به بهانه روز كتاب و كتاب‌خواني
انسان خردمند چطور پيروز شد؟
صدف فاطمي
در سال چند كتاب مي‌خوانيد؟ اين سوالي است كه اگر هر كدام از ما دست‌كم ماهي يك بار از خودمان يا ديگران بپرسيم، شايد با پاسخ دادن به آن بتوانيم فضايي را ايجاد كنيم كه خروجي‌اش افزايش سرانه مطالعه در ايران باشد. آن‌وقت ديگر لازم نيست براي بررسي چرايي پايين بودن سرانه مطالعه دلايلي مانند گران بودن كتاب، دسترسي به فضاي مجازي، سانسور و مميزي كتاب و هزار و يك بهانه ديگر را كنار هم رديف كنيم. هر چند پرسش اين سوال براي آن دسته از افرادي كه اساسا با كتاب و كتاب‌خواني بيگانه‌اند، محلي از اعراب ندارد اما براي ديگراني كه سوداي كتاب‌خواني دارند، همين سوال ساده مي‌تواند تلنگري براي خواندن‌هاي بيشتر شود. انگيزه خواندن كه ايجاد شد، نوبت به معرفي كتاب مي‌رسد. چه بخوانيم؟ فرصت خواندن كدام كتاب‌ها را نبايد از دست داد؟ اينها پيشنهاداتي است كه چهره‌هاي مختلف دنياي كتاب و نويسندگي پيش روي ما مي‌گذارند.
گفتار در بندگي خودخواسته
ليلي گلستان
نخستين پيشنهاد ليلي گلستان كتاب «گفتار در بندگي خودخواسته» نوشته اتين دو لابوئسي است. بوئسي كليد درك استبداد را در اطاعت داوطلبانه توده مردم مي‌داند و آن را بندگي خودخواسته مي‌نامد. او در اين كتاب اطاعت خودخواسته و فروغلتيدن در ذلت را به شيوه خودش نقد مي‌كند. پيشنهاد دوم گلستان «عليه تفسير» نوشته سوزان سانتاگ از نشر بيدگل است كه در واقع اين كتاب هم مجموعه‌اي از نقدهايي است كه سانتاگ بر بعضي كتاب‌هاي منتشر شده به قلم فيلسوفان و نويسندگان مشهور در زمان حيات خود نوشته است. آخرين كتابي هم كه ليلي گلستان خواندن آن را توصيه مي‌كند، «هياهوي زمان» نوشته جولين بارنز و ترجمه پيمان خاكسار است. اين كتاب بر مبناي زندگي ديميتري شاستاكوويچ، آهنگساز مشهور شوروي نوشته شده و نگاه جالب و متفاوتي دارد.
بازمانده روز
هوشنگ مرادي‌كرماني
هوشنگ مرادي‌كرماني معتقد است كه اساسا پيشنهاد كتاب كار سختي است چرا كه هر فردي سليقه خاص خودش را دارد و نمي‌توان يك كتاب را به همه توصيه كرد. از طرف ديگر چيزي به اسم كتاب خوب وجود ندارد چرا كه مثلا ممكن است فردي يك كتاب زيست‌شناسي بخواند و لذت ببرد اما ديگري خوشش نياد چون اصلا به اين زمينه علاقه‌اي ندارد. با اين همه مرادي كرماني كتاب «بازمانده روز» ترجمه نجف دريابندري را به عنوان يكي از بهترين كتاب‌هايي كه اين روزها خوانده‌اند، معرفي مي‌كند. كتاب «آئورا»، ترجمه عبداالله كوثري، «داستان‌هاي كوتاه امريكاي لاتين» و «نامه به سيمين» نوشته ابراهيم گلستان، كتاب‌هاي ديگري هستند كه كرماني به آنها اشاره مي‌كند و مي‌گويد كه اين اواخر آنها را خوانده است. هوشنگ مرادي‌كرماني در نهايت كتاب «شما كه غريبه نيستيد» را كه نويسنده‌اي ناشناس دارد معرفي مي‌كند و مي‌گويد: «اين يكي از بهترين كتاب‌هايي است كه اين روزها همه‌جا دست به دست مي‌شود و خواندن آن را توصيه مي‌كنم.»
تانگوي شيطان
جواد مجابي
«مترو»، نوشته هاروكي موراكامي نخستين كتابي است كه جواد مجابي خواندن آن را توصيه مي‌كند. موراكامي در مترو عمق جنايت را در يك كشور پيشرفته دنيا نشان مي‌دهد؛ جايي كه پنج عضو فرقه اوم شينريكيو با گاز سارين به مترويي در توكيو حمله كردند و اين حمله تروريستي قربانيان بي‌شماري داشت. موراكامي در اين كتاب مخاطب را با عمق تعصب‌هاي فرقه‌اي در دنيا آشنا مي‌كند. پيشنهاد بعدي مجابي كتاب «تانگوي شيطان» نوشته لاسلو كراسناهوركايي با ترجمه سپند ساعدي است كه بعدها بلا تار، كارگردان مجارستاني فيلمي با همين نام بر اساس آن ساخت كه مدت زمان آن بيش از هفت ساعت است. پيشنهاد سوم جواد مجابي كتاب «وقت سكوت»، نوشته لوييس مارتين سانتوس است كه انتشار اين كتاب جريان رمان‌نويسي اسپانيا را تغيير داد و ونداد جليلي آن را ترجمه كرده است. او در آخر هم به كتاب «زبور مانوي» نوشته ابوالقاسم اسماعيل‌پور اشاره مي‌كند و مي‌گويد كه اين روزها در حال خواندن آن است.
انسان خردمند
فرزانه طاهري
«انسان خردمند: تاريخ مختصر بشر» نوشته يووال نوح هراي اسم كتابي است كه فرزانه طاهري خواندن آن را به اهالي كتاب و مطالعه توصيه مي‌كند. هراي در اين كتاب به موضوع انسان و تاريخچه‌اش اشاره مي‌كند؛ اينكه صد هزار سال پيش، دست‌كم شش‌گونه انساني بر روي زمين زندگي مي‌كردند كه امروز تنها يكي از آنها به اسم انسان به جا مانده است. انسان‌هاي خردمند چطور در نبرد براي سلطه بر ديگران پيروز شدند؟