ديدن موزه هنرهاي معاصر را فراموش نكنيد
ندا انتظامي
اين روزها موزه معاصر حسابي خبرساز است. از يك سو نمايشگاه «ريشه‌ها و سنگ‌ها» در آن برپاست؛ نمايشگاهي كه توني كرگ انگليسي مجسمه‌هاي غول پيكر خود را به ايران آورد تا آن را براي مخاطبان ايراني به نمايش بگذارد.
در اين نمايشگاه 60 مجسمه در ابعاد و وزن‌هاي مختلف و البته 140 اثر روي كاغذ كه به شكل تابلو به نمايش درمي‌آيد.
اما خبر ديگر كه به بازسازي حوض روغن اختصاص دارد، يكي از كارهاي ثابت موزه هنرهاي معاصر است كه «ماده و فكر» نام دارد. اثري متفاوت از نوريوكي هاراگوچي كه در انتهاي راهروهاي مارپيج موزه هنرهاي معاصر قرار دارد.
سال ۵۶ اين اثر توسط هاراگوچي در آلمان خلق شد و كارشناسان وقت موزه هنرهاي معاصر تهران اثر را ديدند و درخواست نمونه مشابه براي موزه تازه تاسيس ايراني كردند. اين حجم مكعب شكل با جنس فولاد است كه با روغن سوخته پر شده است. در نگاه اول و از بالاي موزه، شبيه آيينه سياه رنگ است، اما هرچه به اين اثر حجمي نزديك مي‌شويم، بوي روغن به مشام مي‌خورد. اما در نهايت مرز بين آيينه سياه يا روغن سياه تنها با انداختن سكه مشخص مي‌شود؛ امري كه باعث شد در هنگام مرمت يك سطل سكه، اشيا كوچك از داخل روغن سوخته بيرون آورده شود.
اما چرا روغن سياه؟ هاراگوچي درباره انتخاب اين ماده ايده جديد در نظر داشته است: «من مي‌خواستم از ماده‌اي در ساخت اين مجسمه استفاده كنم كه پيش از اين در اين حوزه از آن استفاده نشده باشد. به استفاده از عنصر هوا فكر كردم اما بسيار دشوار مي‌توانستم ايده‌ام را عملي كنم، بعد به استفاده از آب رسيدم كه ديدم سابقه استفاده از آن وجود دارد. در نهايت به طور اتفاقي به استفاده از روغن سوخته رسيدم كه رنگش را پسنديدم و برايم مهم بود در گذر زمان مواد آن تفكيك نمي‌شود و شفافيت هم دارد. دوست داشتم اثرم بسيار ساده باشد و در عين حال مخاطب را به فكر فرو ببرد و چيزي را درون آن حس كند.»
اين اثر تنها اثري است كه طي اين ۴۰ سال به صورت ثابت در موزه حضور داشته است؛ امري كه اين هنرمند ژاپني را متعجب كرد: «احساس كردم موزه طي اين سال‌ها در زمان ساكن بوده و اين من بودم كه پير شده‌ام.»
خوشبختانه در اين مدت اين مكعب فولادي دچار مشكل خاصي نشده است؛ امري كه تحسين و تشكر هنرمند 71 ساله ژاپني را به دنبال داشته است.
در طول سال‌ها تراز اين اثر به هم نخورده است و تنها حدود سه سانتيمتر از لبه اين اثر خالي بود كه ۸۰۰ ليتر روغن به اين اثر اضافه شد تا به حجم اوليه كه حدود ۵ هزار ليتر است، برسد. در حقيقت رفتن به موزه معاصر يك تير با دو نشان است، هم ديدن نمايشگاه «ريشه‌ها و سنگ‌ها» است و هم ديدن اثر حجمي «ماده و فكر» است كه به تازگي ترميم شده است.