شهاب شهسواري
روز پنجشنبه انتشار تصاوير جولين آسانژ، افشاگر مشهور اسناد جنايات جنگي امريكا در عراق و افغانستان و بنيان‌گذار وب‌سايت ويكي‌ليكس كه روي دستان گروهي از نيروهاي پليس بريتانيا براي انتقال به زندان به خودرويي منتقل مي‌شد، بازتاب گسترده‌اي در رسانه‌هاي جهان پيدا كرد. شخصيت جنجالي و اقدامات مختلف جولين آسانژ در طول سال‌هاي گذشته تصويري بسيار مناقشه‌برانگيز از او در ميان ناظران و سياستمداران ايجاد كرده است، گروهي او را قهرمان آزادي بيان و افشاگر جنايات دولت‌ها معرفي مي‌كنند و گروهي ديگر معتقدند كه آسانژ يك فرد خودشيفته است كه با استفاده از توانايي نفوذ در شبكه‌هاي رايانه‌اي به ايجاد اغتشاش و هرج و مرج دست زده است. آسانژ 7 سال تمام بود كه به دليل آنچه نگراني از استرداد به ايالات متحده امريكا و محاكمه غيرعادلانه عنوان مي‌كرد به سفارت اكوادور در لندن پناهنده شده بود. پليس متروپوليتين لندن، روز پنجشنبه بلافاصله بعد از آنكه دولت اكوادور تصميم گرفت، پناهندگي آسانژ را لغو كند به دعوت سفير اكوادور وارد ساختمان سفارت شد و او را به اتهام «نقض تعهدات وثيقه» بازداشت كرد.
افشاگر بزرگ
جولين آسانژ وب‌سايت خود ويكي‌ليكس را سال 2006 بنيانگذاري كرد و در اين پايگاه اخبار و اسناد محرمانه درز كرده از سراسر جهان را منتشر مي‌كرد. اين كارشناس استراليايي رايانه بين سال‌هاي 2006 تا 2010 سفرهاي متعددي به كشورهاي مختلف جهان براي ايجاد رابطه با منابع و توسعه كار پايگاه خبري خود انجام داد اما سال 2010 بود كه توانست به يكي از بزرگ‌ترين موفقيت‌هاي زندگي خود دست پيدا كند: دسترسي به پايگاه داده‌هاي بزرگ ارتش امريكا توسط يك سرباز امريكايي. بردلي منينگ(بعدها چلسي منينگ) درجه‌دار تحليل اطلاعات ارتش امريكا در همكاري با جولين آسانژ، بخشي از اطلاعات محرمانه ارتش امريكا را كه به صورت رمزگذاري شده نگهداري مي‌شد، بارگذاري كرد و به صورت پنهاني در اختيار ويكي‌ليكس گذاشت. آسانژ در طول سال 2010 به صورت تدريجي اين اسناد را منتشر كرد، اسنادي كه به يك آبروريزي بين‌المللي براي امريكا تبديل شد. اولين نمونه اين اسناد آوريل سال 2010 توسط ويكي‌ليكس منتشر شد و جولين آسانژ را به يكي از شناخته‌شده‌ترين افشارگران و روزنامه‌نگاران دهه دوم قرن بيست و يكم تبديل كرد. انتشار ويدئويي از دستور آتش ارتش امريكا به يك نقطه در عراق كه باعث جان باختن غيرنظاميان حاضر در محل شد، جنجال بزرگي در مورد فرماندهي جنگ امريكا در عراق و افغانستان در عمليات موسوم به جنگ عليه تروريسم ايجاد كرد. بعد از اين افشاگري، بخش‌هاي عمده‌اي از اسناد به دست آمده به تدريج در قالب يادداشت‌هاي جنگ افغانستان، يادداشت‌هاي جنگ عراق و كانال ارتباطي محرمانه ديپلماتيك در ويكي‌ليكس منتشر شدند. برآورد مي‌شود، نزديك به 10 ميليون سند محرمانه تا سال 2015 در اختيار ويكي‌ليكس قرار گرفته باشد كه يكي از بزرگ‌ترين بايگاني‌هاي اسناد افشا شده در جهان را تحت رياست جولين آسانژ ايجاد كرده است.
9 سال پردردسر
بعد از انتشار اسنادي كه در اختيار آسانژ قرار گرفته بود با همكاري گروهي از رسانه‌هاي بين‌المللي، دردسرهاي آسانژ آغاز شد. از يك سو علاقه او براي مطرح شدن به عنوان يك شخصيت رسانه‌اي از جمله سخنراني‌هايش در مجامع مختلف و نامزد شدنش براي كرسي سناي استراليا، او را در معرض رسانه‌هاي جهان قرار داد و از سوي ديگر همكاري او در يكي از بزرگ‌ترين درزهاي اطلاعاتي تاريخ امريكا باعث شد تا قوه قضاييه امريكا پرونده‌اي كيفري عليه او تشكيل دهد. سال 2010 وزير دادگستري امريكا اعلام كرد كه تحقيقات جنايي از وب‌سايت ويكي‌ليكس را آغاز كرده و ممكن است عاملان درز اطلاعاتي تحت قانون مبارزه با خرابكاري محاكمه شوند. دو سال بعد از آغاز اين تحقيقات، سال 2012 دولت امريكا دستور بازداشت جولين آسانژ را صادر كرد و از كشورهاي متحدش خواست در اين پرونده همكاري كنند. همزمان سال 2010 دو زن در سوئد از آسانژ به اتهام تجاوز شكايت كردند. آسانژ كه اتهام‌ها را كاملا رد مي‌كرد اين اقدام را پرونده‌سازي عليه خود با هدف استرداد به امريكا توصيف مي‌كرد و از معرفي به دادگاه سوئد خودداري كرد. همان سال در لندن و به درخواست دولت سوئد به مدت 10 روز بازداشت شد، وكلاي آسانژ شرايط ويژه او و احتمال استردادش به كشور ثالث براي محاكمه غيرعادلانه را به عنوان شاهدي براي آزادي او مطرح مي‌كردند. آسانژ كه بعد از 10 روز به قيد وثيقه آزاد شده بود به مدت 2 سال با همراهي تيم حقوقي‌اش براي جلوگيري از حكم دادگاه براي استرداد به سوئد تلاش كرد اما نهايتا زماني كه مشخص شد، دادگاه بريتانيا به ضرر او راي خواهد داد سال 2012 با نقض تعهداتش در وثيقه در دادگاه حاضر نشد و به سفارت اكوادور پناهنده شد. سال 2016 و در آستانه انتخابات رياست‌جمهوري در ايالات متحده امريكا، انتشار بخشي از اي‌ميل‌هاي كميته ملي حزب دموكراتيك توسط وب‌سايت ويكي‌ليكس بار ديگر خبرساز شد. برخي منتقدان دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا معتقدند كه كارزار انتخاباتي ترامپ براي تاثيرگذاري بر انتخابات با جولين آسانژ براي نفوذ به شبكه رايانه‌اي اين حزب و انتشار اي‌ميل‌هاي داخلي كمك كرده است.
چرا اكوادور پناهندگي آسانژ را لغو كرد؟
بر اساس اطلاعاتي كه رييس‌جمهور اكوادور و منابع ديپلماتيك اين كشور به رسانه‌ها داده‌اند، دليل اصلي لغو پناهندگي جولين آسانژ درون سفارت اكوادور در لندن، رفتار اين افشاگر شناخته شده در برابر ميزبان بود. رييس‌جمهور اكوادور، لنين مورنو در نطقي آتشين براي توضيح دلايل اخراج آسانژ او را «جوانك لوس و ننر» توصيف كرد كه «هيچ احترامي براي ميزبان قائل نبود.» يك ديپلمات بلندپايه اكوادور در توضيح دلايل اخراج آسانژ به شبكه خبري سي‌ان‌بي‌سي مي‌گويد:«اتاق او در سفارتخانه يك سرزمين مستقل در يك سرزمين مستقل ديگر بود.» ديپلمات‌هاي اكوادوري كه به دليل فقدان مجوز براي گفت‌وگو با رسانه‌ها در اين مورد بدون ذكر نام گفت‌وگو كرده‌اند به مواردي همچون «استفاده از اسكيت‌برد در راهروهاي سفارت بعد از نيمه‌شب»، «صداي بسيار بلند و آزاردهنده موسيقي»، «عدم رعايت بهداشت شخصي»، «ماليدن مدفوع به ديوارهاي سفارت»، «آزار جسمي برخي از كاركنان»، «اتهام‌زني به كاركنان سفارت كه جاسوسان امريكايي هستند» و «راه رفتن در سفارت با لباس زير» از رفتارهاي آزاردهنده جولين آسانژ درون سفارت اكوادور در لندن اشاره كرده‌اند.
در برابر اين اتهام‌ها رافائل كوره‌آ، رييس‌جمهور پيشين اكوادور كه پناهندگي جولين آسانژ را درون سفارت اكوادور پذيرفته بود از اقدامات جانشين خودش براي لغو اين پناهندگي انتقاد كرده است و مي‌گويد:«هيچ يك از اين بهانه‌ها براي انداختن اين فرد در دهان شير كافي نيست.» رابطه ميان جولين آسانژ و ميزبانانش در سفارت اكوادور زماني شكرآب شد كه هنگام برگزاري همه‌پرسي استقلال ايالت كاتالان از اسپانيا، جولين آسانژ به صورت مستقيم از جدايي‌طلبان حمايت كرد در شرايطي كه ميزبانان او در دولت اكوادور به عنوان يك دولت امريكاي لاتين از تماميت ارضي اسپانيا حمايت كردند. اين موضع‌گيري سياسي جولين آسانژ به تدريج رابطه او را با ميزبانان تضعيف كرد، بسياري از طرفداران آسانژ وضعيت نگهداري او در اتاق كوچك درون سفارت را مانند زندان انفرادي توصيف مي‌كردند و از سخت‌گيري‌هاي شديد در برابر آزادي رفت و آمد و استفاده از شبكه‌هاي ارتباطي درون سفارت خبر مي‌دادند. در برابر طي يك سال گذشته و بعد از موضع‌گيري آسانژ در مورد همه‌پرسي استقلال كاتالان، دولت اكوادور هم به لحاظ سياسي نسبت به نگهداري اين فرد كه عنصري دردسرساز تلقي مي‌شد، تمايل كمتري پيدا كرد و نهايتا به بهانه رفتارهاي توهين‌آميز، پناهندگي او را لغو كردند.
سرنوشت آسانژ چه خواهد شد؟
جولين آسانژ كه اكنون در بريتانيا به اتهام نقض تعهدات وثيقه بازداشت شده است، ممكن است در اين كشور تا 12 ماه به زندان محكوم شود. همزمان وكلاي شكات آسانژ در سوئد اعلام كرده‌اند كه از دادستان‌هاي اين كشور مي‌خواهند تا پرونده جولين آسانژ در مورد تجاوز به دو زن را به جريان بيندازند. اما بزرگ‌ترين نگراني در مورد سرنوشت آسانژ، استرداد او توسط دولت بريتانيا يا سوئد به خاك ايالات متحده امريكاست، جايي كه او به اتهام تباني براي خيانت متهم شده و ممكن است به سال‌ها زندان و حتي اعدام محكوم شود. هواداران آسانژ معتقدند تمامي اتهام‌هاي وارد شده به او در امريكا بر اساس متمم اول قانون اساسي امريكا از حقوق اساسي افراد براي آزادي بيان است و استرداد او مي‌تواند يك ضربه مهلك به آزادي بيان باشد. در برابر منتقدان آسانژ معتقدند كه او براي منافع شخصي، نبرد عليه تروريسم را به خطر انداخته و با انتشار اسناد محرمانه ارتش امريكا، امنيت ملي اين كشور را مخدوش كرده است. 9 سال بعد از انتشار ميليون‌ها سند محرمانه ايالات متحده امريكا و 7 سال زندگي در يك اتاق كوچك در سفارت اكوادور حالا آسانژ دوباره در صدر اخبار جهان قرار دارد.
فيليپ ويليامز، خبرنگار استراليايي كه پيش‌تر در سفارت اكوادور با آسانژ مصاحبه كرده بود در يادداشتي براي پايگاه خبري شبكه اي‌بي‌سي مي‌نويسد:«تصوير سالخورده و بيمار آسانژ هنگام بيرون كشيده شدن از سفارت بسيار نگران‌كننده بود. شايد اگر كسي در دنيا باشد كه براي زندگي در يك اتاق تاريك همراه با يك گربه عادت داشته باشد، كسي نيست جز آسانژ اما وضعيت او به هيچ‌وجه رو به راه نبود و دوستان و تيم حقوقي‌اش چه براي وضعيت جسمي و چه در مورد وضعيت رواني او بعد از 7 سال زندگي در اتاق سفارت، اظهار نگراني مي‌كنند.» اين خبرنگار ضمن اشاره به افول محبوبيت آسانژ بعد از اتهام‌هاي وارد شده به او و گزارش‌ها در مورد رفتارش مي‌نويسد:«شايد اگر او مهارت‌هاي اجتماعي بهتري داشت و شايد تا حدي سياستمدارانه‌تر رفتار مي‌كرد اكنون با اين وضعيت مواجه نمي‌شد اما واقعيت اين است كه همين ويژگي‌هاي شخصيتي است كه از او يك كارشناس نفوذ رايانه‌اي يك‌دنده، متعهد و به شدت موثر ساخته است.» اين خبرنگار در پايان مي‌نويسد:«سناريويي كه سال‌ها بود، آسانژ در مورد آن هشدار مي‌داد در حال اجرا شدن است. امريكايي‌ها او را مي‌خواهند و نه او را بخشيده‌اند و نه اقدامات او را فراموش كرده‌اند و ممكن است كه براي مدت بسيار طولاني در امريكا محبوس شود. ... حصر در اتاق كوچك سفارت اكوادور ممكن است نسبت به جايي كه در آينده در انتظار آسانژ خواهد بود، يك بهشت باشد.»
جنايات جانبي
اسناد منتشر شده در ويكي‌ليكس به جز افشاي بسياري از فرمان‌ها، گزارش‌ها و مذاكرات محرمانه و پشت‌پرده ارتش امريكا و نمايندگي‌هاي ديپلماتيك اين كشور در سراسر جهان، بخشي از جنايات جنگي امريكا در طول جنگ‌هاي طولاني در عراق و افغانستان را بدون واسطه در اختيار افكار عمومي جهان قرار داده است. اولين ويدئوي منتشر شده از سوي ويكي‌ليكس در مجموعه يادداشت‌هاي عراق، ويدئويي با عنوان «جنايت جانبي» بود. تصاويري كه از درون يك هلي‌كوپتر ارتش امريكا همراه با صداي گفت‌وگوي سربازان با مركز فرماندهي ضبط شده بود. اين هلي‌كوپتر هجومي ارتش امريكا با علم به حضور تعدادي غيرنظامي در هدف از مركز فرماندهي اجازه مي‌گيرد تا به يك هدف مشكوك شليك كند. بر اثر اين حمله كه سال 2007 در ميانه اشغال امريكا در عراق ضبط شده است، سربازان امريكايي بعد از شليك اول كه باعث كشته شدن 2 خبرنگار خبرگزاري رويترز مي‌شود به كشته‌شدگان اين حمله مي‌خندند و با دريافت دستور شليك دوم با وجود حضور كودكان غيرنظامي در محل، باعث زخمي شدن دو كودك مي‌شوند. انتشار اين ويدئو باعث شد، انتقادهاي تندي از رفتار امريكا در جنگ ادعايي عليه تروريسم در سراسر جهان مطرح شود. اصالت اين ويدئو بعدها از سوي مقام‌هاي وزارت دفاع امريكا تاييد شد هر چند كه دولت امريكا هرگز به خاطر كشتار غيرنظاميان در دوران اشغال غيرقانوني عراق عذرخواهي نكرده است.
شخصيت‌هاي سياسي در مورد بازداشت آسانژ چه گفتند
ترزا مي، نخست‌وزير بريتانيا: اين اقدام نشان مي‌دهد كه هيچ كس در بريتانيا از قانون فراتر نيست.
جرمي كوربين، رهبر حزب كارگر بريتانيا: استرداد آسانژ به ايالات متحده به اتهام انتشار شواهدي از اقدامات خلاف در عراق و افغانستان بايد از سوي دولت بريتانيا با مخالفت مواجه شود.
دايان ابوت، وزير كشور دولت در سايه بريتانيا: ترزا مي بايد مانند تصميمش در دوران وزارت كشور در مورد استرداد يك نفوذگر اينترنتي به نام‌گري مك‌كينون به امريكا كه اين درخواست را به دلايل بشردوستانه رد كرد اكنون نيز تضمين دهد كه آسانژ به اتهام افشاگري به امريكا استرداد و در آنجا محاكمه نخواهد شد.
لنين مورنو، رييس‌جمهور اكوادور: دولت اكوادور در يك تصميم مستقل به اين نتيجه رسيد كه بعد از نقش مستمر كنوانسيون‌هاي بين‌المللي و پروتكل‌هاي زندگي روزمره[در سفارت]، پناهندگي جولين آسانژ را لغو كند. صبر ما به آخر رسيده بود... . از اين به بعد بيشتر در دادن پناهندگي دقت مي‌كنيم و آن را به افرادي مي‌دهيم كه صلاحيتش را داشته باشند نه يك سري نفوذگر رايانه‌اي بيچاره كه هدفي جز تضعيف دولت‌ها ندارند.»
رافائل كوره‌آ، رييس‌جمهور پــيــشـيـن اكوادور: «[رييس‌جمهور كنوني اكوادور] بزرگ‌ترين خائن در طول تاريخ امريكاي لاتين است.»
ادوارد اسنودن، افشاگر اسناد محرمانه آژانس امنيت ملي امريكا:«تصاوير دعوت سفير اكوادور از پليس مخفي بريتانيا براي ورود به سفارت و بيرون كشيدن جولين آسانژ چه خوش‌تان بيايد يا نيايد، ناشر يك نشريه اينترنتي برنده جوايز بود در كتب تاريخ ثبت خواهد شد. ممكن است منتقدان آسانژ مشغول پايكوبي باشند اما اين لحظه يكي از تاريك‌ترين لحظات در تاريخ آزادي مطبوعات است.»
دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا:«من هيچ چيز در مورد ويكي‌ليكس نمي‌دانم اصلا جزو مسائل مورد علاقه‌ام نيست.»
هيلاري كلينتون، نامزد انتخــــابـات پيشيـن رياســت‌جمهــــوري امريـــكا:«بنيانگــذار ويكي‌ليكس بايد به خاطر كارهايي كه انجام داده و دست‌كم به خاطر اتهاماتي كه از بابت اقداماتش عليه او مطرح شده، پاسخگو باشد.»