ياد باد آن روزگاران...

بسياري از علاقه‌مندان هنر نمايش به ويژه دانشجويان اين حوزه در دوران تحصيل خود ريشه‌هاي تاريخي نمايش و نمايشگري در ايران و سير تحول عبور از مرحله اجراي آيين‌ها -مانند خيمه شب‌بازي و تعزيه- به آنچه تئاتر مدرن ناميده مي‌شود را مطالعه كرده‌اند. به عنوان نمونه بيشتر منابع نخستين برخورد ايرانيان با تئاتر به معناي سنت اجرايي رايج در غرب را به دوران مشروطه منتسب مي‌كنند كه طي آن تئاتر از هنري درباري فاصله گرفت و به ميان مردم آمد. گرچه ناصرالدين‌شاه پس از سفر به اروپا و مشاهده تئاترهاي غربي در اقدامي قابل تامل دستور ساخت تكيه دولت را صادر كرد كه تحول در توجه و اهميت به تعزيه را در پي داشت. همزمان با همين تحولات نخستين نمايشنامه‌هاي غيرمذهبي با محوريت اوضاع اجتماعي ايران به قلم ميرزا ملكم‌خان نوشته شد و ترجمه‌هاي نمايشنامه‌هاي خارجي نيز به بازار آمد. با عبور از دوران قاجار گروه‌ها و نمايش‌خانه‌ها به تدريج شكل گرفت و خيابان لاله‌زار به قطب فعاليت‌هاي نمايشي –تا كودتاي مرداد سال 32- بدل شد اما با احداث تئاتر شهر، تالار رودكي و تماشاخانه 25 شهريور (سنگلج) در اواخر دهه 40 تئاتر مدرن ايران گام در مرحله‌اي تازه گذاشت. به اين ترتيب تئاترشهر از همان ابتدا با اجراي نمايش «باغ آلبالو» اثر آنتون چخوف به كارگرداني آربي اُوانسيان و ايفاي نقش داريوش فرهنگ، سوسن تسليمي، مهدي هاشمي، فهيمه راستكار و پرويز پورحسيني رويكرد اجرايي خود را تا حد زيادي روشن كرد. به اين ترتيب چهره‌اي از تئاتر ايران به نمايش درآمد كه آن را در برابر تئاتر لاله‌زاري قرار مي‌داد كه به واسطه انسداد حاكم بر اهل هنر در سال‌هاي پس از كودتا براي تئاتر تجاري و گاه سخيف اصالت بيشتري قايل بود. رويكرد مورد نظر مدتي بعد شكل‌گيري كارگاه نمايش را به همراه داشت كه آثار فعاليت اعضاي اين جريان راديكال و اثرگذار نه تنها در دهه 40 و 50 كه تا امروز قابل رديابي است. در مقابل اما جرياني جدي در تماشاخانه سنگلج شكل گرفت و جمعي از هنرمندان و روشنفكران كشور نيز داعيه تئاتر ملي و اجراي نمايش براساس متون، مضامين و شيوه‌هاي نمايشي ايراني سر دادند. از جمله مي‌توان به گروه هنر ملي به سرپرستي عباس جوانمرد اشاره كرد كه با اجراي نمايش «پهلوان اكبر مي‌ميرد» نوشته بهرام بيضايي و به كارگرداني جوانمرد در سال ۱۳۴۲ جريان‌ساز شد؛ روندي كه در دهه‌هاي بعد، حتي پس از وقوع انقلاب تا دهه 70 نيز ادامه پيدا كرد اما در دو دهه اخير به دلايل روشن شمايلي متفاوت پيدا كرده است. در كنار آثار نويسندگان و نمايشنامه‌هاي شاخصي كه در دهه 70 و ابتداي دهه 80 خلق شد متني به قلم داود ميرباقري نيز مورد توجه قرار گرفت. «معركه در معركه» نمايشنامه‌اي بود كه توسط او روي صحنه آمد و با استقبال همراه شد. دوباره پاي يك نويسنده و كارگردان خلاق و مستعد در ميان بود. همه اينها را نوشتيم تا پيش درآمدي بر اعلام خبري باشد كه روز گذشته منتشر شد. اكبر زنجانپور، بازيگر و كارگردان شناخته شده تئاتر ايران كه پيش از اين در سال ۶۱ نمايش «مرواريد» را به عنوان اثري ايراني به صحنه برده بود، قصد دارد بعد از ۲۶ سال بار ديگر نمايشنامه‌اي ايراني را كارگرداني و اجرا كند. اين هنرمند عرصه تئاتر در جديدترين تجربه كارگرداني خود، نمايش «معركه در معركه» نوشته داود ميرباقري را ارديبهشت و خرداد سال ۹۷ در سالن سمندريان تماشاخانه ايرانشهر اجرا خواهد كرد. نكته جالب اينكه در اين نمايش زنجانپور علاوه بر كارگرداني به ايفاي نقش نيز خواهد پرداخت و مهدي فخيم‌زاده، كارگردان و بازيگر سينما، تئاتر و تلويزيون ايفاگر نقش «لوتي» خواهد بود.