دعوت ظريف

  سارا معصومي/ يك سال مذاكره فشرده ميان ايران و 1+5 با آغاز تعطيلات سال نو ميلادي در غرب، به پايان رسيد. مذاكرات ايران با شش كشور در سال 2014 در حالي آغاز شد كه نخستين توافقنامه هسته‌يي ميان تهران و غرب پس از 12 سال مذاكرات هرزچندگاهي و بي‌نتيجه ملموس در نوامبر سال 2013 به امضاي توافقنامه موقت برنامه اقدام مشترك منتهي شده بود. توافقنامه ژنو را بسياري از تحليلگران فرزند مذاكرات پشت پرده ايران و امريكا در مسقط، پايتخت عمان مي‌دانند. مذاكراتي كه در آن نمايندگاني از جانب وزرات امور خارجه دولت يازدهم و نمايندگاني هم از سوي كاخ سفيد به سكانداري باراك اوباماي دموكرات حضور داشتند. بسياري از كشورهاي اروپايي زماني كه در ماه نوامبر به ژنو رسيدند مشاهده كردند كه تهران و واشنگتن نيمي از راه را رفته‌اند و اروپايي‌ها براي ادامه مشورت‌هاي كلان فني و بيشتر سياسي به ژنو دعوت شده‌اند. در يك سال گذشته باز هم بيشترين ديدارهاي ميان ايران و كشورهاي مقابل خود به ديدارهاي نمايندگاني از سوي وزراي امور خارجه تهران و واشنگتن اختصاص داشت. مذاكرات ميان ايران و 1+5 در حالي در نوامبر سال جاري به مدت هفت ماه ديگر تمديد شد كه طرفين در تمام موضع‌گيري‌هاي خود تاكيد دارند كه بيش از هر زمان ديگري به توافق نزديك هستند و تنها به اراده‌يي سياسي براي اخذ تصميم نهايي نياز است. اراده سياسي كه در يك سال گذشته براي ادامه مذاكرات كافي بوده اما در راستاي رسيدن به توافق جامع هسته‌يي نتوانسته گره‌هاي فني را باز كند. به نظر مي‌رسد كه اراده سياسي و تصميم‌هاي فني هر دو به شكل منفك از هم شرط‌هاي لازم اما ناكافي براي رسيدن به توافق هستند و توافق جامع هسته‌يي تنها زماني امضا خواهد شد كه هم اراده سياسي و هم تصميم‌هاي فني دوشادوش هم قرار گرفته باشند.
مذاكرات ميان ايران و امريكا در يك سال گذشته از جزر و مدهاي بسياري جان سالم به دربرده است. دو كشوري كه در بيش از سه دهه گذشته در تمام موارد منطقه‌يي و فرامنطقه‌يي خلاف مسير هم حركت كرده‌اند در يك سال گذشته با وجود اختلاف‌هاي بنيادين و حتي اهداف متفاوت از مذاكره، ترجيح دادند پشت ميز مذاكره نشسته و با توسل به تمديد مذاكرات در حقيقت به تمديد ديپلماسي اقدام كنند. مذاكره ايران با امريكا هم در داخل ايران و هم در داخل ايالات متحده با مخالفت‌هاي بسياري روبه‌رو بوده و همچنان هم بسياري مخالف اين رويه هستند. سال 2015 اما سال بسيار سختي براي اين مذاكرات خواهد بود. اكثريت جمهوريخواهان در كنگره از هم‌اكنون بر شيپور تشديد تحريم‌هاي ايران مي‌كوبند و اين مساله به كابوسي براي كاخ سفيد بدل شده است.  در فضايي كه غرب خود را براي سال نو ميلادي مهيا مي‌كند، وزير امور خارجه ايران در حركتي ديپلماتيك اقدام به ارسال نامه به وزراي امور خارجه تمام كشورها و تبيين رويكرد ايران در مذاكرات هسته‌يي كه گذشت و رويه‌يي كه تا هفت ماه ديگر ادامه خواهد داشت، پرداخته است. نگارش اين نامه در حالي كه اروپا و امريكا به فراخور فضاي سال نو نوعي تعطيلات سياسي را هم تجربه مي‌كنند، اين پرسش را مطرح كرده است كه شان سياسي و زماني اين حركت وزير امور خارجه كشورمان چه بود؟ در پاسخ به اين پرسش توجه به رويه‌يي كه دستگاه ديپلماسي كشور در يك سال و نيم گذشته طي كرده از اهميت فوق‌العاده‌يي برخوردار است. محمد جواد ظريف در حالي از سوي حسن روحاني رييس‌جمهور ايران سكان وزارت امور خارجه دولت يازدهم را در دست گرفت كه در حافظه سياسي بسياري از دولتمردان فعلي و سابق اروپا و امريكا، ظريف، مرد مذاكرات سخت است. روحاني، ظريف و تيمي كه وي را در مذاكرات هسته‌يي همراهي مي‌كنند همواره اهل مذاكره و مصالحه بوده‌اند و اين مساله را در جريان مذاكرات هسته‌يي ميان ايران با سه كشور اروپايي در سال‌هاي 2003 تا 2005 به اثبات رسانده‌اند. محمد جواد ظريف در نامه جديد خود به همتاهاي بين‌المللي و نه تنها كشورهاي عضو 1+5 به صراحت تلاش ايران براي باقي ماندن در مسير ديپلماسي را به رخ مي‌كشد. وي با مخاطب قرار دادن جامعه جهاني و نه چند كشور خاص نشان مي‌دهد كه ثمره پايان ديپلماتيك اين پرونده به سود صلح بين‌المللي است و نتيجه اين مذاكرات تنها برگ برنده‌يي نيست كه در سبد چند كشور خاص حاضر در مذاكرات قرار بگيرد.
رييس تيم مذاكره‌كننده هسته‌يي ايران در واپسين روزهاي سال 2014 ميلادي با نگارش اين نامه در حقيقت به جهانيان نشان مي‌دهد كه آنچه در نوامبر سال 2013 در قالب توافقنامه ژنو امضا شد و در سال 2014 هم در قالب تداوم مذاكره ادامه پيدا كرد دستاوردي براي ديپلماسي در مقابل تقابل نظامي بود. در شرايطي كه ايران و 1+5 در ماه نوامبر پس از هفت روز مذاكره فشرده نتوانستند به راهكار جامع دست پيدا كنند، محمدجواد ظريف در اين نامه به صراحت از راه‌حل‌هايي عملي، متوازن و واقعگرايانه‌يي سخن مي‌گويد كه ايران در يك سال گذشته روي ميز مذاكره گذاشته است. اشاره به اين راه‌حل‌ها در شرايطي كه ايران در زمان مذاكرات هسته‌يي در وين در ماه نوامبر جاري حتي نامه مورد نياز در صورت شكست مذاكرات را هم براي ارايه به افكار بين‌المللي مهيا كرده بود نشان مي‌دهد كه ايران انعطاف فني و سياسي لازم را از خود نشان داده و اكنون نوبت غرب است كه از موضع حداكثري خود كوتاه بيايد. اشاره به تمايل ايران براي رسيدن به توافقي عادلانه و عاقلانه براساس منافع و احترام متقابل در حالي از سوي محمدجواد ظريف مطرح مي‌شود كه مخالفان مذاكره با ايران در امريكا ادعا مي‌كنند كه تهران به دنبال توافق نيست و تمديد مذاكرات تا ماه جولاي هم تنها به خريد زمان از سوي ايران منتهي شده است.
مذاكرات هسته‌يي ميان ايران و 1+5 همواره براي رسيدن به دو هدف مشخص صورت گرفته است: حصول اطمينان غرب از صلح‌آميز بودن برنامه هسته‌يي ايران و برداشته شدن تمام تحريم‌هايي كه در چند سال اخير به بهانه برنامه هسته‌يي بر تهران تحميل شده است. ظريف در راستاي يادآوري كردن ذات صلح آميز بودن برنامه هسته‌يي ايران بار ديگر به حرام دانسته شدن تسليحات هسته‌يي از سوي مقام معظم رهبري اشاره كرده و البته حافظه تاريخي جهان را هم با يادآوري حمله شيميايي صدام حسين به ايران در سال‌هاي جنگ تحميلي و سكوت جامعه جهاني در قبال اين فاجعه انساني قلقلك مي‌دهد. رهبراني كه امروز بنابر اهداف سياسي و نه مدارك ملموس فني، ايران را به تلاش براي دستيابي به سلاح هسته‌يي متهم مي‌كنند در هشت سال جنگ تحميلي عراق با ايران، در برابر حمله شيميايي دولت وقت عراق به ايران سكوت اختيار كردند. در حالي كه جمهوريخواهان مخالف با مذاكرات ايران با امريكا اصرار دارند كه تنها به توافق هسته‌يي تن خواهند داد كه در نتيجه آن تاسيسات هسته‌يي ايران برچيده شده باشد، ظريف در اين نامه بار ديگر هدف ايران از مذاكره را در راستاي تامين حقوق هسته‌يي كشور قرار داده و تاكيد مي‌كند كه محدوديت‌ها نبايد شامل محدوديت‌هاي بي‌دليلي كه هدف از آن محدود كردن برنامه غني‌سازي ايران تا حد يك برنامه نمايشي است، بشود.   نحوه از ميان برداشته شدن تحريم‌هاي چندگانه‌يي كه در چند سال اخير بر ايران تحميل شده است از اصلي‌ترين موانعي بود كه منجر به عدم امضاي توافق جامع هسته‌يي در نوامبر جاري در وين شد. در شرايطي كه زمزمه‌هاي حاشيه‌يي حاكي از اين است كه ايالات متحده به تعليق تحريم‌ها و نه لغو آنها مي‌انديشد، ظريف در اين نامه به عنوان آخرين مواضع جمهوري اسلامي ايران در مذاكرات تاكيد مي‌كند كه رفع تمام تحريم‌ها جزو اساسي هر توافقي است. ظريف تحريم‌ها را اصلي‌ترين دليل ادامه بي‌اعتمادي ايران به غرب حتي پس از امضاي برنامه اقدام مشترك خوانده و بر لزوم دست كشيدن غرب از اين ابزار غيرقانوني تاكيد مي‌كند. نامه محمدجواد ظريف هم حكم اتمام حجت با شش كشوري را دارد كه در يك سال گذشته با ايران پاي ميز مذاكره نشسته‌اند و هم به سندي براي اثبات پايبندي ايران به توافقنامه اقدام مشترك و در سطح كلان پروسه مذاكرات مي‌ماند. در شرايطي كه جمهوريخواهان تشنه تحريم‌هاي بيشتر به زودي زمام كنگره را در دست خواهند گرفت، محمدجواد ظريف در اين نامه به صراحت تحريم‌هاي بيشتر را سمي براي ادامه مذاكرات خوانده و هشدار مي‌دهد كه اين تحريم‌ها مي‌تواند مسير شفافي كه تا به امروز ايجاد شده را تحت‌الشعاع خود قرار دهد.
به گزارش «اعتماد» به نقل از يك منبع آگاه، محمد جواد ظريف در پايان نامه خود به همتايان بين‌المللي با تاكيد بر اين مساله كه توافق جامع هسته‌يي نيازمند مشاركت فعال جامعه بين‌المللي در موضوعي است كه اهميت و تاثير جهاني دارد، نوشت: اينجانب بر روي مشاركت و حمايت شما، در اين زمان كه در حال برداشتن آخرين گام‌هاي سرنوشت ساز در اين مسير تاريخي هستيم، حساب مي‌كنم.