حماس از محو اسراييل مي‌گذرد؟
علي شكوهي
در خبرها اعلام شد كه جنبش مقاومت اسلامي فلسطين (حماس) در تلاش براي ايجاد روابطي خوب با دولت مصر، روز دوشنبه در بيانيه‌اي تن به مطالبات دولت السيسي داد و حمايت از جمعيت اخوان المسلمين مصر را كه در اين كشور ممنوع‌الفعاليت است، منتفي كرد. به نوشته منابع خبري، حماس در اين بيانيه ديگر از درخواست صريح براي «نابودي اسراييل» سخن نگفته است. رويترز در اين زمينه اعلام كرد: «حماس در اين سند ايجاد كشور موقت فلسطيني در مرزهاي ۱۹۶۷ را بدون به رسميت شناختن حق موجوديت اسراييل پذيرفته است.» در منشور سياسي جديد حماس، اين گروه تاسيس كشور كاملا خودمختار و مستقل فلسطين، به پايتختي بيت‌المقدس در مرزهاي چهارم ژوئن ۱۹۶۷ را به رسميت شناخت. خالد مشعل، رهبر حماس مرامنامه جديد را در قطر رونمايي كرده است. به دنبال انتشار اين بيانيه، غالب خبرگزاري‌ها و منابع خبري مدعي تغيير رويه حماس نسبت به اسراييل شدند و از جمله بي.بي.سي به صراحت اعلام كرد: «حماس در تغيير موضعي بنيادين مرزهاي ۱۹۶۷ اسراييل را به رسميت شناخت. به اين ترتيب اين گروه فلسطيني براي نخستين‌بار تشكيل كشور فلسطيني در مرزهاي قبل از جنگ ۱۹۶۷ را پذيرفته است. حماس در بازنگري منشور سياسي‌اش اين تغيير موضع را منتشر كرده است. به نظر مي‌رسد كه اين گروه قصد دارد موقعيت جهاني خود را بهبود ببخشد. مرزهاي ۱۹۶۷، شامل سرزمين‌هاي كرانه باختري و باريكه غزه مي‌شود. فتح، هم پيش‌تر اين مرزها را به رسميت شناخته است.» در عين حال بي.بي.سي اعلام كرد حماس در نسخه جديد اساسنامه اما حق وجود اسراييل را به رسميت نشناخته است. به گفته اين شبكه رسانه‌اي «هر چند در منشور سياسي جديدش حماس به مرزهاي ۱۹۶۷ اشاره كرده اما هدف نهايي اين گروه را تشكيل كشور فلسطين در مرزهاي تاريخي‌اش (شامل اسراييل كنوني) معرفي كرده است.» از نكات مهمي كه در اين بيانيه وجود دارد تفاوت قايل شدن ميان «اسراييل» و «يهوديان» است. در اين بيانيه تاكيد شده است كه حماس با يهوديان سر ستيز ندارند و نزاع‌شان با كساني است كه «صهيونيست‌هاي اشغالگر» ناميده مي‌شوند. طبعا دولت اسراييل كه با كل نهضت فلسطين مخالف است و به عقب‌نشيني كامل تمامي فلسطينيان از موضع ضديت با اسراييل معتقد است، از اين حد از تغييرات در مرامنامه جديد حماس راضي نيست. مقامات اسراييل درصدد شكستن كامل مقاومت فلسطين هستند تا اساسا از شكل‌گيري يك كشور فلسطيني در كنار اسراييل جلوگيري كنند. آنان اميدوارند كه فشارهاي ممتد داخلي و خارجي بر سازمان‌هاي فلسطيني كار را به جايي برساند كه ايده تشكيل دولت مستقل فلسطيني كنار گذاشته شود و فلسطينيان موجود در قالب كشورهاي عربي و در خود اسراييل هضم شوند و به تدريج همه كشورهاي عربي وجود يك دولت يهودي در سرزمين سابق فلسطين را به رسميت بشناسند و مساله آرمان رهايي قدس شريف و محو اسراييل و تشكيل دو دولت در يك سرزمين و احياي فلسطين دست‌كم در مرزهاي 1967 و مواردي از اين دست كنار گذاشته شود. به همين دليل مقامات اسراييل در مقابل اين نرمش حماس، به‌هيچ‌وجه اعلام رضايت نكرده و آن را تحت فشار بين‌المللي و براي فريب دنيا قلمداد كردند. ديويد كيز، يكي از سخنگويان نخست وزير اسراييل در اين باره اعلام كرد: حماس در تلويزيون عربي زبانش و در مسجد و مدرسه، هر روز تبليغ مي‌كند كه «اسراييل را از بين ببريد. نسل يهوديان را بايد از بين برد.» به گفته او دنيا تغيير موضع حماس را باور نمي‌كند چون به گفته او حماس «ميل دارد كه اسراييل به صورت كامل از بين برود.» ديگر مقامات رژيم صهيونيستي هم در واكنش به بيانيه جنبش مقاومت اسلامي «حماس» درخصوص پذيرفتن تاسيس دولت فلسطيني در مرزهاي 1967، تاكيد كردند تا زماني كه اين گروه سلاح خود را زمين نگذاشته و از مقاومت خشونت‌بار دست نكشد، تغيير شكل حماس را نمي‌پذيرند. در بيانيه كابينه رژيم صهيونيستي هم آمده است: «در روزي كه حماس حفر تونل‌ها را متوقف كند و منابعش را به ايجاد زيرساخت‌هاي شهروندي معطوف كند و همچنين زماني كه آموزش كشتن اسراييلي‌ها را پايان دهد، آنگاه تغيير واقعي خواهد بود.» طبعا اين مواضع دولت اسراييل نشان مي‌دهد كه آنان به عقب‌نشيني كامل حماس نياز دارند و اين گام اوليه را اصلا مطلوب نمي‌پندارند. آنان پيش‌تر سازمان آزاديبخش فلسطين را هم وارد اين چرخه كردند و در زمان ياسر عرفات و بعد محمود عباس كار را به جايي رساندند كه اساسا موجوديت اسراييل هم از سوي آنان به گونه‌اي به رسميت شناخته شد اما باز هم اسراييل تن به تشكيل يك كشور در مرزهاي سال 1967 نداد و بيت‌المقدس را پايتخت اسراييل قلمداد كرد و شهرك‌سازي را برخلاف قطعنامه‌هاي سازمان ملل ادامه داد و روند يهودي‌سازي بيت‌المقدس و آواره كردن فلسطينيان و تخريب خانه‌هاي آنان را پي گرفت. اكنون هم آنان درصددند تا حماس را به همان چرخه وارد كنند و مساله مقاومت مسلحانه را كاملا كنار بگذارند و از آن پس بر سر ميز مذاكره همان بلايي را سر حماس بياورند كه قبلا سر سازمان آزاديبخش فلسطين آوردند. البته اسماعيل هنيه و خالد مشعل درصددند به نوعي اين چرخش مواضع را توجيه كنند ولي به نظر مي‌رسد كار دشواري در پيش دارند. آنان با توجه به همكاري دولت‌هاي عربي با اسراييل و از دست دادن نسبي حمايت‌هاي ايران و سوريه مجبور به تن دادن به خواسته‌هاي كشورهاي سازشكار عربي شده‌اند و اين تازه آغاز عقب‌نشيني آنان است. خالد مشعل درباره اين سند گفته است: «منشور قبلي جنبش كه نابودي اسراييل را خواستار شده بود در سال ۱۹۸۸ ميلادي منتشر شد. ما در سال ۲۰۱۷ اين سند را منتشر مي‌كنيم. ما قصد نداريم بگوييم كه اين (سند) ديگري را از اعتبار ساقط مي‌كند.» آيا اين سخنان چرخش مواضع حماس را قابل پذيرش مي‌كند؟