عذرخواهي حقيقي، نشانه عملي دارد

پوزش و عذرخواهي به خاطر كوتاهي يا اشتباهي كه ممكن است كسي مرتكب شود، في‌نفسه امري است پسنديده و مستحسن؛ امري كه نشان‌دهنده مقداري تواضع و فروتني در شخص است. بنابراين هرگاه مسوولي درباره كوتاهي‌هايي كه در حوزه مسووليت قانوني او اتفاق افتاده از مردم عذرخواهي كند، بايد از اين عذرخواهي استقبال كرد و آن را به فال نيك گرفت، اما بايد اضافه كنم كه عذرخواهي به تنهايي كفايت نمي‌كند. ما در فرهنگ ديني خود، واژه آشنايي به نام «توبه» داريم كه يكي از شرايط آن، اين است كه فردي كه توبه مي‌كند، ديگر آن خطا را تكرار نكند و آثار خطا را حتي‌الامكان جبران سازد. از نظر حقوقي هم هر اشتباه موجب آثار خاصي است و طبيعتا تا آثار آن اشتباه جبران نشود، عذرخواهي به زبان فقط بخشي از مساله است و بايد ديد كه اين عذرخواهي در عمل چه آثاري دارد و آيا در عمل آثاري دارد يا نه. مهم‌تر از عذرخواهي زباني هم، آثار عملي آن است. خيلي از اوقات عذرخواهي زباني فرار از مسووليت و بستن راه انتقاد است و همين است كه وقتي مسوولي عذرخواهي مي‌كند بايد صبر و دقت كنيم كه اين عذرخواهي چه نتايج عملي را در پي‌دارد و آيا واقعا عذرخواهي حقيقي است يا عذرخواهي براي رفع تكليف. به عنوان مثال، در كشورهاي مختلف جهان مي‌بينيم كه وقتي اشتباهي رخ مي‌دهد و مسوولي مرتكب قصور مي‌شود، علاوه‌بر عذرخواهي استعفا نيز مي‌دهد.

استعفا، عذرخواهي عملي است و نشان‌دهنده اينكه با اين اشتباه، مسوول مربوطه متوجه شده كه شايسته مقامش نيست. بنابراين آنچه در درجه اول، اهميت پيدا مي‌كند رفتار عملي بعد از عذرخواهي است كه نشان‌دهنده ميزان عمق و جديت در اين عذرخواهي است. در سال‌هاي اخير علاوه بر شخص مديرعامل سايپا، رييس‌جمهور در زمان ارايه بسته‌هاي كمك، از مردم عذرخواهي كرد يا وزير جهاد كشاورزي و اسحاق جهانگيري هم در مواردي خاص از مردم عذرخواهي كردند. اينكه فرهنگ عذرخواهي در دولت يازدهم وجود دارد و اهالي دولت خود را موظف به پاسخگويي مي‌دانند، اتفاقي ارزشمند و خوب است، اما اينكه اشتباهات و مشكلات بعد از اين عذرخواهي‌ها چقدر جبران مي‌شوند، مساله‌اي است كه ما بايد به آن توجه كنيم و به صرف اينكه تا پيش از اين عذرخواهي نشنيده‌ايم و حالا مي‌شنويم، كافي نيست و اشتباهات و قصور نبايد دوباره انجام شوند و مشكلات باقي بمانند. در نتيجه از پس هر عذرخواهي بايد منتظر ماند و به نشانه‌هاي تصحيح اشتباهات و مشكلات توجه كرد. زمان مشخص مي‌كند كه اين عذرخواهي‌ها چقدر عملي و واقعي هستند و به جز آن پرداختن به اين عذرخواهي‌ها و تمجيد از آنها بي‌فايده است. تمجيد و تعريف زماني درست است كه عذرخواهي‌ها حقيقي باشند.

پي‌نوشت: از هفته گذشته كه مديرعامل سايپا به خاطر كيفيت محصولات اين كارخانه عذرخواهي كرده، هم مردم از فرهنگ عذرخواهي‌ مديران حرف مي‌زنند و هم رسانه‌ها آن را به عنوان يك نشانه خوب و مثبت در نظر مي‌گيرند. در فضاي اينچنيني از كامبيز نوروزي حقوقدان، درباره عذرخواهي مديران دولتي پرسيدم و شرايط آن و اينكه كجا بايد اين عذرخواهي‌ها را جدي بگيريم و كجا نه. آنچه خوانديد، پاسخ نوروزي به اين سوالات است.