اعضاي دايم و غير دايم شورا و اتحاديه اروپا با حمايت قاطع از برجام به بهانه‌هاي واهي واشنگتن و متحدانش « نه » گفتند
تنهايي امريكا درشوراي امنيت
محمدجواد ظريف در پذيرايي گرم و سياسي در كاخ اليزه با ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه ديدار كرد
سارا معصومي
حركت بي‌توقف و سريع. وزارت امور خارجه دولت يازدهم كه يكي از پوياترين وزارتخانه‌هاي كابينه نخست حسن روحاني، رييس‌جمهور بود كه همچنان در واپسين هفته‌هاي منتهي به آغاز كار دولت جديد دوازدهم همراستا با تحولات منطقه‌اي و بين‌المللي گام‌برمي‌دارد. خردادماه يكي از شلوغ‌ترين ماه‌هاي محمدجواد ظريف از آغاز سال 1396 بود. ابتدا سفري دو روزه به نروژ و شركت در نشست سالانه اسلو براي سخن گفتن از مهم‌ترين چالش‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي، سپس سفر به كشورهاي مسلمان‌نشين تونس، الجزاير و موريتاني و تاكيد بر لزوم تعميق اتحاد ميان كشورهاي مسلمان براي مبارزه با پديده‌هايي كه آبروي اسلام را نشانه گرفته‌اند و چند روز گذشته هم سفر به قاره سبز با قرارگرفتن آلمان، ايتاليا و فرانسه در ليست ميزبان‌هاي رييس دستگاه ديپلماسي ايران. محمدجواد ظريف كه در مقطع چندهفته‌اي باقي مانده به پايان كار دولت يازدهم و شروع به كار دولت جديد با سكانداري مجدد حسن روحاني ترجيح مي‌دهد فاصله خود با اظهانظرهاي سياسي را حفظ كند و با كار بر وزارت محول شده به خود متمركز باشد همزمان با تندتر شدن فضاي سياست‌هاي منطقه‌اي و تمايل بي‌حد و حصر دولت دونالد ترامپ در امريكا براي تنش‌آفريني، بر حجم مراوده‌هاي ديپلماتيك خود افزوده است.
درست در شرايطي كه عربستان سعودي به همراه ائتلافي از كشورهاي عربي و اسلامي حلقه را بر يكي از اعضاي شوراي همكاري خليج فارس _ قطر _ كه تا ديروز رفيق گرمابه و گلستان رياض بود تنگ‌تر مي‌كند، در روزهايي كه ايالات متحده با تهديد به حمله نظامي دوم گسترده به مواضع ارتش و دولت سوريه، نگراني از به راه افتادن بحران جديد امنيتي در منطقه مين‌گذاري شده خاورميانه را تشديد مي‌كند و در روزهايي كه اسراييل به همراه متحدان تازه يافته خود در ميان كشورهاي اسلامي عزم خود را براي پيشبرد پروژه‌اي جديد براي ايران هراسي جزم كرده‌اند و واشنگتن تلاش مي‌كند با كوچك‌ترين بهانه‌اي ايران را از مسير اجراي توافق هسته‌اي خارج كند، يازدهمين وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران در 4 دهه گذشته تلاش مي‌كند در چندجبهه با توطئه‌هاي خارجي براي تحت‌الشعاع قراردادن جايگاه جديد ايران مبارزه كند.
صداي حمايت از برجام از رم
توسعه مناسبات دوجانبه و مسائل مهم منطقه‌اي و بين‌المللي سوژه‌هاي اصلي بحث و تبادل نظرهاي محمدجواد ظريف در ايتاليا بود. در رم ديدار با لائورا بولدريني رييس مجلس نمايندگان، پائولو جنتليوني نخست‌وزير و آنجلينو الفانو، وزير خارجه ايتاليا فرصت‌هاي طلايي را براي دو كشور در راستاي بحث و تبادل نظر جدي در مورد تحولات منطقه‌اي فراهم كرد. ايران و ايتاليا از ديرباز شركاي تجاري و اقتصادي بسيار مهمي براي هم بوده‌اند و همواره همكاري‌هاي گسترده‌اي در زمينه اقتصادي و بازرگاني با هم داشته‌اند كه اين مساله در سال‌هاي منتهي به توافق هسته‌اي سير نزولي خود را طي كرده بود اما از زمان اجرايي شدن برجام در ژانويه 2016 اين روند مجددا سير صعودي به خود گرفته است. درحالي كه ابعاد سياسي سفرهاي محمدجواد ظريف بيش از ساير ابعاد به چشم مي‌آيد اما براساس خبرهاي رسيده توسعه مناسبات اقتصادي تهران – رم يكي از اصلي‌ترين محورهاي مذاكراتي ظريف در رم خواهد بود. تطويل بحران در سوريه و تلاش براي تعميق هرچه بيشتر آن از سوي برخي بازيگران منطقه‌اي نيز با توجه به حضور ايتاليا در حوزه مديترانه و علاقه اين كشور به تحولات غرب آسيا و خاورميانه يكي از سوژهاي روي ميز در جريان رايزني‌هاي ظريف با مقام‌هاي كشور ميزبان بود. در حالي كه توافق هسته‌اي ميان ايران و 1+5 در چندماه گذشته از تغيير دولت در ايالات متحده با بيشترين تهديدهاي لفظي از سوي كاخ سفيدنشين‌ها روبه‌رو شده است، مقام‌هاي ايتاليايي از نخست وزير تا وزير امور خارجه در ديدار با ظريف بر لزوم اجراي صحيح و بي‌نقص برجام از سوي همه بازيگران حاضر در شكل‌گيري آن تاكيد داشتند. آنجلينو آلفانو، وزير امور خارجه ايتاليا در ديدار با همتاي ايراني خود با اشاره به حادثه تروريستي اخير در تهران، لزوم مقابله با تروريسم و افراط‌گرايي را مورد تاكيد قرار داد. وي همچنين تاكيد كرد كه ايتاليا به دنبال توسعه مناسبات دو جانبه خود با ايران است. به گزارش ايرنا، آلفانو برجام را باعث ثبات منطقه‌اي و بين‌المللي دانست و ضمن حمايت از آن به گزارش اخير آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مبني بر اجراي تعهدات ايران در قبال اين توافق اشاره كرد.
دست بازتر تهران – پاريس در توسعه روابط
امانوئل ماكرون، بيست و پنجمين رييس‌جمهور فرانسه كه از 14 ماه مه بر كرسي قدرت در اليزه تكيه زده هرچند در عالم سياست چهره‌اي جوان و نه چندان باسابقه است اما به سرعت توانسته به دريچه اميدي براي كشورهاي اروپايي كه از موج رو به گسترش پوپوليسم وحشت دارند، بدل شود. هرچند كه هنوز مدت زمان كوتاهي از حضور وي در اليزه نگذشته است اما پاريس در سايه دولت وي اشتياق بسياري براي تعميق رابطه با تهران از خود نشان داده و به نظر مي‌رسد كه همين مساله در انتخاب فرانسه به عنوان سومين و آخرين ميزبان تور اروپايي محمدجواد ظريف هم بي‌تاثير نبوده است. از سوي ديگر انتخاب مجدد حسن روحاني در انتخابات رياست‌جمهوري اخير در ايران هم به اروپايي‌ها اين پيام را داده است كه اكثريت مردم در ايران خواهان توسعه رابطه با جامعه بين‌المللي به خصوص اروپا هستند. محمدجواد ظريف نيز به محض ورود به فرودگاه شارل دوگل در اين باره گفت: احساس مي‌كنم بعد از انجام اين دو انتخابات، هر دو طرف اين آمادگي را داشته باشند كه با دست بازتر براي گسترش روابط امور را پيگيري كنند. از زمان انتخاب مجدد جناب دكتر روحاني و جناب ماكرون چندين بار روساي جمهور و وزراي خارجه با يكديگر به صورت تلفني صحبت كرده‌اند كه تقريبا اين حجم تماس در مدتي به اين كوتاهي بي‌سابقه است. اين نشان‌دهنده علاقه و احترام متقابل بين دو كشور است و مي‌تواند زمينه خوبي براي گسترش هر چه بيشتر روابط باشد. احساس مي‌كنم بعد از اين دو انتخابات دو طرف اين آمادگي را داشته باشند كه با دست بازتر براي گسترش روابط امور را پيگيري كنند.
كمپاني‌ها و شركت‌هاي فرانسوي در زمره نخستين مسافران اقتصاد ايران در دوره پسابرجام بودند. ظريف نيز با اشاره به اينكه فرانسه يكي از شركاي نزديك اقتصادي ايران به ويژه بعد از برجام است خاطرنشان كرد: همكاري‌هاي بسيار خوبي در زمينه گسترش توليد و كمك به اشتغال بين ايران و فرانسه در ايران انجام شده است.
در حالي كه ايراني‌ها خاطره چندان خوبي از فرانسوي‌ها در جريان مذاكرات هسته‌اي ندارند اما به نظر مي‌رسد كه با تغيير دولت در فرانسه، نگاه اليزه نيز بر لزوم اجراي صحيح و مو به موي برجام از سوي همه طرفين متمركز‌تر شده است و در اين زمينه بعضا با انتقادهاي ايران از كارشكني‌هاي امريكا هم همراه هستند. اما مسائل منطقه‌اي يكي از سوژه‌هايي است كه تهران و پاريس در آن اختلاف‌هايي با هم دارند. در همين راستا ظريف پيش از ديدار با مقام‌هاي فرانسوي ابراز اميدواري كرد كه دو‌طرف بتوانند مواضع‌شان را درباره برخي موضوعات منطقه‌اي از جمله سوريه نزديك‌تر كنند. يكي ديگر از دستوركارهاي هيات‌هاي ايراني و فرانسوي در ديدارهاي روز پنجشنبه مساله تنش به وجود آمده در منطقه خليج فارس بود. در اين مساله خاص نگاه‌هاي پاريس و تهران از هم فاصله چنداني نداشت و هر دو مبتني بر گفت‌وگو و حل و فصل مشكلات از طريق راه‌هاي مسالمت‌آميز بود. ظريف در فرانسه نيز مانند آلمان و ايتاليا با وجود فرصت اندك حضور اما در جمع روساي اتاق فكر و محققان و پژوهشگران فرانسوي حضور پيدا كرد. فرصتي كه ظريف همواره از آن براي بحث و تبادل نظر درباره به روزترين سوژه‌هاي بين‌المللي و همچنين بيان نگاه‌هاي ايران بدون هيچ‌گونه واسطه‌اي استفاده مي‌كند. در چهارسال گذشته اين قبيل اقدام‌هاي محمد جواد ظريف و حضور پررنگش در جلسات پرسش و پاسخ با روشنفكران، نخبه‌هاي سياسي و دانشجويان در كشورهاي متفاوت با واكنش‌هاي مثبت بسيار زياد و البته پوشش خبري فوق‌العاده روبه رو شده است. هرچند كه سوژه‌هاي گفت‌وگوي ظريف با روساي اتاق فكر و محققان و پژوهشگران فرانسوي به دليل برگزاري اين جلسه در پشت درهاي بسته علني نشد اما به گفته شخص وزير امور خارجه، وي در اين ديدار به موضوعاتي كه با صلح و امنيت خاورميانه درهم آميخته و عجين شده به خصوص دو مساله ترور و افراطي‌گري پرداخته بود.
ديدار با ژرار لارشه، رييس مجلس سناي فرانسه يكي از نخستين برنامه‌هاي وزير امورخارجه ايران در پاريس بود. ژرار لارشه در ابتداي اين ديدار ضمن ابراز همدردي در خصوص حوادث تروريستي اخير در تهران، انتخاب مجدد حسن روحاني به عنوان رييس‌جمهوري ايران را تبريك گفت. لارشه افزود: فرانسه براي روابط دو جانبه با ايران اهميت بسيار زيادي قايل است و تمايل دارد در مورد مسائل منطقه‌اي با جمهوري اسلامي ايران مشورت‌هاي سياسي مستمري داشته باشد.
تداوم اجراي برجام و گفت‌وگو ميان تهران – پاريس
ژان ايوز لو دريان، وزير امور خارجه فرانسه و محمد جواد ظريف نيز روز پنجشنبه با هم ديدار كردند. نخستين ديدار دو وزير از زمان تغيير دولت دركشور ميزبان وزير امور خارجه ايران. يكي از اصلي‌ترين سوژه‌هاي روي ميز برجام بود و فرجام آن در سايه دولت ترامپ. وزير امورخارجه ايران در اين ديدار با اشاره به نقش و تلاش فرانسه در جريان مذاكرات هسته‌اي گفت: پاريس در دستيابي و اجراي موفق برجام سهم مهمي داشت. با توجه به گزارش آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مبني بر اجراي برجام به وسيله جمهوري اسلامي ايران، اجراي آن به نفع تمامي كشورهاست.
رابطه دوجانبه ايران و فرانسه نيز يكي ديگر از اصلي‌ترين سوژه‌هاي مورد بحث در اين ديدار بود كه ظريف در اين خصوص گفت: ايران به دنبال توسعه روابط با فرانسه به ويژه در زمينه اقتصادي بوده و ظرفيت‌هاي لازم در عرصه توليد و اشتغال ميان دو كشور، از جمله صادرات به كشورهاي ثالث وجود دارد. ما همچنين خواستار فعال‌تر شدن بانك‌هاي فرانسه در عرصه همكاري‌هاي مختلف مالي با كشورمان و رفع برخي محدوديت‌هاي بانكي موجود هستيم.
ژان ايوز لو دريان، وزير امورخارجه فرانسه نيز در اين ديدار با اشاره به موضع آن كشور مبني بر حمايت از برجام افزود: براي موفقيت اين توافق از ابزارهاي مختلف استفاده شده است. راهكارهاي تعميق و گسترش روابط دو جانبه، مسائل منطقه‌اي مانند سوريه، عراق و تحولات خليج فارس نيز از ديگر سوژه‌هاي مورد بحث در اين ديدار دو جانبه بود.
پس از اين ديدار لو دريان با انتشار تصاوير اختصاصي از ديدار و گفت‌وگوي خود با محمد جواد ظريف در صفحه شخصي خود در توييتر، نوشت: نخستين ديدار با همتاي ايراني خود را تجربه كردم. اين گفت‌وگو ضروري بود و من اين مسير گفت‌وگو را ادامه مي‌دهم.
فرش قرمز مكرون براي ايران
صبح جمعه محمد جواد ظريف در پاريس به ديدار با با امانوئل ماكرون، رييس‌جمهوري فرانسه در كاخ اليزه گذشت. ماكرون كه به چهره‌اي ميانه رو و صلح طلب در حوزه ديپلماسي شهرت دارد به گرمي از سكاندار دستگاه ديپلماسي ايران استقبال كرد. به گزارش وزارت امور خارجه كشورمان، در ديدار وزير امور خارجه ايران و رييس‌جمهوري فرانسه، درخصوص روابط دو جانبه ايران و فرانسه در حوزه‌هاي گوناگون و نيز مهم‌ترين مسائل منطقه‌اي و تحولات بين‌المللي گفت‌وگو و تبادل نظر شد. همچنين در اين ديدار پيام ،كتبي دكتر حسن روحاني رييس‌جمهوري اسلامي ايران تسليم رييس‌جمهوري فرانسه شد. با توجه به اينكه دولت فرانسه تازه كار خود را آغاز كرده است پذيرايي سياسي از وزيرامور خارجه ايران در اليزه و توسط شخص رييس‌جمهور تازه نفس معناي بسياري براي بسياري از بازيگران منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي دارد. در حالي كه در منطقه تلاش عمده برخي بازيگران منزوي كردن ايران و در امريكا نيز تلاش ساكنان تندروي كاخ سفيد تنبيه تهران به هر بهانه‌اي است، دستان گرم امانوئل مكرون براي وزيرخارجه ايران به معناي استقلال رسمي كشورهاي مهم اروپايي و عبور از تجربه تلخ همراهي با امريكا عليه ايران است.
ظريف: گفت‌وگوي بسيار خوبي با ماكرون داشتم
محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان پس از ديدار با امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه اين ديدار را بسيار خوب توصيف كرد و گفت: در اين ديدار درباره روابط دوجانبه و علاقه دو طرف نسبت به گسترش روابط دو جانبه تاكيد شد و ماكرون تاكيد كرد كه فرانسه با جديت همكاري‌هاي اقتصادي دو كشور را دنبال مي‌كند.
وي افزود: همين‌طور درباره برجام و اينكه فرانسه متعهد به اجراي برجام است و اينكه برجام يك توافق بين‌المللي غيرقابل مذاكره است پس بايد توسط همه طرف‌ها بطور جدي اجرا شود، گفت‌وگو شد.
وزير امور خارجه گفت: بحث مفصل و خوبي درباره مسائل منطقه‌اي داشتيم و بر ضرورت يافتن راه‌حل‌هاي سياسي و همين‌طور طرح‌هايي كه دولت جديد فرانسه براي پيگيري جدي بحران سوريه دارد و پيدا كردن روش‌هايي براي كمك‌رساني كه مورد علاقه و تاكيد جمهوري اسلامي ايران نيز همواره بوده، تاكيد شد.
ظريف افزود: پيام آقاي روحاني به رييس‌جمهور فرانسه هم ارايه شد؛ در اين پيام هم رياست‌جمهوري نسبت به همكاري‌هاي دوجانبه و مسائل منطقه‌اي و بين‌المللي نظرات‌شان را مطرح كرده بودند.
وي گفت: كاملا مشخص است كه دولت جديد فرانسه علاقه‌مند به گسترش بيش از پيش روابط با جمهوري اسلامي و علاقه‌مند به حضور فعال در مسائل منطقه‌اي است و در اين زمينه‌ها جمهوري اسلامي اين آمادگي را دارد كه فعاليت و همكاري نزديك داشته باشد.
ظريف كه با خبرگزاري صدا و سيما گفت‌وگو مي‌كرد، افزود: البته با فرانسه در بعضي موارد طبيعتا اختلاف ديدگاه داريم، اما موارد متعددي هست كه درباره موضوعات مشترك مي‌توانيم كار كنيم.
حساب ويژه اروپا روي ايران
سفر ظريف به سه كشور مهم اروپايي آلمان، ايتاليا و فرانسه در ميانه دو گرفتاري بين‌المللي صورت گرفت: نخست مساله خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا (برگزيت) كه هم در داخل بريتانيا با اما و اگرهاي بسيار زياد روبه رو شده است و هم در اتحاديه اروپا بلواي بسياري به راه انداخته است. دومين مساله هم برخوردهاي عاري از ثبات و ابهام زايي‌هاي ترامپ در عرصه بين‌المللي است. اروپايي‌ها با مشاهده رفتارهاي نابهنجار ترامپ كه نه تنها عرف بين‌المللي را نشانه رفته است بلكه تعهد امريكا در قالب توافقنامه‌هاي متفاوت را هم زير سوال برده است به بازيگران جديد منطقه‌اي مي‌انديشند كه عبور از بحران‌هاي منطقه‌اي اعم از سوريه، عراق، يمن و ليبي را براي اروپا كم‌هزينه سازند. همزمان بحث نقش اتحاديه اروپا و كشورهاي عضو اين اتحاديه در حمايت از توافق هسته‌اي نيز مطرح است. سوابق تاريخي نشان مي‌دهد كه امريكا زماني در اقدام تنبيهي عليه ايران موفق شده كه توانسته اجماع اروپا و سپس به تبع آن ساير كشورها را هم جلب كند. فدريكا موگريني مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در چندماه گذشته از عمر دولت ترامپ بارها و بارها تاكيد كرده است كه اتحاديه اروپا به همراه تك تك اعضاي اين اتحاديه، اجراي برجام را تضمين مي‌كنند و هركدام از اين كشورها نيز به شكل مستقل به توسعه رابطه همه‌جانبه با تهران مي‌پردازند. بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت امور خارجه در تازه‌ترين گفت‌وگوي خود پيرامون اهميت سفر وزيرخارجه به سه كشور آلمان، ايتاليا و فرانسه گفت: هر سه كشور جزو نخستين كشورهاي پايه‌گذار بازار مشترك اروپا و بعد اتحاديه اروپا بودند و تلاش بسياري براي استقلال اروپا داشته‌اند و يك نگاه كاملا اروپايي به جهان داشته و دارند. دو كشور فرانسه و ايتاليا با توجه به حضور در حوزه مديترانه و نزديكي آنها به منطقه خاورميانه و سوابق تاريخي مشخص با شناخت بيشتري نسبت به تحولات اين منطقه و شمال آفريقا همواره با حساسيت بسيار تحولات اين مناطق را پيگيري كرده‌اند.
قاسمي با مهم ارزيابي كردن سفر ظريف در اين مقطع خاص افزود: در شرايط خطير منطقه و ضرورت مبارزه با تروريسم كه علاوه بر منطقه، اروپا را نيز هدف خود دارد و ثبات و امنيت منطقه كه بر امنيت اروپا نيز تاثيرگذار خواهد بود؛ الزامي براي مشورت و رايزني و تبادل نظر با اين سه كشور مهم در اين برهه خاص تلقي مي‌شود. اروپا امروز مي‌تواند روي ايران مستقل و خود اتكا و با ثبات، حساب بيشتري باز كند. ايران نشان داده كه ثبات و امنيت منطقه از مهم‌ترين اولويت‌هايش است و هيچ گونه چشم‌داشتي به ديگر كشورها نداشته و آماده همكاري همه‌جانبه با كليه كشورهاي منطقه به منظور حفظ امنيت و ثبات منطقه است.