وقتي جنگ، فرمان بورس را در دست مي‌گيرد
ريزش شاخص‌ها از تل‌آويو تا دوحه
آدينه اسفندياري
تقريبا يك هفته از بحث تنش‌هاي نظامي بين ايران و اسراييل گذشته است و در اين هفته اتفاقات مختلفي رخ داده است. در پي تنش‌هاي نظامي اخير بين ايران و اسراييل، بازارهاي مالي ايران و كشورهاي همسايه شاهد نوسانات قابل توجهي بوده‌اند. آراد پوركار، كارشناس بازار سرمايه گفت: از زمان آغاز درگيري‌ها، شاخص‌هاي سهام در كشورهاي همسايه با افت مواجه شده‌اند. به عنوان مثال، شاخص بورس قطر ۴ درصد، عربستان ۳.۶ درصد، بحرين ۰.۸ درصد، مسقط ۱.۹ درصد و كويت حدود ۳ درصد كاهش داشته است. همچنين خبرهايي از دنياي بازارهاي كريپتو به گوش رسيد كه واكنش منفي به اين اتفاقات داشتند. او ادامه مي‌دهد: از طرف ديگر بعضي از شركت‌هاي امريكايي كه در بحث‌هاي نظامي دخالت داشتند مثل هواپيماي اف-35 كه مورد هدف پدافندهاي نظامي ايران قرار گرفت و سقوط كرد، شاخص سهام اين شركت‌ها هم دچار ريزش شدند و با يك كاهش ارزشي مواجه بودند. با وجود اينكه اين شركت‌ها تبليغات گسترده‌اي در خصوص اين هواپيما انجام داده بودند كه اين نوع جنگنده‌ها قابل رهگيري نيستند. اين كارشناس بازار سرمايه مي‌گويد: با شروع درگيري بين ايران و اسراييل و ساقط شدن اين جنگنده توسط پدافندهاي ايران، بورس اسراييل نيز تحت تاثير قرار گرفت و شاهد افت شاخص‌ها بود. در يك روز، شاخص بورس اين كشور ۳ درصد كاهش يافت كه اين امر بر ارزش بازار ۴۷۵ ميليارد دلاري اسراييل تاثيرگذار بود كه اين ميزان كاهش عدد بالايي است. با توجه به افزايش ريسك‌ها، انتظار مي‌رود بازار سهام ايران نيز تحت تاثير قرار گيرد و شاهد كاهش ارزش سهام باشد. او ادامه مي‌دهد: به‌طور كلي زماني كه تنش‌ها و ريسك‌ها چه سيستماتيك و غير سيستماتيك هر نوع ريسكي وقتي كه افزايش پيدا مي‌كند، به‌طور طبيعي پولي كه در بازار سرمايه است به سمت دارايي‌هاي كم‌ريسك حركت مي‌كند. همين رفتار محافظه‌كارانه باعث مي‌شود كه بسياري از سرمايه‌گذاران دارايي‌هاي خود را از دارايي‌هاي ريسك‌پذير مثل سهام خارج كنند و به سمت دارايي‌هایي مثل ارز و طلا ببرند. پوركار توضيح مي‌دهد: انتظار مي‌رود با باز شدن بازار در ابتدا بيش از ۹۰ درصد بازار با صف فروش مواجه شود، اما با گذشت زمان بعد از یكي- دو روز معاملاتي و با توجه به پتانسيل برخي نمادها با «پي بر اي» فورواردهاي ۳ يا ۴، از صف فروش خارج شوند و تقاضا براي آنها افزايش يابد. اما در شرايط حال حاضر همين افزايش عرضه‌ها را خواهيم ديد. در اين درگيري‌ها و حملات يك‌سري از مراكز مهم مورد حمله قرار گرفتند مثل حملات به تاسيسات نفتي و پتروشيمي، مانند فاز ۱۴ پتروشيمي جم ايران و پالايشگاه حيفا در اسراييل، مي‌تواند بر افزايش عرضه سهام شركت‌هاي مرتبط تاثيرگذار باشد. نمادهايي كه تحت تاثير افزايش تنش‌ها و اخبار ناشي از آن قرار دارند، با افزايش عرضه روبرو مي‌شوند. پوركار ادامه مي‌دهد فكر نمي‌كنم با بحث و ديدار و مذاكرات پيش روی عراقچي با همتاي اروپايي خود در ژنو با كاهش تنش‌ها روبرو شويم. اما مي‌تواند مثلا به جاي ۱۰ روز منفي، بازار ۳ يا ۴ روز منفي باشد اما اگر اخبار خيلي‌خيلي مثبت مخابره شود بايد بررسي كرد. سجاد نقي‌لو كارشناس بازار سرمايه نيز مي‌گويد: پس از حمله ددمنشانه و غافلگيرانه اسراييل در بامداد جمعه 23 خرداد عليه ايران بازارهاي مالي منطقه خاورميانه متاثر از اين رخداد واكنش‌هايي به اين واقعه داشتند كه در جهت بررسي اين واكنش‌ها مي‌توان از جنبه‌هاي مختلفي ابعاد اين موضوع را مورد بررسي و تحليل قرار داد. به عقيده نقي‌لو مهم‌ترين نوع نگاه به اين رخداد از جنبه كوتاه‌مدتي و بلندمدتي است. واكنش كوتاه‌مدت بازارهاي مالي همواره ناشي از احساس معامله‌گران به رخدادهاي حادث شده است و به‌طور كلي با توجه به فضاي ترس حاكم شده ناشي از جنگ عرضه در بازارهاي مالي افزايش يافته و در نتيجه شاهد ريزش بازارها خواهيم بود. در صورتي كه جنگ در كوتاه‌مدت به پايان برسد پس از گذشت مدتي اين ترس متعادل شده و بازارها به شرايط عادي باز خواهند گشت. او ادامه مي‌دهد: البته چه در تحليل كوتاه‌مدتي و چه در تحليل بلندمدتي بايد اين موضوع را لحاظ نماييم كه مطلب ارايه شده در صورتي صحت دارد كه شركت‌ها در نتيجه اين جنگ مورد حادثه يا حمله مستقيم قرار نگيرند و چرخه فعاليتي آنها مختل نشود. اما در بلندمدت اگر بخواهيم به ادامه جنگ وزن داده و شرايط را بررسي نماييم بايد پارامترها و متغيرهاي متنوع ديگري را نيز وارد تحليل نماييم از جمله اينكه فعاليت شركت‌ها در چه زمينه‌اي باشد و جنگ طولاني‌مدت چه تاثيري بر تقاضا يا عدم تقاضاي محصولات شركت خواهد داشت. به‌طور مثال همواره شاهد بوده‌ايم كه شركت‌هايي كه فعاليت‌هايشان مرتبط با موضوعات نظامي بوده است همواره منتفع از اين شرايط بوده‌اند و ساير شركت‌ها نيز بسته به فعاليت آنها مي‌تواند شاهد كاهش سودآوري يا افزايش سودآوري قرار گيرد. جنبه ديگري كه در كوتاه‌مدت و بلندمدت بايد مدنظر قرار گيرد كنش و واكنش‌هاي طرفين درگير نسبت به اهداف مورد هجوم است كه مي‌تواند به كنش و واكنش نظير به نظير منجر شود و نتيجه آن حمله به زيرساخت‌هاي حياتي يا نظامي متقابل شود. نقي‌لو مي‌افزايد: به‌طور كلي مي‌توان گفت كه ابعاد جنگ ناشناخته است و هر لحظه احتمال وقوع هر حادثه‌اي وجود دارد و احتمال حمله به يك شركت خاص وجود دارد كه در نتيجه منجر به افزايش ريسك‌هاي سيستماتيك خواهد شد و اين مطلب مي‌تواند عمليات شركت را تحت‌الشعاع قرار داده و منجر به زيان سهامداران شود. در روزهاي گذشته با شروع حمله اسراييل به ايران بورس‌هاي منطقه نيز از احساس ترس ناشي از گسترش جنگ منطقه‌اي شاهد ريزش بودند و همچنان بازارهاي منطقه به دليل ابهام ناشي از مداخله نظامي امريكا با احتياط به شرايط خود ادامه مي‌دهند. ورود امريكا به جنگ مي‌تواند منجر به تحريك ايران نسبت به اقداماتي نظير بستن تنگه هرمز شود كه در نتيجه اين اقدام قيمت نفت افزايشي خواهد بود و تاثيرات تورمي بر بازارهاي كشورهاي سراسر جهان خواهد داشت. او در پايان گفت: همچنين در چند روز گذشته شاهد حمله ايران به ساختمان بورس تل‌آويو بوديم كه مي‌توان با توجه به انتظار كنش و واكنش‌هاي نظير به نظير احتمال ريسك حمله به بورس ايران را نيز متصور بود كه نگارنده اميدوار است شاهد چنين رخدادي نباشيم و اميد آن داريم كه ايران عزيز سربلند از اين مقطع نيز عبور كرده و با صلابت همچنان به سمت قله‌هاي سعادت و پيشرفت گام بردارد.