مردم ايتاليا به نخست وزير
«نه» گفتند
پايان گعده محافظه‌كاران
ميثم سليماني
سنگر رهبران محافظه‌كار اتحاديه اروپا يك به يك فرو مي‌ريزد. ديويد كامرون، رهبري كه شايد يك سال پيش قدرتمند‌ترين مرد اروپا به حساب مي‌آمد پس از رفراندوم خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا مجبور به استعفا شد و اكنون به جاي ساختمان شماره 10 خيابان داونينگ بايد در خانه نظاره‌گر وقايع جهان باشد، يك هفته پيش فرانسوا اولاند، رييس‌جمهور فعلي فرانسه كه شرايط خود براي حضور در انتخابات سراسري را مساعد نديد تصميم گرفت تا ديگر در انتخابات رياست‌جمهوري فرانسه شركت نكند و حالا رفراندومي ديگر اين‌بار در ايتاليا نخست وزيري ديگر را قرباني كرد و متئو رنتسي پس از روشن شدن نتايج رفراندوم ايتاليا رسما از سمت خود استعفا داد. اين اقدام در حالي صورت گرفت كه رنتسي اميدوار بود بتواند در رفراندومي كه روز يكشنبه برگزار شد مردم را براي كاهش اختيارات مجلس سناي ايتاليا در قانون اساسي اين كشور پشت سر خود قرار دهد. اما نتيجه به گونه‌اي حيرت‌آور بود كه هيچگاه رنتسي تصور آن را نمي‌كرد و پيش روي خود چاره‌اي جز ترك صندلي نخست‌وزيري نديد. اين شكست در حالي رخ داد كه بسياري اميدوار بودند با حمايت مردمي دولت ايتاليا بتواند ثبات خود را حفظ كند. اما «نه» 60 درصدي مردم ايتاليا به رفراندوم قانون اساسي پيام جدي را به دولت و شخص رنتسي ارسال كرد و نشان داد آنها حمايت جدي از دولت نمي‌كنند. اين نتيجه در حالي رقم خورد كه حدود هفتاد درصد از واجدين شرايط راي دادن در اين انتخابات حضور پيدا كردند و عملا شايبه‌اي در اصل راي وجود نداشت و از بين راي‌دهندگان تنها 40درصد از رنتسي و دولت او براي اصلاح قانون حمايت كردند. شايد اگر نتيجه انتخابات به مانند بريتانيا با اختلافي اندك رقم مي‌خورد و نتيجه انتخابات تا لحظات آخر تغيير نمي‌كرد باز به مانند رفراندوم خروج حسرت فراواني بر جاي مي‌گذاشت. اما اين «نه» به حدي قاطع بود كه عملا بازارهاي اقتصادي را تا حدودي به لرزه درآورد و پايه‌هاي سياسي را در كشور مجدد سست كرد. ماتئو رنتسي آينده سياسي خود را يك روز پيش از رفراندوم به نتيجه آن گره زده بود و به مردم اعلام كرد كه اگر نتيجه رفراندوم منفي باشد، استعفا خواهد داد. او در موقعيتي قرار داشت كه چاره‌اي جز استعفا براي او باقي نماند. رنتسي معتقد بود اختيارات بيش از اندازه سناي ايتاليا موجب محدود شدن دولت شده است و قصد داشت با اصلاح قانون موقعيت دولت در ايتاليا را تقويت كند. او تلاش فراواني انجام داد و حتي مخالفاني درون حزب خود داشت كه بحث‌هاي فراواني در اين زمينه صورت گرفت و سعي كرد ديدگاه راي‌دهندگان را به سوي خود سوق دهد. اما بسياري از كارشناسان معتقدند كه همه‌پرسي بيش از موضوع اصلاح قانون اساسي بود زيرا بسياري از مخالفان دولت آن را فرصتي براي رد سياست‌هاي آن و شكست دولت ديدند. شايد اين يك پيروزي بزرگ و چشمگير براي هيچ يك از احزاب نباشد چرا كه اين پيروزي براي مجموع احزاب پوپوليست از جمله حزب پنج ستاره بود كه سعي كردند با استفاده از كاهش محبوبيت رنتسي كه به دليل ركود اقتصادي و مشكلات ناشي از مهاجران در طول يك سال اخير به وجود آمده بود اين نتيجه را رقم زدند.
بي‌خوابي رهبران اروپا
رهبران اتحاديه اروپا يكشنبه شب نخوابيدند تا نتيجه انتخابات ايتاليا را رصد كنند اما احساسي از وحشت و نگراني در ايتاليا براي آنها به وجود آمد و اجازه ندادند يك خواب راحت داشته باشند. زيرا رنتسي تنها اميد اروپاييان در شرق اتحاديه بود كه توانست پس از سال‌ها ثبات را به ايتاليا باز‌گرداند. رنتسي فردي بود كه به عنوان يك اصلاح‌طلب شناخته مي‌شد و فارغ از ساختار سياست سنتي ايتاليا قرار داشت و وعده داد اقتصاد ايتاليا را رونق ببخشد و يك ثبات را در اين كشور به وجود آورد. اما حالا روز دوشنبه ايتاليا در حالي از خواب بيدار شده است كه با يك تهديد بحران بانكي، آشفتگي سياسي و احزاب پوپوليست كه رفته رفته ريشه دولت كنوني را سست مي‌كنند مواجه شده است. اما با اين وجود رهبري مانند آنگلا مركل، صدراعظم آلمان بسيار اميدوار بود كه پس از خروج بريتانيا از اتحاديه با بحراني ديگر روبه‌رو نباشد. از همين رو اميد زيادي به رنتسي و دولت او بسته بود تا حفظ و ثبات اتحاديه را پابرجا نگه دارد. ايتاليا به عنوان سومين اقتصاد يورو اكنون در مسير پر چالشي قرار گرفته كه بسياري تهديدها عليه اتحاديه اروپا را بيش از هرزمان ديگري مي‌دانند. سال آينده كشورهاي فرانسه، آلمان، هلند كه از مهم‌ترين كشورهاي اتحاديه محسوب مي‌شوند بايد انتخابات سراسري برگزار كنند و در اين بين احزاب پوپوليست و راست افراطي روز به روز در حال قدرت گرفتن هستند كه هريك از دولت‌هاي آينده اروپا را تهديد مي‌كنند.
ترديد ميان انتخابات زودهنگام و دولت موقت
اكنون ايتاليا دوراه براي انتخاب دارد كه به زودي بايد آن را تعيين كند. اينكه پارلمان به حدي انسجام خود را حفظ كند كه نخست‌وزيري جديد را انتخاب كند تا دولت تشكيل دهد. اما برخي معتقدند كه بايد انتخابات جديد برگزار شود. بپه گريلو، رهبر حزب پنج ستاره عنوان كرد كه ما آماده تحويل گرفتن دولت ايتاليا هستيم و بايد عرض يك هفته شرايط انتخابات فراهم شود. طبق قاعده بايد انتخابات سراسري ايتاليا در مه 2018برگزار شود اما با توجه به شرايط حاكم بر اين كشور ممكن است انتخابات زودهنگام برگزار شود. طبق قانون آقاي رنتسي استعفاي خود را به رييس‌جمهور سرجيو ماتارلا تقديم خواهد كرد اما ممكن است رييس‌جمهور به دليل اينكه بودجه سال جديد ميلادي به تصويب نرسيده با اين استعفا مخالفت كند تا حداقل طي يك ماه آينده اين بودجه به تصويب برسد و انتخابات به سال 2017موكول شود. كارشناسان معتقدند با وجود فشار مخالفان انتخابات زودهنگام در هاله‌اي از ابهام قرار دارد و اين امر را بعيد مي‌دانند. در عوض رييس‌جمهور ممكن است يك دولت موقت با نخست‌وزيري فردي از حزب دموكرات تحت رهبري رنتسي تا بهار 2018 كه انتخابات جديد برگزار مي‌شود را تعيين كند. وزير دارايي ايتاليا، پير كارلو پادوان از جمله جدي‌ترين گزينه‌هاي جانشيني رنتسي محسوب مي‌شود كه كارنامه موفقي داشته است.
اروپا نگران است
اتحاديه اروپا نسبت به انتخابات سراسري ايتاليا به‌شدت نگران است. چرا كه دو حزب پوپوليستي كه مخالفان دولت را رهبري مي‌كردند به‌شدت مخالف عضويت در اتحاديه اروپا هستند و حتي برخي مخالفت با اين رفراندوم را پيامي به اتحاديه در مخالفت با آن دانستند. اما پير موسكوويسي كميسر اقتصادي اتحاديه اروپا در مصاحبه با تلويزيون فرانسه گفت: رفراندوم يك مساله داخلي به شمار مي‌آيد كه در برابر اتحاديه اروپا نيست. ايتاليا كشوري استوار با مقاماتي استوار است كه من معتقدم ايتاليا مي‌تواند به اين شرايط رسيدگي كند. همچنين خبرگزاري رويترز به نقل از ولفگانگ شوبله، وزير دارايي آلمان گزارش داد كه هيچ دليلي براي بحران در يورو وجود ندارد و فشار مخالفان براي برگزاري انتخابات زودهنگام تا حدودي بعيد به نظر مي‌رسد.
تاثير اقتصادي استعفاي رنتسي
در گام اول خروج رنتسي از قدرت ايتاليا سهام و يورو در معاملات اوليه در آسيا را كاهش داد اما هيچ نشانه‌اي از ترس و وحشت وجود نداشت چراكه به نظر مي‌رسيد پيش‌بيني‌ها در شرايط استعفا لحاظ شده بود. با اين حال كارشناسان معتقدند كه نتيجه همه‌پرسي مي‌تواند پيامدهاي بلندمدت داشته باشد. چراكه يك نگراني رو به رشدي از ثبات مالي در سومين اقتصاد بزرگ منطقه يورو وجود دارد. اقتصاد ايتاليا اكنون 12 درصد كوچك‌تر از زماني است كه بحران مالي در سال 2008 آغاز شد. در چنين شرايطي بانك‌ها در ايتاليا ضعيف باقي مي‌مانند و بدهي‌هاي ايتاليا پس از يونان از بيشترين ميزان برخوردار خواهد بود. اكنون بانك‌هاي بزرگ با يك بحران گسترده مواجه هستند و با ترديد به سمت بهبود پيش مي‌روند اما ترميم بانك‌ها در ميان عدم اطمينان سياسي دشوارتر خواهد بود. سومين بانك و قديمي‌ترين بانك ايتاليا اكنون توسط بانك مركزي اروپا هشداري دريافت كرده كه نشان مي‌دهد بدهي‌هاي آن افزايش و دارايي‌هاي آن نيز كاهش يافته است. بانك در تلاش است تا افزايش سرمايه جديد بدهد، اما يك كنسرسيوم كه اميدوار بود يك طرح نجات را در صبح روز دوشنبه پس از رفراندوم مورد بررسي قرار دهند عملا با توجه به نتيجه انتخابات اوضاع تغيير كرد. اكنون با توجه به افزايش قدرت پوپوليست‌ها، سوال اين است كه آيا ايتاليا مي‌تواند در شرايط فعلي از بحران اقتصادي به راحتي خارج شود يا خير.
پايان بازي كهنه‌كارها
باراك اوباما، آنگلامركل، ديويد كامرون، فرانسوا اولاند و متئو رنتسي، پنج رهبر اصلي جهان بودند كه طي پنج سال گذشته سياست‌هاي مهم جهان را رقم زدند. اما سال 2016 در حالي به پايان خود نزديك مي‌شود كه دوره آنها يك به يك به پايان مي‌رسد. باراك اوباما بايد در بيستم ژانويه كاخ سفيد را تحويل رييس‌جمهور جديد دهد، اولاند در آوريل سال آينده قطعا اليزه را ترك مي‌كند و ديويد كامرون و متئو رنتسي نيز از سمت خود استعفا دادند. حالا از اين گعده تنها آنگلا مركل باقي مانده كه بايد شانس خود را در انتخابات سراسري آلمان براي ماندن يا رفتن در مسند قدرت اين كشور امتحان كند. جهان در حالي انتظار سال 2017 را مي‌كشد كه بسياري منتظر رهبران جديد با افكاري جديد در كشورهايي به عنوان قدرت‌هاي جهاني هستند كه به نظر مي‌رسد رويكردي متفاوت نسبت به گذشتگان خواهند داشت.