار مطبوعات در ايران تحت زعامت دولت چهاردهم مرور شود.
انتخابات درون سيستمي انجمن روزنامه‌نگاران تهران برگزار شد و فياض زاهد به عنوان رييس انجمن انتخاب شد. در تاريخ معاصر ايران، چند برهه كوتاه‌مدت بهار مطبوعات تجربه شده ازجمله پس از دوم خرداد ۷۶. چگونه مي‌توان اين تجربه‌ها را براي ايران امروز تكرار كرد؟
ابتدا بايد به فياض زاهد به خاطر پذيرش اين مسووليت تبريك بگويم. اطمینان دارم كه زاهد مي‌تواند در حد مقدورات زمينه‌هاي رشد و بهبود را در اين حوزه مهم فراهم سازد. اما اينكه آيا مي‌توان تجربيات مثبت مطبوعات در تاريخ معاصر را زنده كرد يا نه، به دو طرف ماجرا باز مي‌گردد. بخشي از اين موضوع مرتبط با رفتار حكومت است و بخش ديگر به فعالان رسانه‌اي باز مي‌گردد. نه حكومت بايد در را بيش از حد متعارف ببندد و محدوديت‌هاي شديد ايجاد كند و نه روزنامه‌نگاران پس از باز شدن درها و منافذ و پنجره‌ها، بايد فراتر از امكانات جامعه و تحمل قانون پيش بروند. ممكن است برخي روزنامه‌نگاران بگويند دوست دارند هرچه مي‌خواهند بنويسند! نتيجه يك چنين رفتاري، محدوديت‌هاي بيشتر از سوي حكومت است و در نتيجه چيزي گير جامعه، مردم و رسانه‌ها نمي‌آيد. اميدوارم صدا و سيما هم از شرايط اسف‌بار فعلي بيرون بيايد و يك فضاي رسانه‌اي پويا، خوب و متعادل داشته باشيم. تا زماني كه صدا سيما اين قدر بسته و محدود است، فضا همواره ناپايدار خواهد بود.
مهم‌ترين ضرورت گروه‌هاي صنفي و مدني رسانه‌اي در شرايط امروز ار نظر شما چه مواردي است؟
يكي از مهم‌ترين موارد، نكاتي است كه در پرسش قبلي به آن اشاره كردم. نهادهاي مختلف ازجمله انجمن صنفي روزنامه‌نگاران بايد كمك كنند به ايجاد موازنه بين وضعيت جامعه، حكومت و ضرورت‌هاي نظام رسانه‌اي. اين موضوع به يك موازنه كاركردي نياز دارد تا مديريت شرايط از دست هيچ كدام خارج نشود. شخصا معتقدم هنوز تا رسيدن به مطبوعات باز و آزاد كه نياز ما است تا با تكيه بر رسانه‌ها بتوان شرايط را بهبود بخشيد، فاصله داريم. ريشه انواع و اقسام مشكلات كشور از جمله بروز فساد، به فقدان رسانه‌هاي آزاد و حرفه‌اي مربوط است. حكومت بايد به اين نتيجه برسد كه با رسانه‌هاي آزاد است كه مي‌توان نارسايي‌ها را كاهش داد. از سوي ديگر رسانه‌ها هم وظايفي دارند. رسانه‌ها بايد بتوانند مسير فعاليت‌هاي آزاد را باز نگه دارند و فقط منتظر راهگشايي‌هاي حكومت نباشند. دو وظيفه ديگر هم دارند كه نخستين آنها آموزش است. به دليل تغيير و تحولات شديدي كه در فناوري ارتباطي و رسانه‌اي وجود دارد، بايد در آموزش روزنامه‌نگاران، آموزش حين عمل، كلاس‌هاي كوتاه‌مدت و كاربردي كار شود. اين ضرورت بايد به يكي از مهم‌ترين وظايف انجمن صنفي روزنامه‌نگاران بدل شود. سومين مساله كه به همين اندازه مهم است، ايجاد هويت صنفي بين فعالان روزنامه‌نگاري، اعم از روزنامه‌ها و نشريات مكتوب يا رسانه‌هاي ديجيتال است.
رسانه‌ها به عنوان ركن چهارم دموكراسي تا چه اندازه مي‌توانند به تحقق توسعه سياسي در كشور كمك كنند؟
اساسا توسعه سياسي بدون رسانه آزاد غيرممكن است. در واقع بهتر است گفته شود، يكي از شاخص‌هاي اصلي توسعه سياسي رسانه‌هاي آزاد هستند. البته من اين امر را هم مي‌پذيرم كه اين مساله بايد با همكاري توأمان حكومت و رسانه انجام شود. در وضعيت فعلي، حكومت به صورت يك‌سويه نظارت، كنترل و برنامه‌ريزي مي‌كند. روزنامه‌نگاران هم در چارچوب محدودي كه حكومت تعيين مي‌كند، تلاش مي‌كنند راه را باز كنند. بهبود اين روند نيازمند يك نوع گفت‌وگو و تفاهم عميق‌تر بين طرفين است.
به عنوان روزنامه‌نگاري كه از نزديك با مسائل و مشكلات رسانه‌ها آشنايي داريد، چه توصيه‌اي به تيم مديريتي جديد انجمن صنفي روزنامه‌نگاران براي بهبود وضعيت رسانه‌ها داريد؟
آقاي زاهد و هيات‌مديره و اعضاي جديد آن در بسياري از اين حوزه‌ها صاحب تجربه هستند و مي‌توانند كار را پيش ببرند. انتخابات انجمن هم در پيش است و اگر بتوانند مشاركت بيشتر روزنامه‌نگاران را براي مشاركت در اين انتخابات جلب كنند. به‌خصوص اگر نيروهاي جوان بتوانند وارد هيات‌مديره شوند، عالي است. بايد مرز ميان سياست و روزنامه‌نگاري را تعريف كرد و به آن ملتزم بود. از ادبيات سياسي در حوزه انجمني و حرفه‌اي (منظورم فعاليت حرفه‌اي است و نه روزنامه‌نگاري) بايد پرهيز كرد. فكر مي‌كنم اين كار امكان‌پذير است. لازم است تعامل سازنده‌اي با بخش‌هاي مختلف جامعه و حكومت از جمله وزارت ارشاد، دستگاه‌هاي قضايي و وزارت كار فراهم شود. بايد اين امكان را سنجيد كه دوباره به جايگاه قبلي انجمن سراسري كشور بازگرديم. انجمن‌هاي استاني كمك چنداني را به نظام اجرايي كشور نمي‌كنند. اينها از جمله اولويت‌هايي است كه مديريت جديد انجمن مي‌تواند براي خود در نظر بگيرد.
البته دوستان بهتر از هر فرد ديگري چون بنده مي‌توانند به اين موارد توجه كنند. من فقط نظرم را طرح كردم.