جاده ابريشم
سعيد عابدپور
ماركوپولو وقتي از شگفتي‌هاي چين و اختراعات چيني‌ها براي هموطنان ونيزي‌اش نوشت، حكومت پاپ او را مدت‌هاي مديد در زندان به جرم دروغگويي و خيال‌بافي حبس كرد. آنچه ماركوپولو 800 سال قبل براي ونيزي‌ها از عجايب چين نوشت، هنوز هم مصداق دارد و همين الان هم جهان از ديدن شگفتي‌هاي چين تعجب مي‌كند. نه نوشته ماركوپولو عاري از حقيقت بود و نه پيشرفت‌هاي خارق‌العاده چين در آغاز قرن بيست‌ويكم خيال‌پردازي است. همه چيز حاكي از آن است كه چين تا 10، 20 سال آينده قدرت برتر جهاني خواهد شد. امريكا با فرو رفتن در درگيري‌هاي پرهزينه و تمام‌نشدني خاورميانه فرصت پيشرفت را به چيني‌ها داده است. جاده ابريشم چين اكنون هم مثل روزگار ماركوپولو بزرگ‌ترين شگفتي اقتصاد در جهان است. چين با اتمام طرح موسوم به كمربند اقتصادي جاده ابريشم، بر اقتصاد بيش از 70 كشور- چيزي حدود يك‌سوم جمعيت جهان- حضوري مسلط خواهد داشت. اين طرح بزرگ‌تر از طرح مارشال براي بازسازي اروپا بعد از جنگ جهاني دوم است و رقم سرمايه‌گذاري چين بالغ بر هزار ميليارد دلار برآورد مي‌شود. طرح جاده ابريشم در سال 2013 راه‌اندازي و در سال 2017 وارد قانون اساسي كشور شد. اين طرح شرق دور و نزديك، آسيا، شرق و بخش مركزي آفريقا، اروپاي شرقي و جنوب شرقي را به هم متصل مي‌كند و كالاهاي چيني با توجه به زيرساخت‌هاي حمل و نقلي، در سراسر اين كشورها با قيمت ارزان صادر مي‌شوند. چين در مسير دستيابي به اروپا از دو شاهراه عمده خاكي، يك؛ راه آستانه به سمت مسكو و دوم؛ راه سمرقند به سمت تهران و سپس آنكارا و از آنجا به بازارهاي اروپايي متصل مي‌شود. ولي اين احتمال وجود دارد كه يك مسير از تهران به بغداد و از آنجا به يكي از بنادر سوريه نيز به‌كار گرفته شود كه ...
اگر اين اتفاق بيفتد كوتاه‌ترين مسير براي دستيابي به كشورهاي حوزه مديترانه همين مسير خواهد بود. دو مسير مهم ديگر از بندر كلكته در هند و گوادر در پاكستان مي‌گذرد. چين تنها براي تاسيسات بندر گوادر تا استان سين‌كيانگ و از طريق مسير بزرگراه قراقوروم مبلغ 62 ميليارد دلار سرمايه‌گذاري مي‌كند. به دليل اينكه بخشي از جاده ابريشم از كشمير مي‌گذرد و اين منطقه مورد اختلاف هند و پاكستان است، هندي‌ها در رقابت با بندر گوادر، به سرمايه‌گذاري در بندر چاه‌بهار رو آورده‌اند. بندري كه در فاصله اندكي از بندر گوادر قرار دارد. اين رقابت نهايتا به همكاري بين كشورهاي چين، هند، پاكستان و ايران منجر مي‌شود. هند يكي از مسيرهاي مهم جاده ابريشم از طريق كلكته به شرق و آفريقاي مركزي است. مسلما پيشرفت در مسير جاده ابريشم يكي از عوامل مهم در تامين رشد و توسعه منطقه غرب پاكستان و شرق ايران است. پاكستان منافع استراتژيك از امنيت در مناطق همجوار با ايران دارد و موفقيت اقتصادي گوادر نيازمند حل تنش ميان كشمير و هند و پاكستان است.
جاده ابريشم به حضور نظامي چين در منطقه شرق آفريقا و اقيانوس هند نيز منجر مي‌شود. چين از طريق همكاري با روسيه نفوذ خود را در كشورهاي شرق اروپا گسترش مي‌دهد و در واقع يك بلوك اقتصادي- نظامي، چين و روسيه جايگزين وضعيت فعلي خواهد شد. بسياري از كشورها از جمله صربستان، يونان، مقدونيه، مجارستان و حتي كرواسي به نفوذ اقتصادي چين خوشامد خواهند گفت. اين نفوذ اقتصادي اكنون از طريق اعطاي وام با بهره كمتر از يك درصد از سوي چين به كشورهاي بالكان توسعه مي‌يابد. امريكا و در مجموع بلوك غرب فرصت سرمايه‌گذاري در مناطق كمتر توسعه‌يافته اروپايي، خاورميانه، آفريقا و آسيا را از دست داده است. امريكا و اروپا كمتر به توسعه و بيشتر به خريد مواد خام و فروش جنگ‌افزارها نظر داشتند و در مقابل چين به توسعه مناطق كمتر توسعه‌يافته براي گسترش سلطه اقتصادي نظر دارد. چيني‌ها تا زماني كه امريكا را از سكوي اول توليد جهاني به زير نكشند، از پا نخواهند نشست و به همين جهت امكانات و تسهيلات بيشتري عرضه خواهند كرد.