سهم‌خواهي زنان روستايي از بازار گردشگري

يكي از اهداف اصلي هشتگانه سازمان جهاني گردشگري، برابري جنسيتي و توانمندسازي زنان است. اين مجمع سال‌هاست كه روي اين مساله فعاليت‌هاي زيادي انجام داده، به‌طوري‌كه در سال 2007 شعار «گردشگري درها را به روي زنان مي‌گشايد» را براي روز جهاني گردشگري برگزيد. بعدها انجمني با عنوان «نقش زنان در توريسم» ايجاد و در سال2010 گزارشي درباره نقش زنان در گردشگري منتشر شد. اين گزارش فعاليت خود را متمركز بر 5 حوزه اصلي معرفي كرد: اشتغال، كارآفريني، مديريت، جامعه و آموزش؛ امري كه نقطه عطفي در زمينه گردشگري و برابري جنسيتي به حساب مي‌آمد. در سال‌هاي بعد نيز گزارش‌هاي مفصلي از روند حضور زنان در اين صنعت ارايه و پرتالي هم براي اين موضوع در نظر گرفته شد. براساس گزارش‌ها و تحقيقاتي كه در همين‌باره در مجمع جهاني گردشگري انجام شده، زنان كارآفرين دو برابر مردان در اين حوزه حضور دارند و يك پنجم وزيران و مسوولان رده بالاي گردشگري در كشورهاي در حال توسعه را بانوان تشكيل مي‌دادند. هرچند بسياري از گزارش‌ها هم نشان داده‌اند كه بسياري از كارهاي بدون مزد در اين حوزه از سوي زنان انجام مي‌شود، اما تلاش‌هاي زيادي براي سامان بخشيدن به وضعيت زنان در حوزه گردشگري جهاني انجام شده است. در ايران نيز، زنان به‌خصوص در جوامع روستايي دوشادوش مردان به كار و فعاليت مي‌پرداختند و به عنوان يكي از اهرم‌هاي كسب درآمد در خانه به‌حساب مي‌آمدند. اين زنان در خانه، مديريت اصلي را به‌عهده داشته و ميزبان متبحري در پذيرايي از مهمانان بوده‌اند. با رونق گرفتن گردشگري در جوامع روستايي، اين عامل ظرفيت خوبي را براي بازگرداندن نقش زنان در اقتصاد خانواده ايجاد كرده است. توسعه پايدار گردشگري (شعاري كه در سال 2017 براي روز گردشگري انتخاب شده است) با احياي نواحي روستايي محروم رابطه تنگاتنگي دارد. متنوع‌سازي منبع درآمد براي زنان، يكي از راهكارهاي مفيد و نوين در اين راه است كه بايد با برنامه‌ريزي جدي آن را دنبال كرد. زنان با فروش صنايع دستي و محصولات خوراكي دست‌ساز، مي‌توانند درآمدي براي خود داشته باشند كه اين موضوع علاوه بر ايجاد درآمد و كمك به اقتصاد خانوده، مي‌تواند موجب ايجاد فرصت‌هاي شغلي و جلوگيري از مهاجرت به شهرها شود. هرچند اكنون نيز در بسياري از جوامع محلي كشور از جزاير جنوبي گرفته تا كردستان، آذربايجان، خراسان و شهرهاي حاشيه درياچه خزر، حضور زنان در اين حوزه بسيار پررنگ بوده است. اما در اين ميان، عاملي كه حضور پررنگ مسوولان را مي‌طلبد، نحوه ساماندهي اين جمعيت در صنعت گردشگري است؛ به‌طوري‌كه آنان بتوانند براي فعاليتي كه در اين حوزه انجام مي‌دهند حقوق و دستمزد دريافت كرده و از بيمه و مزاياي ديگر برخوردار باشند. به عنوان مثال ايجاد تعاوني‌ها، سازمان‌هاي مردم‌نهاد و بنگاه‌هاي مرتبط با زنان، علاوه بر درآمدزايي مستمر، مشكلات صنفي و قانوني و معيشتي آنان را برطرف خواهد كرد و باعث ايجاد آرامش‌خاطرشان خواهد شد.  آنچه عيان است اين بوده كه اشتغال زنان در اين صنعت، مي‌تواند اثرات قابل‌توجهي بر كاهش فقر در مناطق روستايي داشته باشد. حضور زنان محلي در چرخه گردشگري، علاوه بر عوايد اقتصادي، فوايد فرهنگي فراواني نيز به‌ همراه خواهد داشت؛ راهي كه سريع‌ و امن بوده و مقصد آن ريشه‌كني فقر و برابري جنسيتي است.
پي‌نوشت: در ستون امروز تاكيد بر حضور زنان در جوامع روستايي و محلي كشور بوده و مبحث مربوط به فارغ‌التحصيلان مرتبط با گردشگري و مديران زني كه در بخش‌هاي خدماتي شهري مشغول به فعاليت بوده به شماره‌هاي بعدي موكول شده است.