ششمين آزمايش هسته‌اي كره شمالي
با واكنش تند كشورهاي جهان مواجه شد
دلهره جهان از بمب« اون»
شهاب شهسواري
كيم جونگ اون كه دو ماه پيش موشك بالستيك آزمايشي كشورش را «بسته هديه به يانكي‌ها» به مناسبت روز استقلال ايالات متحده امريكا نامگذاري كرده‌بود، يك روز پس از جشن‌هاي سالروز تشكيل دولت كرهشمالي و همزمان با تعطيلات روز كارگر در امريكا دستور داد ششمين آزمايش هسته‌اي كره شمالي انجام شود؛ آزمايشي كه مشخص كرد كره شمالي توانسته است توانايي تخريب انفجارهاي هسته‌اي خود را به‌شدت نسبت به گذشته افزايش دهد.
در شرايطي كه كمتر از يك ماه از اظهارات دونالد ترامپ در مورد استفاده از «خشم و آتش» در برابر كرهشمالي مي‌گذرد، آزمايش هسته‌اي تازه كرهشمالي بار ديگر سطح تنش‌ها در شبه‌جزيره كره را به بالاترين سطح خود رسانده است و امريكا هم برخلاف ادبيات تند و آتشين رييس‌جمهور، نتوانسته است جلوي اقدامات تهديدآميز كره شمالي را بگيرد. آزمايش اخير كمتر از يك سال بعد از آزمايش هسته‌اي پيشين كره شمالي انجام شد.
به گزارش نيويورك تايمز، ظهر روز يكشنبه به وقت كره شمالي، مراكز زمين‌شناسي در ايالات متحده امريكا و كره جنوبي، زمين‌لرزه‌اي شديد را در منطقه پونجي- ري كره شمالي ثبت كردند كه به سرعت مشخص شد اثرات ششمين و تاكنون بزرگترين آزمايش هسته‌اي است كه توسط دولت كرهشمالي انجام شده. رسانه‌هاي دولتي كره شمالي دقايقي بعد اعلام كردند اين زمين لرزه كه مركز تحقيقات زمين‌شناسي ايالات متحده آن را 3/6 درجه در مقياس ريشتر و وزارت دفاع كره جنوبي 7/5 درجه ثبت شده‌بود، محصول آزمايش بمب هيدروژني جديدي است كه توسط كرهشمالي آزمايش شد.
مقامات كره جنوبي گفته‌اند كه اين زمين‌لرزه محصول انفجاري دست‌كم «پنج يا شش برابر قوي‌تر از آزمايش اتمي پيشين كره شمالي» بود كه يك سال پيش انجام شد.
كره شمالي در حال حاضر تنها كشور جهان است كه به صورت مستمر به آزمايش‌هاي انفجار هسته‌اي ادامه مي‌دهد. در واقع از سال 1996 ميلادي كه پيمان جامع منع آزمايش‌هاي هسته‌اي توسط كشورهاي جهان به امضا رسيد، تنها سه كشور هند، پاكستان و كره شمالي اقدام به انجام آزمايش‌هاي انفجار هسته‌اي كرده‌اند، اين سه كشور پيمان جامع منع آزمايش‌هاي هسته‌اي (CTBT) را امضا نكرده‌اند. هند و پاكستان آخرين آزمايش‌هاي هسته‌اي خود را 19 سال پيش انجام دادند و تنها كره شمالي است كه از سال 2006 تاكنون 6 آزمايش انفجار هسته‌اي انجام داده است.
جديدترين آزمايش اتمي پيونگ‌يانگ بلافاصله با واكنش تند و قاطع بين‌المللي مواجه شد. مون‌جائه اين، رييس‌جمهور كره جنوبي كه از زمان روي كار آمدنش، هوادار حل بحران شبه‌جزيره كره از طريق گفت‌وگو با دولت كره شمالي بود در بيانيه‌اي اين آزمايش هسته‌اي را «به‌شدت نااميدكننده و عصباني‌كننده» توصيف كرد. دولت چين كه مهم‌ترين شريك تجاري كره شمالي محسوب مي‌شود اين آزمايش را «به‌شدت محكوم كرد.» ژاپن كه هفته گذشته به دليل آزمايش موشكي كره شمالي از طريق فضاي اين كشور، واكنش بسيار تندي نشان داده بود، اين‌بار نيز به سرعت «خواستار برگزاري جلسه اضطراري شوراي امنيت سازمان ملل متحد» شد.
دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا هم در توييتي نوشت «رفتار و اظهارات كره شمالي نسبت به ايالات متحده به‌شدت خصمانه و خطرناك است.» او همچنين در مورد كره جنوبي اضافه كرد «كره جنوبي در حال درك اين موضوع است كه همان‌گونه كه من به آنها گفته‌ام خودداري و آرامش‌شان در برابر كره شمالي جواب نمي‌دهد، آنها فقط يك چيز مي‌فهمند.» او بار ديگر با متهم كردن چين به نقش داشتن در رفتار كره شمالي، در توييتي ديگر نوشت: «كره شمالي در حال تبديل شدن به يك تهديد و آبروريزي بزرگ براي چين است، چين سعي مي‌كند كمك كند اما موفقيت بسيار ناچيزي داشته است.» در شمال غربي كره شمالي، زلزله مصنوعي حاصل از اين آزمايش هسته‌اي در بندر ولادي‌وستوك در شرقي‌ترين نقطه روسيه نيز احساس شد. وزارت خارجه روسيه در بيانيه‌اي آزمايش جديد هسته‌اي پيونگ‌يانگ را «مستحق شديدترين محكوميت» دانست. يوكيو آمانو، دبيركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نيز طي بيانيه‌اي اعلام كرد اين آزمايش «كاملا در جهت خلاف خواسته‌هاي مكرر جامعه بين‌المللي» بود. امانوئل ماكرون و آنگلا مركل، رهبران فرانسه و آلمان در واكنش به آزمايش روز گذشته هسته‌اي كره شمالي بيانيه‌اي مشترك صادر كردند كه در آن آمده‌بود: «تازه‌ترين اقدام تحريك‌آميز كره شمالي ابعاد تازه‌اي از تهديد اين كشور را نمايش مي‌دهد.» شينزو آبه، نخست‌وزير ژاپن هم در ساعات اوليه روز يكشنبه در تماسي تلفني با دونالد ترامپ رييس‌جمهور امريكا، كه دومين تماس بين رهبران امريكا و ژاپن طي يك هفته گذشته است، خواهان حل اين مساله از طريق افزايش فشارها بر كره شمالي شد. طي يك ماه گذشته سرعت تحولات در شبه جزيره كره، به خصوص تهديدهاي دوجانبه از سوي واشنگتن و كره شمالي به شكل نگران‌كننده‌اي افزايش يافته است. يك هفته پيش كره شمالي موشكي ميان برد را از طريق آسمان ژاپن آزمايش كرد. پيش از آن نيز پيونگ‌يانگ موشك بالستيك تازه‌اي را آزمايش كرده‌بود كه توانايي رسيدن به خاك امريكا را داشت. يك ماه پيش وقتي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا در سخناني اعلام كرد قصد دارد با «آتش و خشم» با كره شمالي رودررو شود، كره شمالي نيز در تهديدي متقابل از برنامه اين كشور براي حمله به جزيره گوام در اقيانوس آرام خبر داده بود كه بخشي از خاك امريكا محسوب مي‌شود.
آزمايش اخير كره شمالي درست يك روز بعد از سالروز تاسيس دولت كره شمالي و همزمان با تعطيلات روز كارگر در ايالات متحده امريكا برگزار شد. در واقع دولت كره شمالي همواره تلاش مي‌كند كه آزمايش‌هاي هسته‌اي خود را همزمان با تعطيلات رسمي در امريكا انجام دهد يا در روزهايي كه با جشن‌هاي ملي اين كشور مصادف است. آزمايش اخير همزمان با جشن ملي در كره شمالي و تعطيلات در ايالات متحده بود. دو ماه پيش زماني كه دولت كره شمالي همزمان با چهارم جولاي، سالروز استقلال ايالات متحده اقدام به آزمايش موشكي كرده بود، رهبر كره شمالي آن آزمايش را «يك بسته هديه ويژه براي يانكي‌ها» نام گذاشته بود.
دولت كره شمالي صبح يكشنبه و پيش از انجام اين آزمايش هسته‌اي در رسانه‌هاي رسمي خبرهايي مبتني بر آزمايش جديد داده‌بود. انتشار خبري مبني بر دستيابي كره شمالي به فناوري استفاده از بمب هيدروژني در كلاهك موشك‌ها و همچنين انتشار دست‌خط رهبر اين كشور مبني بر انجام آزمايش بمب هيدروژني جديد اين كشور از جمله پيش‌خبرهايي بود كه رسانه‌هاي دولتي كرهشمالي در مورد اين آزمايش منتشر كرده بودند. پيش‌بيني مي‌شود طي روزهاي آينده جشن‌ها و اجتماعات بزرگي در سراسر كره شمالي براي تقدير از رهبر اين كشور در آزمايش اخير هسته‌اي برگزار شود. لي سونگ يون، كارشناس مسائل كره در دانشگاه فلچر امريكا مي‌گويد: «دولت كرهشمالي يك روش كار راهبردي براي اقدامات تحريك آميزش دارد؛ آنها تلاش مي‌كنند كه بزرگترين خصومت‌هاي‌شان را در اوج درگيري‌ها نمايش بدهند و در عين حال براي اينكه اقدامات‌شان بيشترين اثرگذاري سياسي را داشته‌باشد، تلاش مي‌كنند اين اقدامات را همزمان با تعطيلات مهم در امريكا انجام دهند.»
كرهشمالي طي 11 سال گذشته مهم‌ترين آزمايش‌هاي موشكي و هسته‌اي خود را انجام داده است. طي يك دهه به تدريج قدرت تخريب و انفجار آزمايش‌هاي هسته‌اي كره شمالي افزايش يافته است. بمب هسته‌اي كه سپتامبر 2016، يك سال پيش، توسط كره شمالي آزمايش شد، قدرت تخريبي معادل بمب هسته‌اي ايالات متحده امريكا داشت كه سال 1945 روي شهر هيروشيماي ژاپن انداخته شده بود.
آزمايش ديروز ششمين آزمايش هسته‌اي كرهشمالي بود. پيش از اين زمستان 1394 (ژانويه 2016) دولت كره شمالي ادعا كرده بود كه يك بمب هيدروژني را آزمايش كرده است. توانايي تخريب يك بمب هيدروژني بارها بيشتر از بمب‌هاي تك‌مرحله‌اي شكافت هسته‌اي است. با اين حال ادعاي دولت كرهشمالي مبني بر آزمايش بمب هيدروژني از سوي كارشناسان به دليل فقدان شواهد روشن، رد شد. كارشناسان نظامي در كره‌جنوبي احتمال دادند آزمايش چهارم هسته‌اي كرهشمالي به نوعي يك انفجار شكافت هسته‌اي باشد كه با استفاده از تريتيوم تقويت شده است. استفاده از تريتينيوم در آزمايش‌هاي هسته‌اي يك تكنيك رايج است كه مي‌تواند باعث افزايش قدرت انفجار شود. ساعاتي قبل از انجام آزمايش انفجار هسته‌اي روز يكشنبه، رسانه‌هاي رسمي كرهشمالي خبر داده بودند اين كشور توانسته است يك بمب هيدروژني قابل حمل توسط موشك‌هاي بالستيك قاره‌پيما توليد كند. اين خبر با تصويري از رهبر كرهشمالي در حال بازديد از اين بمب هسته‌اي ادعايي منتشر شده بود. با اين حال كارشناسان نظامي همچنان به ادعاي كره شمالي در مورد احتمال توليد يك بمب هسته‌اي هيدروژني مشكوك هستند.
كيم دونگ يوب، كارشناس نظامي در دانشگاه كيونگنام كره‌جنوبي معتقد است كه آزمايش هسته‌اي روز يكشنبه كرهشمالي بار ديگر يك انفجار حاصل از شكافت هسته‌اي بود كه با استفاده از تريتينيوم تقويت شده بود. اين كارشناس نظامي مي‌گفت: «اين انفجار بين 60 تا 80 كيلوتن قدرت داشت، قدرتي كه بسيار كمتر از يك بمب هسته‌اي هيدروژني واقعي است. يك بمب هيدروژني حقيقي مي‌تواند تا 1000 برابر بيشتر از بمب‌هاي هسته‌اي عادي تخريب ايجاد كند.»
تحليلگران مي‌گويند دستگاهي كه در عكس روز يكشنبه رهبر كره شمالي نشان داده شده است، چه اينكه يك بمب واقعي باشد يا يك ماكت، بيش از هر چيز شبيه به يك بمب هسته‌اي دو مرحله‌اي بر گداخت هسته‌اي است. ديويد آلبرايت، بازرس پيشين آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌اي و مدير موسسه علوم و امنيت بين‌الملل در واشنگتن مي‌گويد: «من شك دارم كه تجهيزات نمايش داده‌شده در عكس يك بمب واقعي باشد. با اين وجود شواهد قدرتمندي وجود دارد كه كرهشمالي بر ساخت بمب هيدروژني تمركز كرده است.» ديويد آلبرايت مي‌گويد: «لرزه‌نگاري‌ها نشان مي‌دهد كه آزمايش ششم كرهشمالي توانايي بسيار بيشتري از آزمايش پنجم داشته. احتمال دارد چنين افزايش قدرتي به دليل استفاده از مواد مربوط به گداخت هسته‌اي در انفجار جديد باشد.» با اين وجود آلبرايت همچنان در مورد توانايي كرهشمالي براي «كوچك‌سازي بمب هسته‌اي به اندازه‌اي كه قابل حمل با موشك بالستيك باشد» اظهار ترديد مي‌كند.
در واشنگتن مشاوران دولت دونالد ترامپ، گزينه‌هاي امريكا براي مقابله با تهديد هسته‌اي پيونگ‌يانگ را كاملا محدود مي‌دانند. براي مثال حمله نظامي هدفمند و همزمان به تمامي تاسيسات موشكي و هسته‌اي كرهشمالي از سوي امريكا مي‌تواند بلافاصله با حملات انتقامي كرهشمالي به سئول، پايتخت كره‌جنوبي پاسخ داده شود كه در برد توپخانه كرهشمالي قرار دارد. در نتيجه دولت ترامپ مانند تمامي اسلافش در برابر پيونگ‌يانگ به راهبرد افزايش فشار اقتصادي و تهديد به استفاده از نيروي نظامي روي آورده است. هر چند ترامپ در اظهارات شخصي‌اش ادبيات بسيار تندتري نسبت به روساي جمهور قبلي در مورد واكنش بالقوه نظامي امريكا در برابر پيونگ‌يانگ به كار برده است.
يكي ديگر از راهبردهاي مورد نظر امريكا در مورد واكنش به آزمايش‌هاي هسته‌اي كرهشمالي تكيه به چين است. در شرايطي كه شي جين‌پينگ، رييس‌جمهور چين نگران اين است كه سقوط دولت مركزي در كرهشمالي نه تنها باعث سر ريز شدن ميليون‌ها آواره گرسنه به خاك اين كشور شود، بلكه تهديدي جدي در مورد استفاده از فناوري‌هاي موشكي و هسته‌اي كرهشمالي در صورت خلأ قدرت در پيونگ‌يانگ حس مي‌كند. با همه اين احوال حتي چين هم كه تنها شريك تجاري كرهشمالي محسوب مي‌شود، طي ماه‌هاي گذشته به صورت فزاينده تحمل خود را در برابر رفتار پيونگ‌يانگ از دست داده است و با تحريم‌هاي سخت‌تر عليه اين دولت در شوراي امنيت سازمان ملل متحد موافقت كرده است.
ترامپ براي كنار گذاشتن پيمان تجارت آزاد با كره جنوبي آماده مي‌شود
همزمان با افزايش تنش‌ها در شبه‌جزيره كره، در حالي كه نزديك‌ترين متحد امريكا در مرزهاي كره شمالي در معرض تهديد مستقيم سلاح‌هاي هسته‌اي قرار دارد، مقامات كاخ سفيد مي‌گويند دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا قصد دارد پيمان تجارت آزاد با كره جنوبي را فسخ كند. روزنامه واشنگتن‌پست روز گذشته به نقل از چند مقام آگاه در كاخ سفيد گزارش داد كه دونالد ترامپ در راستاي اجراي شعارهاي انتخاباتي‌اش مبني بر بازنگري در روابط تجاري با كشورهايي كه به ادعاي ترامپ انصاف را در معامله با امريكا رعايت نمي‌كنند، قصد دارد قرارداد تجارت آزاد با كره جنوبي را فسخ كند. قرارداد تجارت آزاد ميان كره جنوبي و امريكا، 5 سال پيش منعقد شده است و پس از كناره‌گيري دولت امريكا از مذاكرات توافق مشاركت دو سوي اقيانوس آرام (TPP) اقدام به لغو اين قرارداد مي‌تواند بزرگترين گام دونالد ترامپ در راستاي سياست‌هاي «حمايت از توليد داخلي» و «اول امريكا» باشد. ترامپ طي ماه‌هاي گذشته دو همسايه‌اش، مكزيك و كانادا را نيز به كنار گذاشتن قرارداد تجارت آزاد امريكاي شمالي (نفتا) تهديد كرده است. به نوشته رسانه‌هاي امريكا بسياري از مشاوران تجاري و نظامي ترامپ با اين تصميم او مخالف هستند. به نوشته نيويورك تايمز‌گري كوهن، رييس شوراي ملي اقتصاد، كنار گذاشتن اين معاهده را آغاز يك جنگ تجاري مي‌داند كه مي‌تواند به‌شدت به اقتصاد امريكا ضربه بزند. در عين حال ژنرال اچ‌آر مك‌مستر، مشاور امنيت ملي و جيمز متيس، وزير دفاع دولت ترامپ نيز معتقدند كه خروج از اين قرارداد به همكاري‌هاي دوجانبه ميان سئول و واشنگتن براي پايان دادن به بلندپروازي‌هاي اتمي كره شمالي ضربه وارد مي‌كند.