بدون داشتن سواد رسانه جديد
كيومرث اشتريان٭
شبكه‌هاي اجتماعي رسانه‌هاي جديدي هستند كه به تازگي جاي خود را در زندگي مردم باز كرده و هنوز آداب و دانش استفاده صحيح از آن ايجاد نشده است. شكل‌گيري شايعات در فضاي مجازي و دامن زده شدن به آن را ابتدا بايد از دو عامل نشات گرفته دانست. عامل نخستي كه باعث بروز شايعه‌اي در شبكه‌هاي اجتماعي مي‌شود نگراني‌هايي است كه افراد معمولا با آن در زندگي روزمره خود درگير هستند. ترس‌ها و نگراني‌ها معمولا مسبب بيان مطالبي مي‌شود كه گاه ريشه و اساس محكم و مستدلي ندارد ولي به دليل وجود اين نگراني كه گاه همگاني نيز هست بر پر و بال موضوع افزوده مي‌شود. عامل ديگري كه باعث پراكنده شدن اخبار و وقايع مي‌شود فارغ از آنكه دروغ باشد يا حقيقت، آمال، آرزوها و نياز افراد است. اين موضوع نيز به نوبه خود مي‌تواند در شكل‌گيري و بسط يك موضوع نقش‌آفريني كند. اگر از عوامل ايجادكننده شايعات صرف نظر كنيم به همان موضوعي كه ابتدا به آن اشاره كردم مي‌رسيم يعني بحث سواد رسانه جديد. هر رسانه جديدي كه وارد زندگي مردم مي‌شود در ابتداي امر با افت و خيزهاي زيادي مواجه خواهد بود. همان‌گونه كه خواندن و درك مطالب روزنامه‌ها، سواد خاصي مي‌خواهد و افراد بر اساس سواد و علايق خود از اين رسانه بهره مي‌برند براي استفاده از رسانه‌هاي ديگر نيز نياز به داشتن دانش استفاده از آن خواهد بود. يكي از تكنيك‌هاي استفاده از رسانه‌هاي جديد عدم اطمينان كامل به نوشته‌هاي منتشر شده آن است. در رسانه‌هاي جديد يك تكثر و يك فردگرايي شديدي وجود دارد كه امكان پالايش اخبار را كاهش مي‌دهد. در رسانه‌هايي مانند روزنامه، گروهي از خبرگان براي پالايش اخبار حضور دارند و نهايتا خبرهايي كه پالايش چنين گروهي را به دنبال داشته منتشر مي‌شود اما در اين شبكه‌هاي اجتماعي يك فرد اقدام به انتشار مطلب كرده و هيچ پالايش جمعي بر آن اعمال نمي‌شود. بر همين اساس تدوين اساسنامه‌هايي كه برخي از گروه‌ها امروز از آن برخوردار هستند مي‌تواند نقش مهمي در گزينش مطالب ايفا كند. امروز مي‌بينيم برخي از اين گروه‌ها اساسنامه مشخص دارند يا برخي ديگر به دليل تجانسي كه افراد گروه با هم دارند مثلا همگي از قشر دانشگاهيان هستند اساسنامه‌هاي نانوشته‌اي بين‌شان ايجاد مي‌شود. به هر حال اين موضوع را بايد در نظر داشت كه اين شبكه‌ها، رسانه‌هاي جديدي هستند كه به تدريج سواد استفاده از آن در جامعه به وجود مي‌آيد و طبيعي است كه ابتداي امر تا حدي كج‌راهه بروند. چاره هم در تجربه كردن در طول زمان است و در اين راه فرهيختگان نيز با تدوين آداب و اساسنامه‌هاي مناسب مي‌توانند رسيدن به مسير اصلي را تسريع بخشند.
٭ دبير كميسيون اجتماعي و دولت الكترونيك هيات دولت