تقويت ديپلماسي
اقدام براي ميانجي‌گري
مولود چاووش‌اوغلو
وزير امور خارجه تركيه
چهارمين كنفرانس ميانجي‌گري استانبول از روز 30 ژوئن 2017 (9 تير 1396) با شعار «تقويت ديپلماسي، اقدام براي ميانجي‌گري» آغاز شد. متخصصان، ديپلمات‌ها، كارشناسان و محققاني از سراسر جهان در اين كنفرانس به بررسي روش‌ها و ابزارهاي موجود براي ترويج ميانجي‌گري به عنوان يكي از روش‌هاي مهم پيشگيري و حل اختلاف پرداختند. از زماني كه تركيه و فنلاند در سازمان ملل آغازگر ابتكار «ميانجي‌گري براي صلح» شدند، اهميت ميانجي‌گري شاهد روند فزاينده‌اي در جهان بوده است. اين ابتكار به شكل‌گيري «گروه دوستداران ميانجي‌گري» انجاميد. اين گروه اكنون 53 عضو، شامل 48 كشور و 5 سازمان بين‌المللي دارد. ظرفيت بين‌المللي براي ديپلماسي پيشگيرانه و ميانجي‌گري درون سازمان ملل، سازمان‌هاي منطقه‌اي و جامعه مدني نيز پيشرفت قابل‌توجهي داشته است. اين گروه به بستر اصلي سازمان ملل براي ترويج ميانجي‌گري تبديل شده است. اين گروه مبتكر تصويب چهار قطعنامه مجمع عمومي سازمان ملل بوده كه پايه‌گذار ايجاد چارچوب اصولي و مفهومي ميانجي‌گري شده‌اند. اين گروه همچنين در سال 2012 در تدوين «رهنمود سازمان ملل براي ميانجي‌گيري موثر» ايفاي نقش كرد؛ سندي بنيادي براي آنان كه در سراسر جهان به اقدام براي ميانجي‌گري يا مطالعه آن مي‌پردازند. دبيركل سازمان ملل، آنتونيو گوترش، جهت افزايش ظرفيت اين سازمان در حمايت از ميانجي‌گري ابراز تمايل كرده است. تلاش‌هاي او قابل ستايش است. ما از تمام كشورهاي عضو سازمان ملل مي‌خواهيم از هدف والا و تلاش‌هاي دبيركل سازمان ملل، آقاي گوترش، در جهت پيشگيري و حل اختلافات كنوني حمايت كنند. تركيه به ايفاي نقش خود مشغول بوده است. تركيه كنار منطقه وسيعي قرار دارد كه در آن درگيري‌هاي حاد جاري يا مسكوت ادامه دارند. پيشگيري و حل مسالمت‌آميز اختلاف‌ها يكي از مشخصه‌هاي اصلي سياست خارجي مبتكرانه و انسان‌دوستانه تركيه است. در يك جغرافياي گسترده از آفريقا گرفته تا خاورميانه، بالكان و قفقاز، تركيه متعهد به تلاش‌هاي متنوعي است. اين كشور صلح‌سازي را در پيوند مسائل انساني و توسعه مي‌بيند. در سال جاري، تركيه دوباره به سخاوتمندترين كشور جهان از نظر سرانه كمك‌هاي انسان‌دوستانه بدل شده است. تركيه از سال 2012 ميزبان كنفرانس ميانجي‌گري استانبول بوده است. اين كنفرانس‌هاي تاريخي جهت گرد هم آوردن شمار زيادي از كارشناسان و محققان حوزه فعاليت‌هاي پيشگيري از اختلاف و ميانجي‌گري طراحي شده‌اند. هدف اين كنفرانس‌ها ترويج هم‌افزايي بين نظريه و عمل و كمك به افزايش مقياس، گستره و اثرگذاري تلاش‌هاي ميانجي‌گري جامعه بين‌الملل است. بايد از تلاش‌هاي ميانجي‌گراني كه روزانه در حل اختلافات سراسر جهان مشاركت دارند تقدير و تشكر كنم. كنفرانس امسال به بررسي اين موضوع مي‌پردازد كه روش‌شناسي و اقدامات عملي ميانجي‌گري چگونه مي‌توانند نيازهاي امروز را بيشتر مد نظر قرار دهند. در اين راستا، دو مساله مشخص مورد بررسي قرار خواهد گرفت؛ مساله اول پتانسيل ميانجي‌گري در كليه مراحل زنجيره اختلاف، يعني از پيشگيري تا راهكار و تمام مسير اجراي توافق صلح است. دومين مساله كليدي مدل‌هاي به‌كارگيري موثرتر ميانجي‌گري به عنوان ابزاري پيشگيرانه در زمينه‌هايي است كه تعصب‌هاي سياسي، قومي و مذهبي به ايجاد فضاي خصومت منجر مي‌شوند.
مساله دوم به‌خصوص از اين جهت اهميت دارد كه ما امروز شاهد گرايش‌هاي افراطي در اشكال مختلف خصومت‌هاي سياسي، اجتماعي و مذهبي هستيم. افزايش تعداد حملات به مسلمانان و مهاجران در اروپا يكي از همين موارد است. كليد حل اين معضل پيشگيري است. با اين حال، پيشگيري تنها زماني ميسر خواهد بود كه جوامع تفاوت‌ها را به رسميت شناخته و ياد بگيرند به آنها احترام بگذارند و وارد گفت‌وگو و تعاملي حقيقي شوند. معتقدم ميانجي‌گراني كه در يك اختلاف مفروض مجهز به مرامنامه‌اي فرهنگي باشند مي‌توانند به موفقيت چشمگيري دست يابند. در اين راستا، ما نيازمند تربيت ميانجي‌گران بيشتري به‌خصوص در ميان جوانان هستيم و در عين حال بايد زنان ميانجي‌گر بيشتري را تشويق كرده، آنان را به ابزارهاي مناسب مجهز كنيم. در تبديل صلح به حقيقت غالب در سطح جهان، چالش‌هاي بزرگي پيش روي ما است. اما بايد بتوانيم در ميان اين چالش‌ها فرصت‌ها را هم ببينيم. آمادگي و اراده جامعه بين‌المللي براي ايجاد ظرفيت در جهت حل صلح‌آميز اختلافات و از جمله ميانجي‌گري بايد در اولويت باشد. در حالي كه آماده ميزباني از شركت‌كنندگان چهارمين كنفرانس ميانجي‌گري استانبول مي‌شويم، از جامعه بين‌الملل مي‌خواهم براي ميانجي‌گري وارد عمل شود.
توضيح: نسخه فارسي اين مقاله به مناسبت چهارمين كنفرانس ميانجي‌گري استانبول اختصاصا در اختيار روزنامه «اعتماد» قرار گرفته است.