روحانی اولین تورم تک رقمی ریاست جمهوری اش را ثبت کرد
تورم تك‌رقمي پس از 5/5 سال
گيتي صارمي/ نرخ تورم سرانجام تك‌رقمي شد. طبق وعده قبلي وزير اقتصاد تورم آذرماه به زير 10 درصد رسيد. مركز آمار روز گذشته تورم نقطه به نقطه آبان را 9/9 و تورم سالانه منتهي به آبان را 6/12 درصد اعلام كرد. اين اعداد در واقع گوياي آن است كه در دو سالي كه از افزايش بي‌مهاباي قيمت‌ها در سال‌هاي 91 و 92 گذشته است دولت توانسته توفيق 75 درصدي در كنترل تورم به دست آورد. به بيان ساده‌تر رساندن تورم از 2/41 درصد در خرداد 92 به 9/9 درصد آذر امسال از كاهش 3/31 واحد درصدي حكايت مي‌كند.
اما با وجود اينكه نرخ تورم در دو سال گذشته با شتاب روند نزولي را طي كرده است مردم از اين كاهش تورم احساس رضايت ندارند و به گفته خودشان اين افت تورم را احساس نمي‌كنند. در واقع آنچه مردم از كاهش تورم انتظار دارند، ايجاد ارزاني است. يعني گمان مي‌كنند زماني تورم كنترل شده است كه ما با كاهش قيمت‌ها مواجه باشيم. اما اين گمان در ادبيات اقتصاد تصور صحيحي نيست چراكه تورم در واقع به مفهوم افزايش قيمت‌هاست و وقتي صحبت از كاهش نرخ تورم مي‌شود يعني شتاب و ميزان افزايش قيمت‌ها كمتر شده است. به عبارت ديگر وقتي گفته مي‌شود تورم به 9/9 درصد رسيد يعني قيمت‌ها به اندازه 9/9 درصد نسبت به سال قبل همين زمان افزايش داشته است. اما بايد در نظر گرفت كه افزايش 9/9 درصدي قيمت با افزايش 41 درصدي قيمت تفاوت زيادي دارد. بنابراين با كاهش نرخ تورم از 41 به 9/9 درصد فشار ناشي از افزايش قيمت‌ها بر مردم كاسته شده است.
تورم روزانه 5/9 درصد
ميزان افزايش قيمت‌ها در كالاهايي كه هر روز خانوار آن را خريداري مي‌كنند 5/9 درصد شده است. تفكيك كالاهاي سبد روزانه تورم نشان مي‌دهد كه اقلام مختلف خوراكي و آشاميدني، دخانيات و حمل و نقل كه مردم به طور روزانه نسبت به تهيه آن اقدام مي‌كنند تورمي زير 10 درصد و تك‌رقمي داشته است. اما تفكيك سبد كالاها و خدمات مورد نياز در طول ماه و سال تورم 6/14 درصد در آذر سال جاري را حكايت مي‌كند. كالاهايي از جمله پوشاك و كفش، مسكن، آب و برق و سوخت، بهداشت و درمان، آموزش، تفريح و سرگرمي، مبلمان و لوازم خانگي، ارتباطات و هتل و رستوران مجموع كالا و خدماتي است كه در طول ماه و سال خانوار نسبت به خريد آن اقدام مي‌كنند.
براي محاسبه نرخ تورم سه شاخص اصلي مورد بررسي قرار مي‌گيرد. شاخص توليدكننده (ppi)، شاخص مصرف‌كننده (cpi) و تورم كل. شاخص توليدكننده به معني هزينه تمام‌شده توليد است. وقتي با افت قيمت و كاهش نرخ تورم در اين بخش روبه‌رو هستيم به اين مفهوم خواهد بود كه هزينه‌هاي توليد روندي كاهشي داشته است. اين اتفاق مي‌تواند بر روي قيمت تمام شده محصولات و با يك وقفه زماني بر قيمت مصرف‌كننده نيز تاثير داشته باشد. وقتي شاخص قيمت مصرف‌كننده با افت مواجه مي‌شود مي‌توان انتظار داشت كه تورم كل نيز تحت تاثير آن نزولي شود. به اين ترتيب كاهش هزينه توليد به مفهوم آن خواهد بود كه مصرف‌كننده محصولات را با نرخ تورم كمتري خواهد خريد. البته اين به معني آن نيست كه قيمت محصولات ارزان مي‌شود بلكه معني اين اتفاق آن است كه شاخص گراني اين محصولات كمتر شده يا نرخ صعودي تورم با روند كندتري پيش مي‌رود. به اين ترتيب فرد يا مصرف‌كننده محصولات را با افزايش قيمت كمتري خواهد خريد.
فشار تورم بر فقرا كمتر شد
يكي از مواردي كه باعث تاثيرگذاري بيشتر تورم بر گروه‌هاي فقير نسبت به گروه‌هاي ثروتمند مي‌شود تورم بالاتر مواد خوراكي از كل هزينه‌هاي خانوارهاي با درآمد پايين‌تر نسبت به دهك‌هاي بالاتر درآمدي (هزينه‌اي) بيشتر است و همين امر باعث مي‌شود تا تورم، هزينه‌هاي دهك‌هاي پايين هزينه‌اي را بيشتر تحت تاثير قرار دهد. با اين توضيح مشخص مي‌شود كه كاهش نرخ تورم خوراكي‌ها در ماه‌هاي اخير سبب فشار كمتر بر گروه فقرا شده است.
موضوعي كه در سال‌هاي آخر دولت دهم و بعد از اجراي هدفمندي يارانه‌ها برعكس اتفاق افتاد. در اين مدت سهم هزينه‌هاي خوراكي از كل هزينه‌هاي يك خانوار در دهك دهم هزينه‌اي در همه سال‌هاي مورد بررسي بسيار بيشتر از اين سهم در خانوار دهك اول هزينه‌اي است. به طوري كه اين اختلاف در كمترين مورد در سال ١٣٨٧، 27/19 درصد بوده و در بيشترين مورد طي سال‌هاي مورد بررسي به 78/39 درصد رسيده است. نرخ تورم در گروه مواد خوراكي به غير از دو سال ١٣٨٤ و ١٣٨٥ بيش از نرخ تورم شاخص كل بوده و در سال‌هاي افزايش نرخ تورم به خصوص سال‌هاي ١٣٩٠ تا ١٣٩٢ اختلاف اين دو افزايش يافته به طوري كه در سال ١٣٩٠ اين اختلاف به حدود ١٧ درصد رسيده است. در نتيجه تاثيرگذاري تورم بر قدرت خريد گروه‌هاي كم‌درآمد نسبت به گروه‌هاي با درآمد بالاتر اختلاف بين گروه‌هاي كم‌درآمد و پردرآمد را بيشتر كرده و منجر به افزايش نابرابري شده است. بررسي نرخ تورم در دهك‌هاي مختلف هزينه‌اي نشان مي‌دهد نرخ تورم، گروه‌هاي كم‌درآمد را بيشتر تحت تاثير قرار داده است. در مدت مورد بررسي نرخ تورم دهك اول هزينه‌اي يعني كم‌درآمدترين گروه در سال‌هاي مورد بررسي همواره بيش از نرخ تورم دهك دهم بوده است. همچنين در سال‌هايي كه تورم افزايش داشته اين اختلاف بيشتر شده است. به طوري كه در سال ١٣٨٧ نرخ تورم دهك اول ٢٩ درصد و نرخ تورم دهك دهم ٨/ ٢١ درصد بوده كه اختلاف ٢/ ٧ درصدي بين اين دو بيشترين اختلاف در طول دوره مورد بررسي است و پس از آن اختلاف ١/ ٦ درصدي در سال ١٣٩٠ در رتبه دوم قرار دارد. همچنين در سال‌هاي ١٣٨٤ و ١٣٨٨ كه كمترين نرخ تورم دوره براي هر دو گروه هزينه‌اي ثبت شده، اختلاف بين نرخ تورم دو گروه نيز در حداقل و به ترتيب ٧/ ١ و ٢/٢ درصد است. بنابراين تورم گروه‌هاي فقير همواره بيشتر بوده و در نتيجه درآمد يا هزينه واقعي آنها بر اثر تورم بيشتر از گروه‌هاي پردرآمد كاهش پيدا كرده است.