حفاظت ايران از اوپك
رضا زندي
شش روز مانده به تاريخ رسمي صد و هفتاد و ششمين كنفرانس وزراي اوپك در وين، هنوز معلوم نيست اين اجلاس در زمان مقرر برگزار مي‌شود يا خير. شش ماه پيش ١٤ وزير عضو اوپك با برگزاري اين اجلاس در تاريخ ٢٥ ژوئن (پنجم تير) موافقت و در بيانيه‌اي رسمي آن را اعلام عمومي كردند. همان زمان در جلسه مشترك وزراي اوپك و غيراوپك مقرر شد كه اجلاس اوپكي‌ها با غير اوپكي‌ها روز ٢٦ ژوئن (ششم تير) برگزار شود. اين روند براي جلسات عادي اوپك، مثل هميشه انجام شد. همه‌چيز عادي بود تا اينكه روسيه، به عنوان يك كشور غير اوپكي حاضر در توافق جهاني كاهش توليد نفت، چندي قبل و به يك‌باره خواهان تعويق زمان اجلاس اوپك و غير اوپك از ٢٦ ژوئن به هفته اول جولاي شد.
عربستان هم از درخواست روسيه حمايت كرد و پيشنهاد شد كه كنفرانس وزراي اوپك و اجلاس اوپك و غيراوپك ٢و٣ جولاي (١١ و ١٢ تير) برگزار شود. تعدادي از وزراي اوپكي هم با اين درخواست موافقت كردند. تصميمات اوپك، با اجماع كشورها اتخاذ مي‌شود. ايران با تغيير تاريخ اجلاس ١٧٦ رسما مخالفت كرد. داستان ادامه پيدا كرد تا وزير انرژي روسيه، براي شركت در كميسيون همكاري مشترك دو كشور، دو روز پيش به ايران آمد و از فرودگاه به وزارت نفت رفت تا با زنگنه ديدار كند. ناگفته پيدا بود كه يكي از موضوعات جلسه، كسب موافقت وزير نفت ايران براي تغيير تاريخ اجلاس وزراي اوپك و غير اوپك بود. اين شرح يك داستان بود. چرا وزير نفت ايران با تغيير تاريخ اوپك مخالفت كرده بود؟ چرا زنگنه بعد از جلسه نوواك با تغيير تاريخ موافقت كرد اما نه تاريخي كه سعودي و روسيه اعلام كرده بودند؟ چه برداشت‌هايي از اين داستان مي‌توان كرد؟
١- زنگنه دليل مخالفت با تغيير تاريخ اوپك را برنامه و تعهدات ديگرش براي روزهاي ٢و٣ جولاي اعلام كرد. جدا از آن، به نظر مي‌رسد وزير نفت ايران در مخالفت با تغيير تاريخ اوپك، آن هم به درخواست يك عضو غيراوپك، يعني روسيه، حفاظت از عزت اوپك و تصميمات آن را هم مدنظر داشته است. تصميمات اوپك داخل جلسات وزراي آن گرفته مي‌شود نه بيرون از آن. اگر عربستان به خاطر يك عضو غيراوپك به خودش اجازه مي‌دهد از روي تصميم اوپك (حتي اگر تاريخ يك جلسه باشد) عبور كند، ايران اين اجازه را نمي‌دهد. همه وزراي اوپك بايد از حيثيت اين مهم‌ترين سازمان جهان سومي‌ها حفاظت كنند.
٢- چرا ايران با وجود مخالفت قبلي‌اش، با تغيير تاريخ اوپك، پس از جلسه با وزير انرژي روسيه، با تغيير تاريخ موافقت كرد اما نه با تاريخي كه عربستان و روسيه قبلا اعلام كرده بودند؟ به نظرم چون الكساندر نوواك، ميهمان ايران بود. تصميم ايران گسترش روابط با روسيه است و كميسيون مشترك همكاري دو كشور هم براي همين منظور برگزار شد. در نظر گرفتن اين ملاحظات بود كه احتمالا زنگنه را به موافقت با يك تاريخ جديد واداشت. همزمان تاريخ قبلي (دوم و سوم جولاي) را نپذيرفت چون وزير نفت ايران برنامه‌هاي ديگري داشت و البته احتمالا مي‌توانست فاصله‌اي هم با تصميمات يك‌جانبه عربستان براي تغيير تاريخ جلسه اوپك ايجاد كند.
٣- فهم اينكه چرا سعودي با پيشنهاد روسيه همراهي كرده است سخت نيست. عربستان از روسيه مي‌خواهد كه توافق كاهش ١ميليون و ٨٠٠ هزار بشكه‌اي توليد نفت اوپك و غيراوپك را براي شش ماه ديگر تمديد كند. روسيه هم تلاش مي‌كند كه توافق را وقتي تمديد كند كه عربستان براي حفظ قيمت‌هاي مناسب نفت، مقدار بيشتري از توليدش را كم نمايد. بازار نفت براي حفظ ثبات قيمت‌ها در شش ماه دوم (كه توليد نفت امريكا افزايش مي‌يابد) نيازمند حدود ٦٠٠ هزار بشكه كاهش بيشتر از توافق فعلي است. عربستان و روسيه در اين حوزه با هم اختلاف و همزمان بده و بستان دارند.
٤- براي اوپك هيچ خوب نيست كه شش روز مانده به اجلاسش تكليف برگزاري آن مشخص نباشد. در حالي كه سايت اوپك ٢٥و٢٦ ژوئن را به عنوان تاريخ برگزاري جلسات اعلام كرده اما، مطلعم كه تعدادي از شركت‌كنندگان سفرشان را براي ٣و٤ جولاي برنامه‌ريزي كرده‌اند. اوپك وقتي تاثيرگذار بوده كه همه كشورها پشت تصميماتش با اجماع ايستاده‌اند. اميدوارم اين اجماع به اوپك برگردد. هر چند ايران به‌دليل معافيت از كاهش توليد نفت (به دليل تحريم‌ها) كار زيادي در جلسه بعد، كه احتمالا توافق كاهش توليد را تمديد مي‌كند، ندارد اما نشان داد كه هنوز در تصميمات اوپك موثر است و البته هنوز هم از تصميمات و عظمت اوپك حمايت مي‌كند. تصميمات اوپك بايد در داخل اين سازمان و با اجماع همه اعضا اتخاذ شود. اين يك راهبرد است. مساله تاريخ فرع ماجراست.