جاي خالي اويغورها در سفر رييسي
محمود صادقي
براساس شرع و قانون حمايت از مسلمانان وظيفه دولت است
1) يكي از موضوعاتي كه به نظر مي‌رسد در جريان سفر آقاي رييسي با چين مغفول باقي مانده، پيگيري وضعيت مسلمانان ساكن در منطقه سين‌كيانگ چين است. در فرهنگ ديني آيات و روايات فراواني داريم كه در آنها درخصوص ضرورت حمايت از مسلماناني كه مورد ظلم قرار گرفته‌اند، صحبت شده است. در يكي از روايات آمده است: «منْ أصْبح لا يهْتمُّ بِأُمورِ الْمُسْلمين فليس بِمُسْلِمٍ... آنكه صبح كند و دغدغه مسلمانان را نداشته باشد، مسلمان نيست.» علاوه بر اين اصل سوم قانون اساسي كه در 16 بند وظايف دولت جمهوري اسلامي را بيان كرده (در بند 16) به تبيين حوزه سياست خارجي كشور پرداخته است. در اين بند به تعهد برادرانه نسبت به همه مسلمانان و حمايت بي‌دريغ از مستضعفان جهان اشاره شده است. البته روشن است اين حمايت به معناي حاشيه‌سازي، مداخله در امور داخلي ساير كشورها و لشكركشي و اقدامات مسلحانه نيست. در واقع با حفظ گزاره‌هاي ارتباطي دوستانه با ساير كشورها هم مي‌توان از مسلمانان حمايت كرد. براساس اين وظايف است كه دولت ايران در بسياري از مناطق جهان ازجمله در لبنان، سوريه، يمن، فلسطين، عراق و... از مسلمان حمايت مي‌كند. اما اين روند حمايتي درخصوص مناطق مسلمان‌نشين چين چندان مورد توجه قرار نگرفته است.
2) منطقه سين‌كيانگ چين كه اويغورها در آن ساكن هستند يكي از مناطق تاريخي است كه اويغورها از دوران باستاني در آن منطقه زندگي كرده و در دوران بعد به اسلام گرويدند. جالب اينجاست كه اويغورها ريشه‌هاي ايراني دارند و هم از نظر فرهنگي و نژادي و هم از نظر زباني نزديكي فراواني با ايران دارند. براساس آخرين آمارها بيش از 11ميليون نفر جمعيت دارند، جمعيتي كه دولت چين تلاش‌هاي فراواني براي هويت‌زدايي و ادغام آنها در هويت چيني انجام داده است. در واقع فشار زيادي از سوي حاكميت چين براي جلوگيري از اجراي مناسك ديني مسلمانان اويغور صورت مي‌گيرد. موضوع حجاب هم در اين منطقه موضوع مهمي است، برخلاف ايران كه در آن حجاب اجباري وجود دارد، براساس گزارش رسانه‌هاي چيني، در اين كشور تلاش مي‌شود به اجبار حجاب از سر زنان مسلمان برداشته شود. بسياري از دانشجويان اويغور به همين دليل از دانشگاه اخراج شده‌اند. فشارهاي ديگري همچون كار اجباري، عقيم‌سازي، سقط جنين و جلوگيري از زاد و ولد و... هم اعمال مي‌شود. براساس آمارها نرخ زاد و ولد در منطقه مرتبط با اويغورها حتي تا 24درصد هم كاهش يافته است.
3) به‌طور كلي دولت چين متهم است به نقض سيستماتيك حقوق مسلمانان، حتي اخباري درباره تجاوز به زنان مسلمان در كمپ‌هايي كه براي بازآموزي خاص آنها تدارك ديده مي‌شود، منتشر شده است. اين كمپ‌ها با هدف چيني‌سازي و جلوگيري از متنوع شدن فرهنگ‌هاي فولكلور چيني احداث شده‌اند. البته قصد من قضاوت كردن نيست و نمي‌گويم كه همه اين گزارش‌ها درست است يا غلط است. حرف من اين است كه دولت ايران از طريق مناسبات ارتباطي دوستانه‌اي كه دارد، مي‌تواند از دولت چين در اين زمينه پرس و جويي دوستانه داشته باشد. نبايد فراموش كرد، دولت‌هاي مسلماني از جمله تركيه اين رفتارها را محكوم كرده و خواستار پاسخگويي دولت چين در اين زمينه شده‌اند. لازم است، دولت ايران هم نسبت به اين موضوع بي‌تفاوت نبوده و با استفاده از ظرفيت‌هاي ارتباطي و راهبردي كه با چين دارد، پيگيري حقوق مسلمانان اين منطقه باشد. اما متاسفانه تا به امروز نه تنها در اين زمينه اقدام مناسبي صورت نگرفته است، بلكه در مواردي حتي سفراي ايران هم رفتار چيني‌ها با مسلمانان اويغور را توجيه كرده‌اند.
4) به نظر مي‌رسد حداقل كاري كه دولت و رييس‌جمهوري ايران در اين زمينه مي‌تواند بكند، پرس‌وجو و طرح پرسش است. ضمن اينكه رييس‌جمهور ايران در جريان سفر به چين مي‌توانستند، ديدار از اين مناطق را هم برنامه‌ريزي كنند. البته هيچ كس موافق ايجاد تنش در روابط ميان دو كشور نيست، اما حداقل مي‌توان كاري كرد كه اطلاعاتي در اين زمينه از سوي مقامات چيني دراختيار ايران قرار بگيرد. متاسفانه نه تنها اين ضرورت‌ها مورد توجه قرار نگرفته، بلكه اساسا موضوعي ذيل عنوان مسلمانان اويغور در صدا و سيما سانسور مي‌شود. مبتني بر يك چنين ضرورت‌ها و بايدهايي كه من توييتي در اين خصوص منتشر و در آن عنوان كردم، ايران كه خود را ام‌القراي جهان اسلام مي‌داند، نبايد نسبت به وضعيت مسلمانان استان سين‌كيانگ و اويغورها بي‌تفاوت باشد. درخواست توضيح درباره وضعيت مسلمانان اين منطقه حداقل كاري است كه آقاي رييسي مي‌توانستند از طرف چيني درخواست كنند كه متاسفانه نشانه‌اي از اجراي اين ضرورت مشاهده نمي‌شود.