احياي صنعت با برون‌گرايي صادرات
مسعود نيلي
مشاور رييس‌جمهوري در امور اقتصادي
براي احياي صنعت كشور كه در سال‌هاي اخير دچار آسيب‌هاي جدي شده است نياز به برون‌گرايي براي صادرات و فناوري‌هاي نوين داريم. ميانگين رشد بخش صنعت را در سال‌هاي 1341 تا 1357 به ميزان 15/2 درصد اعلام كرد. آمارها نشان مي‌دهد كه پس از انقلاب رشد صنعت افول كرد و تا سال 1369 به 0/3درصد (سه دهم درصد) رسيد. در سال‌هاي 1369 تا 1372 اين رشد به 7/3، از 1373 تا 1378 به 6/4درصد (شش و چهار دهم درصد)، از 1378 تا 1384 به9/7درصد (9 و هفت دهم درصد)، از 1384 تا 1388 به 8/6 درصد (شش و هشت دهم درصد) و در سال‌هاي 1388 تا 1392 به منفي 3/3درصد (سه و سه دهم درصد) تنزل يافت. مقايسه رشد بخش صنعت و رشد كل اقتصاد كشور نشان مي‌دهد اوج رشد كل اقتصاد ايران در دهه 1380 بود و از سال 1392 به دليل سياست‌هاي نادرست گذشته، روند نزولي يافت. سال 1388 اوج رشد صنعت بود كه پس از آن نزولي شد. روند صنعتي شدن در ايران نشان مي‌دهد در سال‌هاي 56-1340 رشد هشت برابر شد، در سال‌هاي 68-1357 اين رشد ثابت بود، در سال‌هاي 90-1370 چهار برابر و از سال 1388 افت 15درصدي داشته است. روند گذشته و سناريوي محتمل آينده ارزش افزوده بخش صنعت و معدن نشان مي‌دهد، سال‌هاي 1380 تا 1384 روند ارزش افزوده بخش صنعت با ثبات رشد، سال‌هاي 1384 تا 1390 با بيماري هلندي كه همراه بود با رشد بخش غير‌قابل متعارف تجارت، سال‌هاي 1390 تا 1392 با رشد منفي مواجه بوديم به‌طوري كه در سال 1391 منهاي 8/1 درصدي و سال 1392 با رشد منهاي 6/3 درصد كه متاثر از بحران ارزي و شرايط تحريم بود، مواجه شديم. براي رسيدن به روند بلندمدت گذشته يك سناريو آن است كه رشد 13درصدي داشته باشيم تا بتوانيم تا سال 1400 به رشد چهار درصدي در ارزش افزوده بخش صنعت برسيم. سناريوي ديگر براي رشد صنعتي رشد پايين 1/5 درصدي است كه نمي‌خواهيم دچار چنين وضعيتي شويم. حال و روز صنعت ما بسان خودرويي است كه تصادفي سخت كرده و ممكن است صافكاري بشود و راه برود اما تكانه‌هاي سختي به آن وارد شده است. نرخ رشد ارزش افزوده و سرمايه در بخش صنعت به قيمت ثابت سال 1383 نشان مي‌دهد در سال هاي80-1371 موجودي سرمايه 6/7درصد و ارزش افزوده 6درصد رشد داشته است. در سال 85-1381 سرمايه 9/3 درصد و ارزش افزوده 1/9درصد رشد داشته است، اما در سال‌هاي 91-1386 رشد سرمايه‌گذاري به 3/8 و ارزش افزوده به 3/5درصد كاهش يافت. واردات در سال‌هاي 89-1383 از حدود پنج ميليارد دلار به حدود 65ميليارد افزايش يافت در حالي كه روز به روز به‌طور پيوسته نرخ حقيقي ارز كاهش مي‌يافت و از 125هزار ريال به 64هزار ريال كاهش يافت. به عبارتي سودآوري در صادرات نبود و تنها واردكنندگان به دليل افت قيمت حقيقي ارز، استفاده مي‌بردند. در سال‌هاي 1383تا 1392 ارزش افزوده 3/4، سرمايه 3/3 و نيروي كار تنها 0/3درصد رشد كرد، در حالي كه بهره‌وري كل عوامل توليد به منهاي 0/1 درصد (يك دهم درصد) رسيد. در سال‌هاي 92-1386 بيشترين افت را صاحبان بنگاه‌هاي متوسط داشتند، به‌طوري كه ارزش افزوده آنها از 21/4 به منهاي چهار درصد رسيد. ارزش افزوده كل صنعت كشور در مدت ياد شده از از 9/7به 2/9درصد تنزل كرد و كل كارگاه‌هاي بزرگ از 9/7 به منهاي 1/7درصد نقصان داشت.