طرح روسيه براي سوريه قابل اجرا نيست
ميثم سليماني/ اين روزها اوضاع در ارتباط با كشور سوريه به‌شدت و بيش از پيش آشفته است. همزمان با انتشار خبرهايي از حضور نظامي روسيه در سوريه و خبر توافق مسكو و دمشق درباره تغيير و تحول سياسي در اين كشور، صداي اعتراض طرف‌هاي غربي به گوش مي‌رسد. مجموع اين شرايط سوال‌هاي زيادي را درباره چشم‌انداز كوتاه‌مدت و بلندمدت سوريه ايجاد كرده است. محمد علي سبحاني، سفير سابق ايران در سوريه در گفت‌وگو با «اعتماد» معتقد است اگر چه توافق سياسي روسيه و سوريه درباره اصلاحات جنبه عملياتي پيدا نخواهد كرد اما به نوعي مي‌توان آن را اعلام مواضع روسيه در قبال بحران سوريه دانست. ابعاد مختلف اين موضوع از ديدگاه سبحاني به شرح زير است:
خبرها حاكي از توافق روسيه و سوريه بر سر انتخابات زودهنگام در سوريه است، اين توافق را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
اين طرح به لحاظ عملياتي اهميت زيادي پيدا نخواهد كرد و بردي نخواهد داشت. به دليل اينكه در حال حاضر شرايط سوريه به گونه‌اي است كه صرفا با توافق دولت سوريه و روسيه هيچ كاري از پيش نخواهد برد و نمي‌تواند در اين شرايط به صورت يك طرح عملياتي جدي پيش برود، چرا كه سوريه اكنون از نظر ميداني به چندين منطقه مستقل از هم و با شرايط متفاوت تبديل شده است و از طرفي ديگر قدرت‌هاي منطقه‌اي به هيچ عنوان توافقي بر سر مساله سوريه ندارند و جالب اينجاست كه قدرت‌هاي بين‌المللي هم با وجود تمامي تلاش‌ها در مساله سوريه به توافق نمي‌رسند. الان نيز روسيه و سوريه كه اين توافق را انجام داده‌اند، بيشتر اعلام مواضع روس‌ها به حساب مي‌آيد و نه يك طرح عملياتي و كاركردي.
اگر روسيه نمي‌تواند اين طرح را اجرا كند پس هدف آن از توافق بر سر چنين طرحي چيست؟
به نظر من در حال حاضر غربي‌ها بر روي روسيه فشار زيادي را وارد كرده‌اند به خاطر اينكه آن را متهم مي‌كنند كه سلاح و مهمات براي دولت سوريه ارسال مي‌كند، هرچند كه دولت روسيه اين موضوع را تكذيب كرده است و مي‌گويد كمك‌هاي انسان‌دوستانه براي سوريه ارسال كرده است. با اين وجود چنين اتهامي در رسانه‌ها و موضع‌گيري‌هاي مقام‌هاي غربي وجود دارد. آنها روسيه را متهم مي‌كنند كه در جهت تقويت دولت سوريه و افزايش امكانات آن تلاش مي‌كند و به آن سلاح مي‌فرستد و حمايت نظامي انجام مي‌دهد. به عقيده من در چنين شرايطي كه به نوعي جنگ سرد ميان روسيه و غرب برقرار است، نبايد روي اين حرف‌ها و مطالبي كه در خصوص توافق مطرح شده است، زياد حساب كرد. اين توافق تنها در حد يك موضع مشترك ميان دو طرف دولت سوريه و روسيه است.
يعني فكر مي‌كنيد روسيه تنها در پاسخ به فشاري كه بر روي خود از سوي غرب احساس مي‌كند، چنين طرحي را مطرح كرده است؟
اين يك نوع عكس‌العمل از سوي روس‌هاست.
بحث ورود نظامي روسيه به سوريه به‌شدت جدي شده است و حتي برخي كارشناسان غربي عنوان مي‌كنند كه براي جلوگيري از نفوذ روسيه، دولت‌هاي غربي بايد به سوريه حمله كنند، آيا چنين موضوعي امكان‌پذير است؟
اين موضوع نيز امكان‌پذير نيست. شرايط سوريه هم به گونه‌اي نيست كه طرف مقابل دولت سوريه و همپيمانان منطقه‌اي غرب و كشورهايي كه با دولت بشار دشمني دارند اين كار را انجام دهد. اگرچه شايد آنها توان داشته باشند اما شرايط، مساعد و مناسب چنين موضوعي نيست. به دليل اينكه حضور داعش در سوريه و عراق فرصتي را براي انجام يك تصميم حساب نشده نمي‌گذارد. الان به طور مثال تصور كنيد به سوريه حمله شد و بشار اسد سرنگون شد، آيا كسي مي‌تواند تضمين كند، داعش كه يك خطر بين‌المللي به حساب مي‌آيد و تروريست‌هاي بسيار خطرناكي ارزيابي مي‌شود، بلافاصله مناطق زير نفوذ دولت سوريه را تصرف نكند. قوي‌ترين نيروي مخالف بشار در حال حاضر داعش است و به محض اينكه دولت سوريه تضعيف يا از بين برود، داعش جايگزين مي‌شود. چه كسي مسووليت چنين فاجعه زيانباري را برعهده خواهد گرفت. به‌طور قطع حمله به سوريه نيز بزرگنمايي است و در چنين شرايطي اوضاع سوريه به سمت بدتر شدن در حال حركت است و جامعه بين‌المللي تلاش مي‌كند به يك راه‌حل منطقي دست پيدا كند. استفان دي ميستورا، نماينده سازمان ملل در امور سوريه سعي دارد يك طرح جامع‌تري نسبت به طرح‌هاي ديگر ارايه و يار‌گيري كند كه در آن هم سوال‌ها و اما و اگرهاي زيادي وجود دارد. طرحي كه به نظر من نسبت به ساير طرح‌ها از نقص‌هاي كمتري برخوردار است.
در طرحي كه اكنون عنوان شده تنها نقطه‌اي كه مورد اختلاف است سر كار ماندن اسد است، آيا اين امكان وجود دارد كه غرب راضي شود تا زمان پايان مبارزه با داعش، اسد بر سر كار باقي بماند؟
به هر حال بايد گفت كه اين موضوع يك امر واقع است ولي غربي‌ها نمي‌خواهند به اين موضوع اقرار كنند. بايد گفت كه تلاش براي بركناري بشار اسد كمك به حضور بيشتر داعش است. چرا كه هيچ يك از نيروهاي داخلي قدرت بركناري او را ندارند و البته بشار هم توان ايجاد امنيت در سراسر سوريه را از دست داده است. بنابراين يك جنگ داخلي خيلي خشن در سوريه رخ داده و كماكان ادامه دارد كه يك طرف آن بشار است و در طرف مقابل، نيروهاي مسلح تروريستي حضور دارند. جامعه بين‌المللي يا هركسي كه بخواهد در جهت سقوط بشار حركت كند بايد يك فكر جامعي داشته باشد كه امكانات، زمين و حاكميت در اختيار داعش قرار نگيرد و تا امروز نيز چنين ابتكاري وجود ندارد.