خطر تداوم تحريم‌ها
سيد جلال ساداتيان
سيد جلال ساداتيان
مهلت قانوني تفاهم 3 ماهه ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي روز جمعه 21 ماه مه به پايان رسيد و مشخص نيست كه دو طرف چه تصميمي درباره تمديد يا كنار گذاشتن اين تفاهم فني اتخاذ كنند.
اين تصميم به احتمال زياد به تناسب نتايجي كه در مذاكرات وين به دست آمده، اتخاذ شود.
در حال حاضر از جزييات محتواي توافق‌هاي صورت گرفته در وين اطلاعات دقيقي وجود ندارد و آنچه وجود دارد، بازتابي است از اظهارنظرهاي كلي كه از سوي سيدعباس عراقچي، معاون سياسي وزارت امور خارجه ايران يا روساي هيات‌هاي مذاكره‌كننده ديگر طرف‌ها مطرح شده است. تاكنون اينكه تحريم‌ها چگونه برداشته شود در يك كميته مورد بررسي قرار مي‌گرفت، اينكه ايران چگونه به اجراي تعهدات خود در برنامه جامع اقدام مشترك بازگردد در يك كميته ديگر بررسي مي‌شد و اينكه ترتيبات اجرايي توافق چگونه باشد، بحثي بود كه در كميته سوم مطرح بود.
در ابتداي امر مسائل مورد اختلاف جدي و قابل توجهي ميان طرفين وجود داشت و بر سر موضوعاتي نظير اينكه كدام تحريم‌ها برداشته شود يا سانتريفيوژهاي نسل جديد ايران چه سرنوشتي داشته باشد، اختلاف نظر در كار بود اما اكنون ظاهر ماجرا و موضع‌گيري‌هاي طرف‌هاي برجام نشان مي‌دهد كه تا حدود زيادي پيرامون اين موضوعات توافق حاصل شده و تعداد كمي از موضوعات حل نشده باقي مانده است.
علاوه بر اين چنين استنباط مي‌شود كه نگارش متن‌ها نيز تا حدود زيادي پايان يافته و هيات‌هاي مذاكره‌كننده به پايتخت‌ها بازگشته‌اند تا ضمن مشورت و اخذ موافقت به وين بازگردند و توافق را نهايي كنند.
در صورتي كه پايتخت‌ها تصميم سياسي لازم را اتخاذ كنند، اشكالي جدي را به توافق صورت گرفته وارد نكنند يا به دنبال خواسته‌هايي بيش از آنچه از ابتدا براي مذاكره‌كنندگان تعيين شده بود نباشند، مي‌توان انتظار داشت كه بدون نياز به تمديد تفاهم اجرايي ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي همكاري‌ها ذيل اين تفاهم تا تاريخ اجرايي شدن برجام ادامه داشته باشد.
مسائلي نيز وجود دارد كه ممكن است باعث اختلافات جديدي شود. براي نمونه ايران از ابتدا روي بحث راستي‌آزمايي تاكيد داشت اما اينكه چگونه اين راستي‌آزمايي قابل انجام است، بحث‌هاي زيادي وجود دارد.
زماني كه تحريم‌هاي بانكي برداشته شود شما بايد بتوانيد بدون دردسر تبادل بانكي انجام دهيد و انجام اين كار مي‌تواند به معني راستي‌آزمايي باشد اما وقتي كشور ما درگير مساله FATF است و احتمالا در صورت رفع تحريم‌ها هم با مشكلات زيادي در حوزه بانكي مواجه خواهد بود در اين صورت اين مشكلات به پاي تحريم نوشته خواهد شد يا FATF؟ چنين مسائلي ممكن است دردسرساز شود و به نظر مي‌رسد همه چيز به نگاه سياسي پايتخت‌ها بستگي دارد.
تا امروز تلاش‌هاي زيادي از جانب گروه‌هاي مختلف صورت گرفته تا مذاكرات وين به نتيجه نرسد. از تحركات اسراييل كه از مذاكره با ايالات متحده تا به راه‌اندازي تنش در منطقه و مقصر نشان دادن ايران را در دستور كار قرار داد تا برخي اتفاقات در داخل كشورمان كه صورت مي‌گرفت تا پروژه احياي برجام با شكست مواجه شود.
به رغم اين تخريب‌ها در حال حاضر و بر اساس پيشرفت‌هاي صورت گرفته كه بازتاب آن در اظهارات مقامات مسوول از جمله رييس هيات مذاكره‌كننده ايران و معاون هماهنگ‌كننده ارشد سياست خارجي اروپا پيداست بيشتر راه دستيابي به توافق طي شده مي‌توان انتظار داشت كه طرفين در روزهاي پيش رو تاريخ اجرايي شدن برجام را اعلام كنند.
اگر هم اختلافي هنوز مطرح باشد در مذاكرات آتي قابل حل است اما به نظر مي‌رسد، مصوبه مجلس و توافق اجرايي با آژانس كمي مساله را پيچيده كرده است. اين پيچيدگي با كمك مجلس يا خواست سران ارشد نظام قابل حل است و بستگي دارد چه روندي مد نظر آنها باشد.
در صورتي كه اراده سياسي براي توافق در مقطع زماني فعلي وجود نداشته باشد يا اختلافات به اندازه‌اي باشد كه امكان رفع آن در كوتاه‌مدت وجود نداشته باشد شرايط به نفع كشورمان پيش نخواهد رفت. به اين علت كه دولت فعلي فرصت چنداني پيش روي خود ندارد و اگر قرار باشد مذاكرات از سوي دولت بعدي صورت گيرد دست‌كم چند ماه زمان براي استقرار دولت بعدي، انتخاب وزير خارجه، انتخاب مذاكره‌كنندگان و آشنايي آنها با جزييات نياز خواهد بود.
واگذاري مذاكرات به دولت بعد يعني رفع تحريم‌ها دست‌كم چند ماه بيشتر زمان خواهد برد و چنين شرايطي به ضرر دولت و ملت ايران تمام مي‌شود. همان‌گونه كه مقام معظم رهبري فرموده‌اند حتي يك روز تاخير در رفع تحريم‌ها جايز نيست. اين تحريم‌ها بر زندگي مردم اثر گذاشته و كشور بسياري از بازارها را از دست داده است.
به همين دليل بهتر آن است تدابيري اتخاذ شود كه در دولت فعلي و در كوتاه‌ترين زمان ممكن امكان دستيابي به توافق با شروط مد نظر ايران وجود داشته باشد.