جايگاه متزلزل وزيرخارجه امريكا

گروه جهان

نيكي هيلي، نماينده جنجالي امريكا در سازمان ملل به تنها سخنگوي سياست خارجي دولت جديد امريكا بدل شده است و اين در حالي است كه عملا و در صحنه ميدان ركس تيلرسون، وزير خارجه امريكا به حاشيه رانده شده است. به گزارش نشنال رويو به نظر مي‌رسد كه ركس تيلرسون از اينكه به عنوان ديپلمات شماره يك ايالات متحده شناخته شود، چندان راضي نيست. تيلرسون خود را در پايان جاده‌اي مه آلود تك و تنها مي‌بيند و اين در حالي است كه در كاخ سفيد نه كسي به او علاقه‌اي نشان مي‌دهد و نه از همكاري با او به عنوان وزيرخارجه امريكا خبري است. در اغلب موارد و آنهم در اصولي‌ترين موردها دونالد ترامپ در سخنان خود به گونه‌اي موضع‌گيري مي‌كند كه در تضاد كامل با اظهارات وزيرخارجه كابينه‌اش باشد. به عنوان نمونه در دعواي اخير ميان سعودي‌ها و قطري‌ها اين اختلاف نظر و ديدگاه ميان رييس‌جمهور و وزيرامورخارجه‌اش كاملا علني شد به گونه‌اي كه نشان داد تيلرسون هيچ گونه نفوذي بر سياست‌هاي خارجي امريكا ندارد. اين در حالي است كه برعكس تيلرسون به نظر مي‌رسد كه وضعيت نيكي هيلي به عنوان نماينده امريكا در سازمان ملل نزد دولت ترامپ بهتر است. نيكي هيلي دايما در مورد دايره وسيعي از موضوعات اعم از حقوق بشر، اسراييل، ايران و سوريه صحبت مي‌كند و به نظر مي‌رسد كه مانند برخي از اسلاف خود در اين جايگاه به اين نتيجه رسيده است كه جايگاه نمايندگي در سازمان ملل هم از آدم‌ها نوعي آچار فرانسه مي‌سازد كه مي‌توانند در مورد همه موضوعات اظهارنظر كنند. در دولتي كه ديپلمات ارشد آن براي مديريت صحيح بخش خود بيشتر تقلا مي‌كند تا پيشبرد ارزش‌هاي امريكا، نيكي هيلي به يك وزيرخارجه جايگزين بدل شده است. البته همواره تاريخي از تنش ميان دفتر نمايندگي امريكا در سازمان ملل و وزارت امور خارجه امريكا وجود داشته است اما تا پيش از اين احتمالا به دليل اينكه چنين وضعيت نابساماني در وضعيت سياست داخلي امريكا نبوده هيچگاه وضع به گونه‌اي پيش نرفته است كه نماينده امريكا در سازمان ملل صداي رساتر و بلندتري به نسبت وزيرخارجه دولت داشته باشد. با وجود آنكه نمي‌توان گفت تبعات اين وضعيت چه خواهد بود اما مدت زمان حضور تيلرسون در دفتر وزارت امورخارجه يك سوال باز است كه در حال حاضر جوابي براي آن نمي‌توان در نظر گرفت. انتقال تيلرسون از جهان تجارت و اقتصاد به وزارت امور خارجه چندان آسان نبود. در حالي كه ترامپ به وي وعده نوعي خودمختاري در كار را داده بود اما تاجر موفق سابق اكنون به اين نتيجه رسيده است كه كاخ سفيد حق وتوي هركدام از تصميم‌گيري‌هاي وي در وزارت امورخارجه را هم دارا است. درحالي كه وي اخيرا در يكي از جلسات در كاخ سفيد كنترل رفتار خود را از دست داده و به‌شدت عصباني شده است، خبر اين اتفاق به سرعت به رسانه‌ها درز پيدا كرد و اكنون تيلرسون به اين نتيجه رسيده كه در اين دولت اگر عليه افراد حاضر در داخل كاخ اظهارنظري داشته باشي يا با آنها به اختلاف نظر برخورد كني بلافاصله از تمام ابزارهاي خود براي بي‌اعتبار كردن تو استفاده خواهند كرد. تا به امروز گزارش‌هاي خبري بسيار زيادي در مورد ناكارآمدي وزارت امور خارجه و ناتواني شخص تيلرسون براي تاثيرگذاري بر تصميم‌هاي رييس‌جمهور منتشر شده است. تيلرسون اصولا وزيرامورخارجه‌اي نيست كه بتواند با سرگرم شدن با طرح‌هاي ديپلماتيك در وزارت امور خارجه از تنش با كاخ سفيد بكاهد. شايد براي ترامپ هم بهتر بود كه دنبال نمونه‌اي مانند جان كري در ميان جمهوريخواهان مي‌گشت. فردي مانند ميت رامني يا رودلف جولياني و شايد هم جان بولتون. با اين وجود وي فردي را براي سكانداري وزارت خارجه انتخاب كرد كه هيچ گونه تجربه ديپلماتيك يا سياسي ندارد. شايد ترامپ تصور مي‌كرده است كه تيلرسون وزارت امورخارجه را بهتر و بيشتر از يك سياستمدار يا ديپلمات اداره خواهد كرد و سابقه فعاليت‌هاي وي در حوزه بازار و تجارت هم مي‌تواند به دولت در قراردادهاي تجاري كه به دنبال انعقاد آن با ساير كشورها هستند، كمك كند. در مورد نيكي هيلي اما واگذاري پست نمايندگي امريكا در سازمان ملل به او براساس يك حسابرسي سياسي يا انتظار وي‍ژه از او نبود. شايد هم با توجه به سابقه كاري هيلي به عنوان فرماندار يك ايالت آرام و بيشتر هم روستانشين، وي هرگز گمان نمي‌كرد كه به عنوان نماينده كشورش در سازمان ملل انتخاب شود. به نظر نمي‌رسد كه وي اطلاعاتي در حوزه سياست خارجي داشته باشد با اين‌همه اين نبود يا نداشتن اطلاعات باعث نشد كه هيلي در جايگاه جديد خود با مشكلات چنداني روبه رو شود. هيلي بسيار زود متوجه شد كه هدف وي نبايد هماهنگي با وزارت امورخارجه در مسائل ديپلماتيك باشد. وي چهره‌هاي تندرويي مانند جان بولتون را كه پيش از وي در جايگاه نمايندگي امريكا در سازمان ملل حضور داشتند به عنوان الگوي خود انتخاب كرد و به خود اجازه داد كه در مورد محدوده وسيعي از مسائل اظهارنظر كند. درحالي كه تيلرسون تصميم گرفته بود در حوزه سياست خارجي از نگاه‌هاي سنتي كه مي‌گويد امريكا بايد در مورد تمام مسائل داخلي يك كشور اظهارنظر كند، فاصله بگيرد اما نيكي هيلي در شش ماه گذشته به عنوان سخنگوي امريكا در مبارزه با ديكتاتورها و ناقضان حقوق بشر عمل كرده است. تيلرسون همواره تاكيد داشته است كه مسائل حقوق بشري نبايد نخستين انگيزه امريكا در حوزه سياست خارجي باشد اما اين مساله براي نيكي هيلي به راحتي در راس ليست اولويت‌ها قرار گرفته است.
تيلرسون اعتقاد دارد كه وظيفه دستگاه ديپلماسي و در كليت سيستم ديپلماسي يك كشور مديريت جهان پيچيده است و نه تلاش براي تغيير آن. با اين‌همه هيلي به راحتي درباره ناكارآمدي برخي از نهادهاي تحت نظر سازمان ملل اظهارنظر مي‌كند و به عنوان نمونه شوراي حقوق بشر را به دليل آنچه كه وي سياست‌هاي ضداسراييلي‌اش مي‌خواند به‌شدت مورد انتقاد قرار داده و اين در حالي است كه هرگونه سخن گفتن از چند و چون رابطه ميان اسراييل و امريكا در زمره اختيارات وزارت امور خارجه است. در حالي كه تيلرسون نفوذ و قدرت خود را از دست داده و به‌شدت منزوي شده است اما هيلي به يكي از موفق‌ترين چهره‌هاي كابينه ترامپ با شاخص‌هاي مختص خود بدل شده است. مساله جالب‌تر اين است كه نيكي هيلي به منتقد شماره يك روسيه تبديل شده و در بسياري از پرونده‌ها از نقش روسيه به عنوان يك مخرب ياد مي‌كند و اين در حالي است كه تيلرسون ترجيح مي‌دهد در برابر روسيه و متحدان بشار اسد مانند ايران چندان در ملاءعام اظهارنظر نكند. البته اين ويژگي هيلي مي‌تواند به زودي به چالشي در رابطه وي با ترامپ تبديل شود چرا كه رييس‌جمهور تازه امريكا هنوز نمي‌داند كه آيا مي‌تواند به روياي خود مبني بر نزديكي به مسكو جامه عمل بپوشاند يا خير. درحال حاضر نمي‌توان با قطعيت گفت كه آيا تيلرسون مي‌تواند قدرت از دست رفته خود را احيا كرده و وزارت امورخارجه را به جايگاه پيشين بازگرداند يا خير؟ با اين همه در حال حاضر هيلي فردي است كه اگر مي‌خواهيد در مورد ارزش‌هاي امريكا در سايه ترامپ بدانيد بايد به سخنان وي گوش كنيد.