كوتاه درباره آلبوم «ضربيهاي حسين تهراني»
ضرب، قلب تپنده موسيقي
نيوشا مزيدآبادي
حسين تهراني نوازنده تنبك، يكي از تأثيرگذارترين هنرمندان معاصر موسيقي است كه با نگاهي تازه به اين ساز ريتميك (همراهيكننده) هويتي مستقل به آن بخشيد. پيش از او و در دوران قاجار (با توجه به ضبطهاي موجود) تنبكنواز نسبت به ساير اعضاي گروه از درجه اهميت كمتري برخوردار بود تا جايي كه حتي به روايت برخي اساتيد موسيقي ايراني، اين نوازندگان در هنگام اجرا، در اتاق ديگري مينشستند.
علاوه بر اين از آنجا كه خواندن قطعات ضربي و ريتميك منزلت كمتري نسبت به آواز داشت و تنبكنوازان به ريتم و تقطيع كلمات وارد بودند، معمولا ضربيها و حتي برخي تصانيف توسط آنها اجرا ميشد.
حسين تهراني كه نوازندگي را از كودكي و با يادگيري ضرب زورخانه آغاز كرد، از طريق بديعزاده به ابوالحسن صبا معرفي شد و سالها شاگردياش را كرد اما از آنجا كه در آن زمان خط و ربط ويژهاي براي نتنگاري ساز تنبك وجود نداشت، ريتمهاي موسيقي ايراني را با عبارتهايي همچون «بله و بله و بعله ديگه» و «يكصد و بيست و چهار و يكصد و بيست و چهار » و… به خاطر سپرد. شايد آشنايي او با روحالله خالقي، تاسيس انجمن موسيقي ملي و تدريس در آن و نيز تدريس در مكتب موسيقي وزيري از جمله عوامل مهمي بودند كه نگرش هنري تهراني به تنبكنوازي را امروزيتر كردند. چنانكه يكي از مهمترين قطعاتش كه بسيار نيز شناخته شده، «لوكوموتيو» (قطار) است كه به وسيله صداي تنبك تجسم دقيق و درستي از صداي قطار به شنونده القا ميكند. حسين تهراني بعدها قطعاتي را هم براي گروه تنبكنوازان تنظيم كرد و در تشريح ديناميك ساز و گسترش دامنه صدايي انگشتان نوازندگان، تكنيكها و تئوريهاي فراواني معرفي كرد. او در ضربيخواني نيز آموختههاي خود از اساتيد گذشته را به بيان امروزي درآورد و به نسل بعد از خود منتقل كرد.اگرچه امروزه سنت ضربيخواني روبه زوال است اما پيشينيان تهراني، مانند حاجيخان (معروف به عينالدولهاي)، رضاقليخان نوروزي، رضا روانبخش، عبدالله دوامي و ديگر تنبكنوازان سرشناس كه صداي خوشي داشتند، مجريان شناختهشدهاي براي قطعات باكلام موزون بودند. تهراني كارعملها و تصانيف را از اساتيد پيش از خود آموخت و گنجينهاي از اشعار شاعران متقدم را حفظ و به شاگردان خود منتقل كرد.
«موسسه فرهنگي هنري ماهور» به تازگي مجموعهاي از اين ضربيها را با عنوان «ضربيهاي حسين تهراني» منتشر كرده است كه شامل 11 قطعه ميشود كه توسط گروهي از اساتيد برجسته موسيقي ايراني مثل قباد ظفر (سنتور)، ابوالحسن صبا (ويلن و سهتار)، مرتضي محجوبي (پيانو)، علي تجويدي و مهدي خالدي (ويلن) و لطفالله مجد (تار) اجرا شده است. اين ضربيها در دستگاههاي شور و اصفهان و آوازهاي ابوعطا، بيات ترك، اصفهان و شوشتري اجرا شده و شنيدن آن براي علاقهمندان به فرمهاي اصيل موسيقي ايراني و البته تنبكنوازان خالي از لطف نيست.