تعليق همكاري‌هاي
امريكا و روسيه
درهاي مذاكره برچشمان منتظر سوري‌ها بسته شد
ميثم سليماني
«با مسكو مذاكره نمي‌كنيم تا به تعهدات خود طبق توافقنامه 9سپتامبر عمل كند.» اين جمله از سوي ايالات متحده را مي‌توان نشانه‌اي از سقوط مذاكراتي دانست كه ماه‌ها سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه و جان‌كري، وزير خارجه امريكا براي رسيدن به راه‌حلي در راستاي خروج از بحران سوريه تلاش كردند. اكنون تمام كانال‌هاي رابطه دوجانبه ميان روسيه و امريكا كه براي حل مخاصمات به وجود آمده بود به حال تعليق درآمده است. آخرين باري كه وزير امورخارجه، جان كري با همتاي روسي خود صحبت كرد در روز شنبه بود. در مسكو نيز سخنگوي وزارت امورخارجه روسيه، ماريا زاخارووا اعلام كرد كه امريكا در روزهاي اخير به‌شدت رفتارهاي روسيه را مورد سرزنش قرار داده است. با اين وجود بان كي‌مون، دبيركل سازمان ملل كه در فرانسه به سر مي‌برد روز گذشته اعلام كرد كه قصد دارد با وزراي خارجه امريكا و روسيه در بروكسل ديدار كند تا بتواند در راستاي احياي مذاكرات ميان دو طرف قدم بردارد. بان كي مون به خبرنگاران گفت: من به‌شدت مي‌خواهم تا دو طرف مذاكرات را از سر بگيرند و مي‌خواهم به طور جدي دو طرف مخاصمات را كنار بگذارند. بان كي مون تاكيد كرد: آتش‌بس در سوريه حياتي است كه منجر به ارسال كمك به حلب و گشايش فضا براي ازسرگيري مذاكرات سياسي خواهد شد. اين شرايط در حالي بر بحران سوريه حاكم است كه طي هفته گذشته حمله به مناطق تحت كنترل شورشيان در حلب ادامه دارد و مناطق كليدي اين منطقه براي شورشيان مورد حمله جنگنده‌هاي روسي قرار گرفته است. مقام‌هاي اطلاعاتي امريكا معتقدند كه بمباران‌هاي اخير حلب از جمله مرگبارترين حملات از زمان آغاز جنگ داخلي در سال 2011 است. اين حملات هوايي عمدتا در حلب متمركز شده است و طيف گسترده‌اي از مهمات مرگبار در اين شهر مورد استفاده قرار مي‌گيرد كه از جمله آنها مي‌توان به بمب‌هاي بشكه‌اي اشاره كرد. اما پايان مذاكرات مي‌تواند بحران را در سوريه عميق‌تر و گزينه‌هاي نظامي ايالات متحده در سوريه را نيز محتمل‌تر كند كه اين موضوع مي‌تواند شرايط را در سوريه به‌شدت پيچيده و خطرناك كند.
نگه داشتن كانال‌هاي باز
كارشناسان معتقدند كه باراك اوباما تنها چندماه باقيمانده به پايان حضور خود در كاخ سفيد قصد ندارد تا جنگي بزرگ را در سوريه به راه اندازد هرچند كه اين موضوع نيز غيرمحتمل نخواهد بود. اما به نظر مي‌رسد كه ولاديمير پوتين قصد دارد با تعليق توافق هسته‌اي خود با امريكا بر سر انهدام بخشي از پلوتونيوم تسليحاتي برگ برنده جديدي را به عنوان يك اهرم فشار براي بحران اوكراين و سوريه رو كند. با اين وجود مقامات وزارت خارجه روسيه هرگونه ارتباط بين تعليق مذاكرات سوريه و تصميم پوتين را رد كرده‌اند. با اين وجود در ميان تنش‌هاي روبه رشد امريكا و روسيه وزارت خارجه امريكا اعلام كرد كه ديپلمات ارشد امريكا در امور اروپا به روسيه خواهد رفت و مذاكراتي را در خصوص بحران اوكراين و الحاق كريمه به روسيه انجام خواهد داد و در خصوص تحريم‌ها عليه روسيه در راستاي اقدامات اين كشور در بحث كريمه نيز با يكديگر مذاكره خواهند كرد. جان كربي، سخنگوي وزارت خارجه امريكا نيز همچنين روز گذشته اعلام كرد: ارتباط‌ها با ارتش روسيه در راستاي اطمينان از برخورد هواپيماهاي روسيه و امريكا براي هدف قرار دادن مواضع داعش در سوريه ادامه دارد.
اميد كم به احياي مذاكرات
جان كري وزير خارجه امريكا در سخنراني پيش از افتتاح كنفرانس حاميان افغانستان در بروكسل به‌شدت از ناديده گرفتن استفاده گاز كلر و بمب‌هاي بشكه‌اي در حلب انتقاد كرد و گفت كه اميد كمي براي از سرگيري مذاكرات آتش‌بس در مورد سوريه وجود دارد. با اين حال كري تاكيد كرد هرچند سازمان ملل تلاش مي‌كند تا مذاكرات از سر گرفته شود، اميد كمي براي متقاعد كردن روسيه براي رها كردن و عدم حمايت از دولت بشار اسد وجود دارد. وي مدعي شد، روسيه چشم خود را به وقايع به وجود آمده در سوريه بسته است. دولت سوريه و روسيه ديپلماسي را رد كرده‌اند و به دنبال پيروزي نظامي بر بدن‌هاي مجروح، بيمارستان‌ها و كودكان آسيب ديده هستند.
ابراز تاسف دي ميستورا
دفتر استفان دي ميستورا، فرستاده سازمان ملل به سوريه در بيانيه‌اي اعلام كرد: سازمان ملل همچنان براي حل سياسي بحران سوريه صرف‌نظر از نتايج نااميدكننده گفت‌وگوهاي طولاني و فشرده روسيه و امريكا درباره سوريه ادامه مي‌دهد. در اين بيانيه آمده است: تيم انساني سازمان ملل در سوريه همچنان به فعاليت طاقت فرساي خود براي رساندن بدون مانع كمك‌ها به دست غيرنظاميان سوري ادامه مي‌دهد. اين نهاد بين‌المللي هرگز اجازه نخواهد داد سرنوشت مردم سوريه به نزاع خشونت‌آميز و بي‌پايان گره بخورد. دي ميستورا همچنين نسبت به اينكه مذاكرات روسيه و امريكا به نتايج مثبتي نرسيد شديدا ابراز تاسف كرد. دي ميستورا نسبت به بمباران بيمارستان در حلب ابراز نارضايتي كرد و گفت: اين مساله با قوانين انساني مغايرت دارد و ما هرگز سوري‌ها را تنها نمي‌گذاريم. وي افزود: مساله از نظر ما تصميم و اراده است و آيا شما ۳۵۰ هزار غيرنظامي را تنها مي‌گذاريد مسلما نه. از اين رو مساله خوشبيني يا بدبيني من نيست اما مهم از نظر من اين است كه هرگز مردم سوريه را رها نمي‌كنم. دي ميستورا ادامه داد: بايد برخي از مردم را از مناطق درگير خارج كنيم. بايد كمك‌ها به دست مردم برسد اما تا زماني كه بمباران ادامه يابد اين امر ممكن نيست. فرستاده سازمان ملل به سوريه تصريح كرد، بعد انساني در اولويت مذاكرات مربوط به بحران سوريه است و تلاش‌ها براي خارج كردن غيرنظاميان و امدادرساني‌ها به مناطق محاصره ادامه خواهد داشت.
جلسه فوق‌العاده اتحاديه عرب
اتحاديه عرب روز گذشته جلسه فوق‌العاده‌اي را با محوريت سوريه براي بررسي اوضاع حلب برگزار كرد. احمد ابوالغيط، دبيركل اتحاديه عرب در سخنراني خود خواهان تشريك مساعي منطقه‌اي و بين‌المللي جهت از سرگيري گفت‌وگو در سوريه شد و بر لزوم برقراري هرچه سريع‌تر آتش‌بس و تثبيت آتش‌بس موقت جهت وارد كردن كمك‌ها به حلب تاكيد كرد. وي در سخنان خود گفت: وضعيت در حلب بسيار خطرناك است و آنچه كه در حلب رخ مي‌دهد، كشتار واقعي است و اين شهر به معناي واقعي كلمه «كشتارگاه» شده است و بايد براي برقراري آتش بس تلاش كرد. ابوالغيط تصريح كرد: طرف‌هاي بين‌المللي و منطقه‌اي در حمله وحشيانه به حلب دست دارند و قابل قبول نيست كه حل بحران سوريه كاملا به طرف‌هاي بين‌المللي واگذار شود. بايد اتحاديه عرب در حل بحران سوريه به ايفاي نقش بپردازد. وي تصريح كرد: هيچ طرفي نمي‌تواند اوضاع را از طريق راهكار نظامي به نفع خود تمام كند و از گروه بين‌المللي حمايت از سوريه خواسته مي‌شود تا به آتش بسي در حلب دست يابد. در همين حال، نماينده اردن در اتحاديه عرب تصريح كرد: ما به‌شدت حمله به غيرنظاميان در سوريه را محكوم مي‌كنيم و كاستن رنج‌هاي آنها هيچ تاخيري را اجازه نمي‌دهد. ما خواهان ازسرگيري آتش بس هستيم. نماينده قطر نيز عنوان داشت: ما تاكيد مي‌كنيم كه بايد فاجعه انساني در سوريه پايان يابد و اين مساله جامعه بين‌الملل را در مقابل مسووليت‌هاي اخلاقي‌اش قرار مي‌دهد. همزمان، نماينده مصر در اتحاديه عرب نيز خاطرنشان كرد: مصر در كنار «مردم سوريه» ايستاده است و ما خواهان پايان درگيري‌ها و مقدمه چيني براي راهكار سياسي فراگير هستيم. نماينده الجزاير در اتحاديه عرب نيز اظهار كرد: تمركز بر شهر حلب به معناي آن نيست كه آنچه كه در ديگر شهرهاي سوريه رخ مي‌دهد، باعث نگراني نيست. ما خواهان رساندن كمك‌ها به مناطق محاصره شده هستيم. در همين حال، نماينده دايم عربستان در اتحاديه عرب نيز مدعي شد: سكوت عربي و بين‌المللي نظام سوريه را براي ادامه اقدامات «خونينش» ترغيب كرد. سقوط نظام سوريه به معناي فروپاشي كشور نيست چراكه نظام عملا سقوط كرده است! ما براي دستيابي به راه‌حل مسالمت‌آميز براي بحران سوريه تلاش كرده‌ايم و اميدواريم كه كشتارها در حق غيرنظاميان متوقف شود.
استقرار سامانه ضد موشكي در سوريه
در حالي كه روابط ميان امريكا و روسيه تيره‌تر از هر زماني ديگري پس از دوران جنگ سرد پيش مي‌رود، همزمان خبرهايي به گوش مي‌رسد كه نگراني‌ها را از سردتر شدن روابط افزايش مي‌دهد. روز گذشته فاكس نيوز گزارش داد كه روسيه يك سامانه ضد موشكي پيشرفته را در سوريه براي نخستين بار مستقر كرده است كه طبق گفته مقام‌هاي نظامي ايالات متحده، روسيه با اين اقدام نشان داده كه قصد دارد تا عمليات‌هاي نظامي خود را در سوريه براي حمايت از بشار اسد گسترش دهد. اين خبر در حالي منتشر شده است كه تمام مذاكرات ميان امريكا و روسيه براي برقراري آتش بست به شكست انجاميد و مذاكرات مستقيم ميان دو طرف نيز قطع شده است. گفته مي‌شود سامانه ضد موشكي مسكو هنوز مشخص نيست به چه منظور در سوريه مستقر شده است اما اين سامانه به طور بالقوه مي‌تواند هرگونه حمله موشك‌هاي كروز امريكايي به سوريه را خنثي كند. اين سامانه موشكي كه SA-23 نام دارد سيستم ضد هوايي كه مي‌تواند محدوده‌اي 150مايلي را پوشش دهد كه شواهد حاكي از آن است اين سامانه در پايگاه هوايي روسيه در بندر طرطوس مستقر شده است. گفتني است اين براي نخستين بار است كه روسيه چنين سيستمي را در خارج از مرزهاي خود مستقر مي‌كند. البته مقامات اطلاعاتي امريكايي عنوان كرده‌اند كه اجزاي اين سامانه هنوز در جعبه‌هاي خود قرار دارند و عملياتي نشده است. اما آن گونه كه مقامات اطلاعاتي ايالات متحده عنوان كرده‌اند اجزاي اين سامانه موشكي را مشاهده كرده‌اند كه در هفته‌هاي اخير به سوريه منتقل شده است. مدل SA-23 دو نوع متفاوت از موشك‌هاي را در اختيار دارد كه موشك‌هاي كوچك‌تر مي‌تواند در برابر موشك‌هاي هواپيما و كروز استفاده مي‌شود و در مجموعه ناتو به اسم گلادياتور شناخته شده است. اما موشك‌هاي بزرگ‌تر اين سامانه براي موشك‌هاي بالستيك ميان برد مورد استفاده قرار مي‌گيرد كه به عنوان غول شناخته مي‌شود. اين موضوع نشان مي‌دهد كه روسيه در حال آماده‌سازي براي هرگونه اقدام نظامي امريكا است. سه سال پيش رييس‌جمهور باراك اوباما قصد داشت تا اقدام نظامي را عليه تاسيسات سلاح‌هاي شيمايي دولت سوريه انجام دهد و عملا دولت را فلج كند، كشتي‌هاي نيروي دريايي ايالات متحده در شرق مديترانه موشك‌هاي كروز و تام هاوك در حمله محدود را به حالت آماده باش درآوردند.
در نوامبر گذشته نيز روسيه سيستم دفاع هوايي S-400 را پس از انهدام جت روسي توسط تركيه در سوريه مستقر كرد. پس از استقرار S-400 ارتش ايالات متحده به‌شدت در مورد پرواز جنگنده‌هاي سرنشين‌دار با احتياط عمل كرد و توافق‌هاي نظامي ميان امريكا و روسيه بر سر عدم برخورد نظامي با يكديگر شدند. با اين وجود به نظر مي‌رسد استقرار چنين سامانه‌اي تنها در راستاي اقدامات پيش‌دستانه برابر هرگونه حمله احتمالي امريكا به سوريه دانست.
از سوي ديگر يك منبع ديپلماتيك در گفت‌وگو با خبرگزاري ريانووستي اعلام كرد: مجلس دوماي روسيه احتمالا با تصويب توافقنامه حضور نيروهاي هوايي روسيه در پايگاه حميميم به اقدام اخير واشنگتن در قطع همكاري‌ها با مسكو واكنش نشان خواهد داد و اين بهترين پاسخ خواهد بود. اين منبع ديپلماتيك گفته است كه تصويب توافقنامه، حضور نيروهاي هوايي روسيه در اين پايگاه هوايي در سوريه را براي مدت زمان نامحدودي ميسر خواهد كرد.
عمليات انتحاري داعش در حسكه
بمبگذاري انتحاري در يك سالن عروسي كردها در منطقه سنابل در شهر حسكه سوريه 120 كشته و زخمي برجاي گذاشت. اين انفجار انتحاري كه در سالن يك مراسم عروسي در حسكه صورت گرفت، دست‌كم ۳۰ تن كشته شدند. شبكه الميادين تعداد زخمي‌ها را ۹۰ تن اعلام كرد. داعش در بيانيه‌اي مسووليت اين انفجار را برعهده گرفت به طوري كه خبرگزاري اعماق وابسته به اين گروه اعلام كرد: يك عامل انتحاري تجمع نيروهاي يگان مدافع خلق كرد را با يك جليقه انتحاري در اطراف شهر حسكه هدف گرفت. اين در حالي است كه يگان‌هاي مدافع خلق كرد در بيانيه‌اي مشخص نكردند كه اين انفجار ناشي از بمب بوده يا به واسطه يك عامل انتحاري صورت گرفته است. اما برخي گزارش‌هاي تاييد نشده نيز حكايت از اين دارد كه اين حمله احتمالا توسط يك عامل انتحاري زن انجام گرفته شده باشد. ديده بان حقوق بشر سوريه نيز اعلام كرد: داماد و يكي از رهبران يك حزب كردي در بين كشته شده‌ها هستند و به علت اينكه ده‌ها زن و كودك در بين زخمي‌ها بوده و حالي برخي وخيم است، اسحتمال افزايش تلفات وجود دارد.