گزارش اوليه وزارت آموزش و پرورش در خصوص سانحه واژگونی اتوبوس دانش آموزان هرمزگانی
مقصر
بازهم « راننده »
گروه اجتماعي
نزديك به يك هفته از واژگوني اتوبوس حامل دانش‌آموزان هرمزگاني گذشته است. يك دستگاه از سه اتوبوسي كه از بندرعباس راهي شيراز بودند تا در اردوي تشكيلاتي سازمان دانش‌آموزان شركت كنند، هرگز به مقصد نرسيد. نتيجه اين حادثه مرگ هفت دختر نوجوان بود و يك مربي و كمك‌راننده، همچنين مصدوميت چند نفر ديگر از دختران كه منجر به دو مورد قطع عضو و دو مورد ضايعه در ستون مهره‌ها شد. شدت اين حادثه اندوهبار سبب شد تا وزير جديد آموزش و پرورش خيلي زود در صحنه حاضر شود و بعد دستور به تشكيل يك تيم كارشناسي دهد تا دلايل حادثه را مورد بررسي قرار دهد. روز گذشته گزارش اوليه گروه كارشناسي وزارت آموزش و پرورش منتشر شد.
«در همين حادثه داراب به گفته كارشناسان اگر دانش‌آموزان كمربند ايمني بسته بودند اتفاقي در اين ابعاد نمي‌افتاد، زيرا اتوبوس فقط واژگون شده بود و پس از اينكه جرثقيل آوردند اتوبوس با چرخ‌هاي خود حركت كرد. تقصير آموزش و پرورش است، ما رياضي و فيزيك را به دانش‌آموزان خوب ياد داده‌ايم اما محافظت و ايمني را به آنها نياموخته‌ايم.» وزير آموزش و پرورش يك روز قبل از انتشار گزارش بررسي سانحه، انگشت اتهام را به سوي وزارتخانه خود گرفت و گفت كه بايد در آموزش دانش‌آموزان دقت بيشتري به عمل آيد، اما در گزارشي كه روز گذشته منتشر شد مقصر اصلي اين سانحه از جمله در مورد نبستن كمربند ايمني، راننده اتوبوس معرفي شد: «گزارش مصاحبه‌هاي دانش‌آموزان و مربي كه از حادثه، جان سالم به دربرده‌اند نشان مي‌دهد كه راننده‌اي كه از حوالي ساعت 23:00 پشت فرمان بوده، با وجود آنكه به علت خستگي موظف بوده جاي خود را به راننده ديگر بدهد، متاسفانه بر عدم جابه‌جايي و ادامه رانندگي اصرار داشته است؛ به شهادت دانش‌آموزان و ديگر همكاران حاضر، سركار خانم فراحي(ره) سرپرست فقيده اتوبوس، چندين بار به راننده تذكر داده كه خسته هستيد و لطفا با راننده ديگر جابه‌جا بشويد؛ حتي يك‌بار گفته كنار جاده توقف كنيد و چون خسته هستيد استراحت كنيد اما راننده خاطي حرف‌شنوي نكرده كه متاسفانه نهايتا منجر به سانحه شده است.» راننده كه هم‌اكنون تا روشن شدن موضوع در بازداشت به سر مي‌برد گفته بود كه دليل واژگوني اتوبوس تغيير ناگهاني مسير به دليل تلاش براي برخورد نكردن با خودرويي بوده كه از سمت مقابل به سمت اتوبوس مي‌آمده. گزارش گروه كارشناسي اين موضوع را رد كرده است«طبق گزارش بررسي‌هاي اوليه كارشناسان پليس‌راه و وزارت راه، مقصر اصلي حادثه، راننده بوده كه در حال حاضر در بازداشت است. بر همين اساس وي در اظهارات خود اعلام كرده كه در مواجهه با خودرويي كه از مقابل به سمت اتوبوس مي‌آمده تغيير جهت ناگهاني داده كه منجر به برخورد اتوبوس با لبه پل و تركيدگي لاستيك جلو شده و متعاقب آن، كنترل اتوبوس از دست راننده خارج و پس از طي حدود 100 متر به پهلوي راست واژگون مي‌شود؛ همچنين بررسي‌ها در خصوص جاده موردنظر، بيانگر آن است كه مقطع راه مستقيم و علايم و خط‌كشي‌ها مناسب بوده و سرعت اتوبوس هم 86 كيلومتر بر ساعت بوده است. ولي شواهد موجود نشان از خواب آلودگي راننده و انحراف تدريجي از مسير دارد و نه انحراف ناگهاني.»
در اين گزارش بخش قابل‌توجهي به توصيف و دسته‌بندي انواع اردوها و نحوه برگزاري آنها اختصاص داده شده است. اردويي كه دانش‌آموزان هرمزگاني راهي آن بودند اردوي قطبي بود كه بنا بر آنچه در گزارش آمده به معناي اردويي است نزديك به شهرهاي شركت‌كنندگان كه براي رسيدن به آن نيازي به طي مسافتي بيشتراز 9 ساعت در جاده نباشد: «افتتاحيه اردو از ساعت 18:00 تا 20:00 است و زمان‌بندي به‌گونه‌اي تنظيم‌شده كه اين امكان را به اعزام‌كنندگان دانش‌آموزان مي‌دهد كه بتواند در روز صورت پذيرد؛ و با توجه به اينكه اردو به شكل قطبي است يعني از هر نقطه مركزي قطب كه در نظر بگيريم هيچ شهرستاني تا مقصد نهايي اردو بيش از 9 ساعت فاصله ندارد... هرچند با توجه به اينكه تا ساعت 16:00 فرصت حضور و پذيرش وجود داشته و مقدور بود كه ساعت حركت به ساعات روشن روز موكول شود ولي با اتكا به تجربيات و سفر‌هاي مشابه قبلي اين‌طور عمل نشده است. لازم به ذكر است كه مسير بندرعباس- شيراز فاقد مسير ريلي است و تماما شيب مثبت دارد. لذا اتوبوس‌هاي اين مسير، روزها از شيراز به سمت بندرعباس مي‌آيند و شب‌ها بالعكس، چراكه در طول روز نياز به استفاده از كولرگازي است و موتور ماشين كشش لازم براي هم‌زماني استفاده از كولر و حركت سربالا را ندارد.»
اتوبوس در حكم خوابگاه دانش‌آموزان
در بند آخر اين گزارش نكات قابل توجهي ذكر شده است كه نشان مي‌دهد حركت در شب تنها به دليل كشش ماشين و نوع جاده نبوده است. براي اسكان دانش‌آموزاني كه از شهرستان‌هاي ديگر هرمزگان راهي بندرعباس شده بودند تا از آنجا به سمت اردوي شيراز بروند، محلي براي اقامت در شب وجود نداشته است، بنابراين دانش‌آموزان شبانه اعزام شده‌اند تا اتوبوس در نقش خوابگاه هم ايفاي نقش كند. بند بيستم اين گزارش خلاصه‌اي از دلايل حادثه را بيان مي‌كند:
- شغل اصلي راننده خاطي، آهنگري است و بعضا به رانندگي اشتغال دارد.
- نبستن كمربند ايمني توسط دانش‌آموزان، به سفارش راننده بوده است، هرچند هم مربي مرحومه و هم مربي مصدوم، به بچه‌ها سفارش كرده‌اند كه كمربند خود را ببنديد؛ ولي راننده گفته نيازي نيست، هر زمان به پليس‌راه نزديك شديم خودم به شما اعلام مي‌كنم كه كمربندتان را ببنديد!
- حركت در شب ضروري نبوده بلكه يك امكان بوده كه با توجه به گرماي روز و شيب مثبت مسير، تصميم به حركت در شب اتخاذشده است.
- متاسفانه مكان مناسبي (اردوگاه) براي اسكان شبانه دانش‌آموزانِ تجمع كرده در بندرعباس كه از شهرستان‌هاي اطراف آمده بودند، وجود ندارد و لذا ناچار شده‌اند كه شبانه حركت كنند.
گزارش اوليه گروه كارشناسي وزارت آموزش و پرورش كه با هدف بررسي سانحه دلخراش واژگوني اتوبوس حامل دانش‌آموزان هرمزگاني ماموريت ويژه يافته بود با تشكر از ستاد بحران استانداري و اهداكنندگان خون و نيروهاي امداد پايان يافته است و آرزوي صبر براي خانواده جان‌باختگان. در اين مرحله همچنان از ديد گروه بررسي حادثه، راننده مقصر تمامي ابعاد حادثه است و حتي براي حركت در شب هم اسمي از مقصر آورده نشده چون طبق شيوه‌نامه اردوهاي دانش‌آموزي اين كار خلاف قانون نبوده است. گزارش‌هاي تكميلي اين حادثه قرار است در روزهاي آينده منتشر شود، شايد در گزارش‌هاي آتي آموزش و پرورش سهمي از خطا و تقصير را براي خودش كنار بگذارد.