نقش قرآن در نگرش‌ها و حركت‌هاي اجتماعي و سياسي
نكته ديگر، يكي از اهداف بعثت پيامبران را پرستش خداوند و جبهه‌گيري در برابر طاغوت مي‌داند (نحل/ 36) مبارزه با ستم و ستمگران و دشمني قلبي و عملي با آنان (نساء/ 75، حج/ 39، هود/ 113) يكي از وظايف هر مسلمان شناخته مي‌شود. و همين آموزه‌ها در طول تاريخ اسلام مايه حركت‌هاي ظلم ستيزي و آزاديخواهي و آزادي بخشي بوده است. با مراجعه به تاريخ سياسي جهان اسلام به ويژه در قرن‌هاي اخير، در كشورهايي كه مسلمانان با استعمارگران مبارزه داشته‌اند، نقش قرآن در تحرك بخشيدن و انرژي دادن به مبارزان و حفظ و تقويت روحيه آنان آشكار مي‌گردد و البته در اين زمينه نبايد از نقش هدايتي و اصلاح جهان‌بيني قرآن در محو خرافات و شكستن بتهاي اجتماعي و موهوم و تربيت و آماده كردن مبارزان، غافل بود و نقش قرآن را در جهت رشد حركت‌هاي سياسي ناديده انگاشت. در اين راستا شعار بازگشت به قرآن در حركت‌هاي اصلاح‌طلبانه افرادي؛ همچون، سيدجمال‌الدين اسدآبادي و شيخ محمدعبده، نوعي حركت سياسي، در جهت مبارزه با استعمار و اتحاد اسلام (پان اسلاميسم) براي تشكيل يك نظام اسلامي بود. آنان با انتشار مجله عرو＼ الوثقي (چنگ زدن به ريسمان خدا واژه‌اي قرآني كنايه از تمسك به قرآن و اتحاد مسلمانان) از مبارزه اجتماعي و اصلاح ديني سخن مي‌گفتند و استدلال‌هاي خودشان را مشحون از آيات قرآني مي‌كردند و هدف‌شان از اين شعارها مبارزه با استعمار، ديكتاتوري و حكومت‌هاي خودكامه در كشورهاي اسلامي و حاكميت يافتن قوانين اسلامي بود. بدين جهت، خصوصيت اصلي بازگشت به قرآن در كلمات اين گروه و به‌طور كلي شعار بازگشت به قرآن در دو قرن چهارده و پانزده، نهضت بيداري و آگاهي از تمدن اسلامي و مبارزه با فرهنگ استعماري غرب بود. به عنوان نمونه، آيت‌الله طالقاني كه مبارزي نستوه و انقلابي بود و سال‌هاي بسياري از عمر خود را در زندان و تبعيد سپري كرد، تفسير «پرتوي از قرآن» او، بازگشت به قرآن با هدف نهضت اصلاحي و حركت بيداري مسلمانان ايران بود و شيوه تفسير او نقش هشدار دهي نسبت به خطرات و آفات نهضت اسلامي را داشت. ٭استاد حوزه علميه قم