قدرت‌نمايي نفت ارزان در اقتصاد جهان

گروه اقتصادي |تنها دو روز به پايان سال 2015 ميلادي باقي مانده است و سازمان‌هاي مختلف به روال مرسوم به پيش‌بيني‌هاي مختلف از اوضاع و احوال اقتصاد بخش‌هاي مختلف در سال 2016 پرداخته‌اند؛ پيش‌بيني‌هايي كه مي‌تواند تصميم‌گيري براي سال آينده ميلادي را دستخوش تغيير كند.
يكي از مهم‌ترين پيش بيني‌ها براي سال 2016 ميلادي فروش نفت است كه كل اقتصاد جهان را دستخوش تغيير مي‌كند. با توجه به تجربه كاهش قيمت نفت در سال آينده و لغو تحريم‌هاي ايران در سال نو ميلادي بازار نفت نيز با افزايش توليد ايران و عدم كاهش توليد كشورهاي توليد‌كننده اوپك مواجه خواهد شد كه نخستين پيش‌بيني‌ها را به سمت كاهش بيش از گذشته قيمت نفت پيش مي‌برد.
موضوعي كه سازمان كشورهاي توليد‌كننده اوپك در تحليل و پيش بيني خود از بازار نفت در سال 2016 به آن پرداخته و پيش بيني كرده است: «سير تقاضاي نفت در سال آينده نيز صعودي خواهد بود و البته عرضه نيز مشخصا از اين روند صعودي باز نخواهد ماند، با اين حال اوپك در آخرين گزارش خود اعلام كرده است كه احتمال مي‌رود سال آينده غيراوپكي‌ها به ميزان 380 هزار بشكه در روز از توليد نفت عقب‌نشيني كنند. به نظر مي‌رسد روند افزايش توليد به گونه‌اي است كه سال آينده كشورهاي توليد كننده نفت از اعضاي شاخص اوپك يعني ايران، عربستان و عراق گرفته تا واردكننده بزرگ نفت يعني امريكا وارد جنگ فروش نفت شوند؛ جنگي كه احتمالا نتيجه آن كاهش بيشتر قيمت خواهد بود. با اين حال اوپك در گزارش ماهانه خود در كنار اعلام رشد يك ميليون بشكه‌اي توليد روزانه نفت خام از سوي كشورهاي غيراوپكي، پيش‌بيني مي‌كند كه اين كشورها در سال آينده مجموعا از عرصه افزايش توليد نفت در بازارهاي جهاني عقب‌نشيني مي‌كنند.»  اوپك در آخرين گزارش خود پيش‌بيني كرده كه «در سال آينده ميلادي تقاضا براي نفت خام در دنيا احتمالا رشدي معادل يك ميليون و 250 هزار بشكه در روز را تجربه خواهد كرد كه اين ميزان رشد تقاضا را به 94 ميليون و 130 هراز بشكه در روز مي‌رساند. اما اين ميزان رشد در برابر عرضه قرار مي‌گيرد؛ عرضه‌اي كه به نظر مي‌رسد در سال آينده طي رقابت سنگين كشورهاي توليدكنننده نفت براي اثبات خود در بازار بيش از اينها رشد خواهد داشت.»
در گزارش اوپك درباره وضعيت عرضه در سال جاري آمده است كه «كشورهاي غيراوپكي در پايان امسال مجموعا حدود يك ميليون بشكه در روز توليد نفت خام خود را افزايش داده‌اند كه به اين ترتيب توليد نفت از سوي اين كشورها را طي امسال به روزانه 57 ميليون و 510 هزار بشكه مي‌رساند. يعني بيش از نيمي از 92 ميليون و 880 هزار بشكه تقاضاي روزانه نفت امسال از سوي غير اوپكي‌ها تامين شده است.»
پيش‌بيني‌هاي اوپك از ميزان توليد نفت خام از سوي غيراوپكي‌ها در سال جاري نسبت به ماه گذشته رشد بيشتري را نشان مي‌دهد كه «بنابر توضيحات، اين رشد بيشتر ناشي از اطلاعات بيشتري است كه از كشورهاي امريكا، انگليس، برزيل، چين و روسيه گرفته شده است. اما رشد توليد غير اوپكي‌ها درسال آينده بنا بر پيش‌بيني‌هاي اوپك ادامه نخواهد داشت. به اين ترتيب كه در سال 2016 توليد اين كشورها 380 هزار بشكه در روز كاسته شده و توليدشان را به 57 ميليون و 410 هزار بشكه در روز مي‌رسانند. انتظار مي‌رود سال آينده رشد توليد نفت خام غيراوپكي‌ها بيش از همه در كانادا، برزيل، امريكا، مكزيك، روسيه، قزاقستان، انگلستان و آذربايجان اتفاق بيفتد.» اين در حالي است كه امسال توليد اوپكي‌ها نيز بر اساس منابع دست دوم رشدي در حدود 230 هزار بشكه را تجربه كرده تا توليد نفت خام اين كشورها را به متوسط 31 ميليون و 700 هزار بشكه در روز برساند. رشد توليد اوپك بر خلاف روند رشد توليد غير اوپكي‌ها انتظار مي‌رود در سال آينده نيز صعودي باشد و البته در راس آن افزايش توليد نفت ايران قرار خواهد گرفت. با اين حال با وجود پيش‌بيني كاهش ميزان توليد از سوي غير اوپكي‌ها به نظر مي‌رسد گزارش اين سازمان از بازار جهاني نفت يك كليدواژه دارد و آن هم عرضه مازاد است؛ نكته‌اي كه براي پيش‌بيني قيمت‌ها در سال آينده بايد در راس توجه قرار گيرد.  با اين حال اما مهدي عسلي مديرامور اوپك و روابط با مجامع انرژي وزارت نفت معتقد است «در سال 2016 قيمت نفت روال افزايشي را در پيش خواهد گرفت و ظرف چهار سال آينده فراتر از ٦٠ دلار نخواهد رفت.»  وي با بيان اينكه با كاهش قيمت نفت، سرمايه‌گذاران خارجي به دليل هزينه پايين توليد نفت درخاورميانه به اين منطقه مي‌آيند، ادامه داده است: «هزينه توليد نفت در ايران هم اكنون كمتر از ١٠ دلار براي هر بشكه است. طبق پيش بيني صندوق بين‌المللي پول حتي اگر قيمت نفت به ٣٠ دلار برسد رشد اقتصادي ايران 5/4 تا ٥درصد خواهد بود.
وي به افزايش تقاضا براي نفت در سال آينده ميلادي اشاره كرد و با بيان اينكه طبق پيش‌بيني اوپك اين رقم بين يك ميليون و يك ميليون و ٢٠٠ هزار بشكه در روز خواهد بود، اضافه كرد: تقاضا براي نفت از ٩٣ ميليون كنوني به بيش از ٩٤ ميليون بشكه در سال آينده خواهد رسيد.
زنگنه،  بازيگر اصلي بازار نفت
در همين حال بيزينس اينسايدردر تحليلي، بيژن نامدار زنگنه را بازيگر اصلي بازار نفت 2016 جهان خوانده است و نوشته است: «يك سال پيش، زماني كه آناتولي كالتسكي اقتصاددان بريتانيايي اعلام كرد كه قيمت نفت ممكن است به 20 دلار به ازاي هر بشكه برسد، اغلب مردم به اين حرف او مي‌خنديدند و در جواب مي‌گفتند كه اقتصاد جهاني در حال رشد است، تقاضا در حال افزايش است و قيمت نفت به 100 دلار مي‌رسد!» اين گزارش مي‌افزايد: «سال گذشته گروه سيتي انتظار داشت كه در سال 2015 بعد از سقوط قيمت نفت به زير 50 دلار، قيمت طلاي سياه مجددا به سطح 63 دلار به ازاي هر بشكه بازگردد. اما در حال حاضر هر بشكه نفت در محدوده 37 دلاري معامله مي‌شود و بانك گلدمن‌ساكس تاييد كرده كه قيمت نفت به زير 20 دلار هم مي‌تواند برسد، سطحي كه به اقتصاد عربستان و روسيه صدمه زده است. جهان مملو از نفت است. همه انتظار دارند كه اين روند براي چند دهه باقي بماند. اوپك پيش‌بيني كرده كه قيمت نفت تا سال 2040 به بالاي 100 دلار نخواهد رسيد. اما اين هفته، آناتولي كالتسكي يك ايده جديد ارايه كرد: «ايران قادر خواهد بود حتي نفت يك دلاري توليد كند.»
در عين حال پيش‌بيني كرده است كه «شركت‌هاي اكسون‌موبيل، شل و بريتيش‌پتروليوم ديگر اميدي به رقابت با شركت‌هاي روس، عربستاني و ايراني ندارند. كشورهايي كه در حال حاضر دسترسي منحصربفردي به مخازن نفتي دارند. براي مثال، ايران ادعا كرده كه مي‌تواند نفت يك دلاري توليد كند. دسترسي ايران به ذخاير نفتي بعد از توسعه سريع پس از برداشته شدن تحريم‌هاي بين‌المللي بسيار آسان خواهد شد. در مقايسه با ايران، بسياري معتقدند كه هزينه توليد نفت عربستان سعودي بين 10 تا 20 دلار به ازاي هر بشكه خواهد بود. بايد اشاره كرد كه توليد نفت يك دلاري به معناي فروش در اين قيمت نخواهد بود. پالايش و توزيع نفت بر هزينه سربه‌سر آن اضافه خواهد كرد. با اين تفاسير، بيژن نامدار زنگنه، وزير نفت ايران فردي است كه در سال 2016 بيشترين توجه را به خود اختصاص خواهد داد.»

پيش بيني نفت در بودجه 2016
شايد همين پيش‌بيني‌ها موجب شده تا كشورهاي توليد‌كننده نفت (اوپك) قيمت نفت در بودجه خود را به طور قابل توجهي پايين پيش‌بيني كنند. به گونه‌اي كه عربستان، نفت در بودجه 2016 خود را بشكه‌اي 29 دلار بست. عراق بودجه‌اش را با نفت 45 دلار، ونزوئلا با نفت 40 دلار و روسيه با نفت 65 دلار بسته است.
در عين حال هليما كرافت تحليلگر شركت RBC با ارايه سه سناريوي قيمت نفت در سال پيش‌بيني كرده است: «با اينكه قيمت نفت در هفته‌هاي اخير بسيار افت كرده و نزديك به سطوح سال 2004 خود معامله شده، ولي اين بدان معنا نيست كه بازار كف خود را مشاهده كرده است. صعودي‌ترين موقعيت بدين صورت است كه بيش از يك ميليون بشكه نفت از بازار خارج شده و قيمت متوسط به محدوده 60 دلار به ازاي هر بشكه برسد. بدترين سناريو دربرگيرنده سونامي وارد شدن توليدات جديد از سوي اعضاي اوپك (عربستان‌سعودي، ايران و ليبي) به بازار جهاني نفت خواهد بود كه باعث ضربه شديد به بازار شده و قيمت را حتي به سطوح پايين‌تري خواهد رساند. اما محتمل‌ترين سناريو كرافت اين است كه بازار در نيمه دوم سال به تعادل برسد.»