نگاهي به رويكرد دولت
و بخش خصوصي در ساخت سالن‌هاي سينمايي
تقسيم ناعادلانه صندلي‌هاي سينما
الهام نداف
«ما ديگر ساخت سالن سينما توسط دولت نخواهيم داشت ولي نهضت سالن‌سازي توسط بخش خصوصي ادامه پيدا مي‌كند.» اين حرف‌هاي مجيد مسچي، مديرعامل موسسه سينماشهر است. او چندي پيش در افتتاح مجموعه سينمايي شهر آفتاب شيراز تاكيد كرد همچنان در سراسر كشور به افتتاح سالن‌هاي جديد نياز است و به همين منظور در شهرهاي بزرگ مانند اصفهان، شيراز، تبريز، تهران و رشت نهضت سالن‌سازي ادامه پيدا مي‌كند. با اين همه از سال 96 اولويت دولت بازسازي سالن‌هاي قديمي و تبديل آنها به سالن‌هاي جديد چند منظوره است.
شهرهاي بزرگ اما تنها بخشي از مساحت كل كشور را تشكيل مي‌دهند. بر اساس گزارش‌هاي رسمي، تا سال ۹۲ بيش از ۳۱ ميليون نفر از جمعيت ايران به سينما دسترسي داشته‌اند و بيش از ۴۳ ميليون نفر از اين دسترسي محروم بوده‌اند. اين در حالي است كه در 35 سال اخير رشد جمعيت 127 درصد و رشد ساخت سينما در ايران منفي 44 درصد بوده است. بر اساس استاندارد جهاني به ازاي هر ۱۰ هزار نفر در هر كشور بايد يك سالن سينما وجود داشته باشد. در ايران اما اين آمار فاصله زيادي با استاندارد جهاني دارد و به ازاي هر ۳۰۳ هزار نفر يك سالن وجود دارد. با احتساب ميانگين هر سالن ۱۰۰ صندلي، در واقع سهم هر ۳۰۳۰ نفر يك صندلي سينماست.
با اين همه دولت يازدهم از همان ابتدا ساخت سالن سينما را يكي از اولويت‌هاي اصلي اين حوزه قرار داد. بخش خصوصي هم از اين فرصت استفاده كرد و پيگير احداث پرديس‌هاي سينمايي شد. اين اتفاق خوشايند اما تنها در تهران رخ داد و باقي شهرهاي كشور به مرور اندك سالن‌هاي سينمايي خود را از دست دادند. در اين ميان سينماهاي قديمي تهران در خيابان لاله‌زار هم جاي خود را به پرديس‌هايي چون ملت، آزادي، زندگي، كوروش، چهارسو و... دادند. لاله‌زار كه زماني از مهم‌ترين مراكز تئاتر و سينماي كشور با ۱۶ سالن سينما از جمله سارا، ركس، البرز، متروپل و... بود اين روزها به يكي از مراكز تجاري شهر تغيير كاربري داده است. حالا سينماهاي لاله‌زار به انبار مغازه‌هاي الكتريكي تبديل شده‌اند و صاحبان آنها هم برگه انحلال سينماهاي‌شان را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي گرفته‌اند.
هرچند دولت يازدهم احياي سالن‌هاي نوستالژي تهران را در دستور كار خود قرار داد اما فضاي حاكم در خيابان لاله‌زار سبب شد نقشه متوليان فرهنگي نقش بر آب شود و اين خيابان براي هميشه هويت هنري خود را از دست داد. «تلاش داريم سينماهايي را كه در مكان‌هاي شلوغ و پر رفت و آمد قرار دارند كمتر در اهداف كاري خودمان قراردهيم. به عنوان مثال اگر كسي تصميم بگيرد به سينما برود حتما سينماهاي منطقه لاله‌زار را انتخاب نخواهد كرد. » اين ادامه حرف‌هاي مسچي، مديرعامل موسسه سينماشهر است؛ موسسه‌اي كه با حمايت معاونت سينمايي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي طي ۱۲ سال گذشته به بازسازي و بهينه‌سازي سينماهاي سطح كشور مشغول بوده و اقدامات ويژه‌اي براي استانداردسازي يا به روز كردن سينماها انجام داده است. در سال‌هاي اخير انتخاب سالن سينما، به يكي از دغدغه مخاطبان و سينماروها تبديل شده است. مسائلي چون كيفيت صدا و تصوير، تهويه سالن و نحوه چيدمان صندلي‌ها از جمله معيارهاي جذب مخاطب است. اما واقعيت اين است كه با احداث پرديس‌هاي سينمايي و همجواري مراكز تفريحي و خريد با سالن‌هاي سينما، مردم تمايلي به تماشاي فيلم در سينماهاي قديمي شهر ندارند. چرخ سينماهايي چون استقلال، فلسطين، عصر جديد، صحرا و... با وجود موقعيت مكاني مطلوب و قرار گرفتن در خيابان‌هاي پرتردد، به سختي مي‌چرخد و اگر وزارت ارشاد براي برون رفت از اين بحران چاره‌اي نينديشد، اين سينماها هم سرنوشت سينماهاي خيابان لاله‌زار را پيدا مي‌كنند.
انتظار براي بازسازي سينماهاي فرسوده اما تنها راه‌حل ممكن نيست. اين سالن‌ها مي‌توانند با اكران فيلم‌هاي تجربي، كوتاه، مستند و حتي فيلم‌هاي گروه سينمايي هنروتجربه تا تامين بودجه براي بازسازي به حيات‌شان ادامه دهند. محقق شدن اين ايده‌آل هم نيازمند حمايت وزارت ارشاد به عنوان تنها متولي دولتي فرهنگ و هنر در كشور است. اين سالن‌ها بعد از بازسازي هم نبايد بافت قديمي خود را از دست بدهند. فيلم‌هاي به نمايش درآمده در اين سينماها، صف‌هاي طويل مقابل گيشه و معماري اين سالن‌ها بخشي از خاطره جمعي علاقه‌مندان به سينما را مي‌سازد. بي‌توجهي به نوع معماري ايران و ساخت فضايي خاطره‌انگيز مرتبط با سينما، مساله‌اي است كه در ساخت پرديس‌هاي نوظهور در نظر گرفته نشد. همان سينماهايي كه اگرچه اين روزها رونق خوبي به كسب‌وكار سينماداران و صاحبان آثار داده‌اند اما بدون وجود مراكز فرهنگي و تجاري، هويت مستقلي ندارند. پراكندگي اين پرديس‌ها در شهر تهران هم در اين ميان قابل توجه است. عمده سالن‌هاي سينمايي در سال‌هاي اخير به بهانه احداث مجتمع‌هاي تجاري عمدتا در غرب تهران ساخته شده و شرق‌نشينان اين كلانشهر تا امروز از اين امكان محروم مانده‌اند. به جز سالن‌هاي تازه تاسيس مجتمع تجاري تيراژه در اين منطقه، پرديس باران در شرق تهران به دليل كمبود بودجه سال‌هاست نيمه كاره مانده و به بهره‌برداري نرسيده است. اين تقسيم ناعادلانه امكانات در شهر تهران نشانه عدم نظارت متوليان فرهنگي بر بخش خصوصي و صدور مجوز بدون در نظر گرفتن پراكندگي جمعيت در شهر است. بحراني كه به شكل وسيع‌تر شامل حال تمام شهرهاي ايران هم مي‌شود. طبق آخرين گزارش منتشر شده در خصوص آمار سينماهاي كشور، از ميان ۱۱۴۸ شهر در كشورمان، تنها حدود ۶۰ شهر سينما دارند و بطور تقريبي ۱۰۸۸ شهر از سينما محروم‌اند. از ميان استان‌هاي كشور، تمام جمعيت قم به سينما دسترسي دارند و استان مازندران هم با هفت شهر بالاترين سرانه شهري داراي سينما را به خود اختصاص داده است. اوضاع استان‌هاي شمالي كشور هم بهتر از جنوبي‌هاست. با اين همه بيشترين تعداد سينما با رقمي بيش از 106 سالن در شهر تهران قرار گرفته است. در اين ميان كهگيلويه و بويراحمد محروم‌ترين استان كشور در حوزه سينماست و هيچ سالني براي نمايش فيلم ندارد. به جز اين استان، سيستان و بلوچستان هم با وجود مساحت چشم‌گير، تنها يك سالن سينما دارد و احتمالا بخش قابل توجهي از ساكنان اين استان تا حالا تجربه فيلم ديدن روي پرده را نداشته‌اند. با وجود اين ميزان محروميت، واسپاري ساخت سالن‌هاي سينما تنها به بخش خصوصي شايد چندان خوشايند به نظر نرسد. طبيعي است كه سرمايه‌گذاران فرهنگي، ساخت سالن در شهر تهران را در دستور كار خود قرار دهند و باز هم مردم بخش‌هايي از كشور از تماشاي فيلم در سالن‌هاي تاريك بي‌نصيب بمانند.
استان تهران در مجموع ۵۶ پرديس سينمايي و مجموعه سينما دارد كه هركدام به چند سالن مجهز هستند. درجه‌بندي كيفي سينماها و تعداد سالن‌هاي سينمايي متفاوت است. به غير از چند پرديس سينمايي كه در نقاط مختلف كشور واقع شده‌اند، تمركز سينماهاي شهر تهران در خيابان‌هاي انقلاب و وليعصر (عج) است.
سينماهاي مدرن:
۱۴ سينماي مدرن با ۵۳ سالن سينمايي
پرديس «كوروش» ركورددار پرديس‌هاي سينمايي ايران با بيشترين تعداد (۱۴سالن و ظرفيت ۲۸۰۰صندلي) رتبه اول را دارد. سپس پرديس‌هاي آزادي، ماندانا، ملت و زندگي هركدام با پنج سالن در رده دوم هستند.
پرديس‌هاي راگا، كيانا و نيز اريكه‌ايرانيان، برج ميلاد و سينما جوان با سه سالن، ايوان شمس، موزه سينما، پايتخت و پامچال هركدام با يك سالن سينمايي سينماهاي مدرن استان تهران هستند.
به جز پرديس راگا كه در شهرري استان تهران واقع شده است، بقيه پرديس‌ها و سينماهاي مدرن در شهر تهران قرار دارند.
سينماهاي ممتاز:
۲۴سينماي ممتاز با ۵۱ سالن
پرديس چارسو با پنج سالن و پرديس‌هاي شكوفه، تماشا، رازي، سينما فرهنگ، فلسطين، سمرقند، جام‌جم، ايران و مركزي هركدام با سه سالن، سينماهاي تيراژه۲، بهمن، پارس، پايتخت، كارون با دو سالن و فجر اسلامشهر، قلهك، سپهر شهريار، فرهنگ رباط‌كريم، بهاران، قدس، ناهيد و آفريقا و سينما پرستوي دماوند با يك سالن سينمايي از مجموعه سينماهاي ممتاز هستند.
پرديس چارسو كه در قلب منطقه تجاري شهر تهران، تقاطع خيابان حافظ و خيابان جمهوري واقع شده نيز از مجموعه سينماهاي ممتاز تهران است.
سينماهاي درجه ۱:
سينماهاي درجه يك با ۱۹سالن سينمايي
جي و شقايق با سه سالن، تهران، حافظ و گلريز با دو سالن و سينماهاي دهكده۱، آسيا، آستارا، بلوار، پيام انقلاب، پيوند، سعدي، فردوسي، ميلاد و ققنوس هركدام با يك سالن.
سينماهاي درجه ۲:
سينماهاي آرش، آسمان آبي و فرخ، سه سينماي درجه ۲ استان تهران هستند كه هركدام يك سالن دارند.
استان تهران در مجموع ۵۶ سينما و ۱۲۶ سالن سينمايي دارد كه بيش از ۹۵ درصد آنها در پايتخت متمركز شده‌اند.