تغيير موضع تركيه
در قبال كردهاي سوريه
كامران بخاري
تركيه در ميانه چرخشي جدي در سياست خود مقابل سوريه است. آنكارا همواره مخالف كردهاي سوريه بوده و دليل آن هم اين بوده كه آنها را ادامه جنبش جدايي طلبانه كردهاي تركيه موسوم به پ.ك.ك دانسته است. اما اخيرا تركيه به توافقي با واشنگتن دست يافته است كه بر اساس آن آنكارا نقش حزب دموكراتيك سوريه و شاخه نظامي آن را در مسير مبارزه با داعش مي‌پذيرد. به نظر مي‌رسد كه در حال حاضر براي ترك‌ها دو مساله در اولويت است: رابطه با امريكا و مقابله با تهديد داعش. وزير امور خارجه تركيه در هفتمين روز از ماه ژوئن در اظهاراتي گفت كه امريكا تضمين داده است كه نيروهاي كرد سوريه پس از پايان عمليات ائتلاف به رهبري امريكا در منطقه غربي رود فرات مستقر نخواهند شد. وي در اين خصوص به تلويزيون ملي تركيه گفت: اين مساله كه نيروهاي وابسته به يگان‌هاي مدافع خلق در منطقه شرقي حمايت‌هاي لجستيك دريافت كنند، بحث ديگري است اما ما حتي نمي‌توانيم يك نفر از اين يگان را در ضلع غربي فرات بپذيريم و امريكا نيز در اين خصوص به ما ضمانت داده است.
پيش از اين تاريخ نيز در دوم ژوئن رييس‌جمهور تركيه رجب طيب اردوغان اعلام كرده بود كه كشورش مطمئن است كه اعراب مي‌توانند مبارزه با داعش در شمال سوريه را هدايت كنند و كردها هم عمدتا نقش لجستيكي بر عهده خواهند داشت. به ياد داشته باشيد كه سي‌ام ماه مه بود كه تركيه اعلام كرد مهياي پيوستن به امريكا در مسير مبارزه با داعش است اما به اين شرط كه كردهاي سوريه بخشي از اين ائتلاف نباشند. چرخش‌هاي تركيه در قبال كردهاي سوريه زماني علني شد كه جوزف واتل فرمانده فرماندهي عمليات نيروهاي ويژه امريكا در سفري از پيش تعيين نشده به تركيه رفت تا از ترك‌ها بخواهد كه نقش كليدي و مهمي را در مبارزه با داعش بر عهده بگيرند. واتل پس از ديدار با مسوولان يگان‌هاي مدافع خلق در داخل سوريه راهي آنكارا شد و همين مساله گوياي همه‌چيز بود. سه روز پيش از حضور اين فرمانده امريكايي بود كه اردوغان در سخناني چرخش مواضع تركيه در قبال سوريه را نشان داد و گفت: ما نه فرصت و نه حق اين را داريم كه پشت‌مان را به تحولات منطقه و جهان بكنيم. چه كسي مي‌تواند ادعا كند كه آنچه در سوريه، عراق يا خاورميانه مي‌گذرد ربطي به ما (تركيه) ندارد؟ اين اظهارنظرها نخستين نشانه‌ها از اين بود كه تركيه در نهايت مهياي مبارزه با داعش شده است. پيش از اين ترك‌ها در برابر فشارهاي امريكا براي ايفاي نقش در مسير مبارزه با داعش در سوريه مقاومت مي‌كردند. نگاه امريكايي‌ها اين بود كه آنكارا در نهايت به باتلاق سوريه كشيده خواهد شد اما هيچ كس پيش بيني نمي‌كرد كه سربازان ترك در سال 2016 به بحران سوريه به شكل رسمي ورود پيدا كنند. ترك‌ها نمي‌توانستند هم مشكلات عديده در سرتاسر مرزهاي خود و هم بحران در رابطه با امريكا را مديريت كنند. سوريه از زماني كه مشخص شده است كه دولت بشار اسد سقوط نخواهد كرد به چالشي جدي براي تركيه و همفكران اين كشور بدل شده است. با اين‌همه نوامبر گذشته زماني كه ترك‌ها يك جنگنده روس را هدف قرار دادند، بر لايه‌هاي اين بحران هم افزوده شد.
مساله اينجاست كه تركيه هم در شمال و هم در جنوب با مشكل‌هاي بسياري در حال دست و پنجه نرم كردن است. هيچ راهي وجود ندارد كه ترك‌ها بتوانند هم با واشنگتن و هم مسكو در يك زمان درگير و در اختلاف باشند. در اين ميان رابطه تركيه با اروپا نيز به دليل مساله داعش و همچنين بحران مهاجرت شكراب شده است. يكي از دلايل امتناع تركيه در مبارزه با داعش اين است كه آنكارا بيم اين را دارد كه در سايه اين مبارزه، كردهاي سوريه تقويت شده و اين مساله به كردهاي جدايي‌طلب داخل تركيه هم تسري پيدا كند. با اين‌همه اين روزها با توجه به فشاري كه بحران‌هاي بي‌شمار به تركيه وارد مي‌كند، اين محافظه‌كاري در مواجهه با كردها به اولويت دوم آنكارا بدل شده است. همزمان داعش به تهديدي براي امنيت تركيه بدل شده است و تنها راه براي كاستن از فشارها امريكا است. بهاي اين مساله هم دخيل شدن در مسير مبارزه با داعش است. مساله ديگر اين است كه اندك اندك اين حقيقت بر تركيه محرز شد كه كردهاي سوريه به مبارزه با داعش خواهند پرداخت و اين خارج از تحمل آنكارا است. تركيه امروز ديگر پذيرفته است كه كردهاي سوريه تنها نيروهايي هستند كه در اين مقطع مي‌توانند به قلب خليفه‌گري داعش حمله كنند. شبه نظامياني كه مورد حمايت تركيه، عربستان سعودي و قطر هستند در سوريه سرگرم مبارزه با دولت بشار اسد هستند. قطعا تركيه تمايلي ندارد كه نيروهاي زميني خود را وارد معركه كند چرا كه در اين صورت اين حركت پاسخي به اين سوال است كه چرا ترك‌ها با استفاده از نيروهاي ويژه موافقت كرده بودند. بنابراين، تركيه موضع قبلي خود مبني بر اينكه اعراب هدايت جنگ با داعش را بر عهده بگيرند و كردها نقش حمايت‌هاي لجستيك را بر عهده داشته باشند، عقب‌نشيني كرده و پذيرفتند كه كردها در مسير مبارزه با داعش به شرط اينكه تسلطي بر غرب فرات نداشته باشند، نقش بازي كنند. جنگ با داعش به زودي تمام نخواهد شد بنابراين پيش بيني مرحله آتي آسان نخواهد بود. شايد در بازه زماني در آينده، ترك‌ها نيروهاي زميني قابل توجهي را در اين عمليات به استخدام بگيرند. شايد اين كار را براي مبارزه با داعش انجام ندادند اما براي مقابله با قدرت‌گيري‌هاي بيشتر كردها در شمال شرقي سوريه از اين اهرم استفاده خواهند كرد. جدا از سرنوشت داعش و كردها و وضعيت كلي پرونده سوريه، امريكا به آنچه مي‌خواست در معامله با تركيه رسيد؛ بخشيدن نقش كليدي به ترك‌ها در مديريت بحران سوريه چندپاره.
منبع: Geopolitical Futures