همسايگان و عبور از تحريم
رحمن قهرمان‌پور
در نگاهي به نحوه عملكرد ديپلمات‌هاي كشورمان در دولت يازدهم مي‌توان گفت با تلاش‌هايي كه ديپلمات‌هاي ايراني در دولت حسن روحاني، رييس‌جمهور كشورمان انجام داده‌اند، سطح انتظارها از اين تيم نسبت به دولت قبل افزايش يافته است. اين نكته قابل كتمان نيست كه ديپلمات‌هاي دولت يازدهم و دوازدهم نسبت به دولت قبل موفق‌تر عمل كرده‌اند. به طوركلي ديپلمات‌ها در شرايط مشخصي امكان نقش‌آفريني دارند كه در ادبيات علوم سياسي به آن «تعامل ساختار و كارگزار» گفته مي‌شود. يك ديپلمات هر اندازه هم كه قوي باشد، نياز به يك بستر دارد بنابراين بايد بسترها براي فعاليت ديپلمات آماده باشد و بعد به ارزيابي عملكرد او و تيمش پرداخت. در اين ميان مساله‌اي كه ديپلمات‌هاي ما بايد به آن توجه داشته باشند اين است كه علاوه بر تمركز بر روابط بين‌المللي به كشورهاي منطقه هم توجه داشته باشند. ما در دولت‌هاي پيشين نيز در حوزه ارتباط با كشورهاي منطقه و همسايگان ضعف داشته‌ايم كه اين ضعف در اين دولت هم ادامه پيدا كرد؛ البته اين گزاره به معناي ناديده گرفتن چالش‌هاي موجود نيست اما در منطقه فرصت‌ها بيشتر و تهديدها نسبت به نظام بين‌الملل كمتر است. به همين ترتيب زماني كه از سطح منطقه‌اي فراتر مي‌رويم، ساختار به مراتب محدود‌كننده‌تر مي‌شود . با چنين اوصافي طبيعي است كه ديپلمات‌ها در سطح بين‌المللي هر اندازه هم حرفه‌اي و قهار باشند، نتوانند در حد مطلوب ظاهر شوند كه اين قاعده در همه جا وجود دارد. نكته حائز اهميت ديگر اين است كه ما بايد بين ديپلماسي منطقه‌اي و ديپلماسي بين‌المللي توازن ايجاد كنيم. برجام در مقطعي، ديپلماسي ايران را بر سطح بين‌المللي متمركز كرد و البته عده‌اي معتقدند دولت چاره‌اي جز آن نداشت اما به هر حال اين تمركز باعث شد روابط منطقه‌اي از اولويت خارج شود؛ البته اين جمله به معناي تعامل صفر با همسايگان و كشورهاي منطقه‌اي نيست و در همان دوره مقا‌م‌هاي ما هم سفرهايي به كشورهاي منطقه داشتند. در حال حاضر با توجه به بازگشت تحريم‌هاي هسته‌اي امريكا عليه كشورمان، توجه به كشورهاي منطقه اهميت ويژه‌اي دارد. كشورهاي چين و روسيه در دوران تحريم در سطح بين‌المللي مهم هستند اما در كنار آنها، كشورهاي همسايه مانند عراق، تركيه، افغانستان، پاكستان نيز هركدام اهميت خود را دارند و مي‌توانند سهمي در مديريت تحريم‌ها در دوران پسابرجام داشته باشند. اگرچه ديپلمات‌هاي دولت آقاي روحاني نسبت به دولت قبل موفق عمل كرده‌اند اما هنوز هم جاي كار بسياري وجود دارد.