رويكرد تازه قوه قضاييه
عباس تقي‌زاده
رييس قوه قضاييه در صفحه اينستاگرامي خود درباره فضاي مجازي و استفاده از رسانه‌هاي اجتماعي براي ارتباط دوسويه با مردم فراخواني منتشر كرد. اين در حالي است كه بازديد از سايت قوه قضاييه نشان مي‌دهد هيچ خبري از اين فراخوان تا لحظه نوشتن اين يادداشت وجود ندارد و جالب‌تر اينكه اين سايت 3 روز بعد از انتشار اين پيام، در 26 خرداد به‌روزرساني شده و اشاره‌اي به اين فراخوان نشده است. حتي خبرگزاري ميزان كه وابسته به قوه قضاييه است هم خبر فراخوان را به نقل از رسانه‌هاي اجتماعي منتشر كرده است. پيش از اين، وزير امورخارجه هم استعفاي خود را از طريق اينستاگرام منتشر كرد و رسانه‌ها به آن استناد كردند. شيوه انتشار فراخوان رييس قوه قضاييه در خصوص فضاي مجازي به خودي خود از رويكردي تازه به اين حوزه و تقويت نگاه ايجابي به آن خبر مي‌دهد. حجت‌الاسلام رييسي در اين فراخوان مي‌نويسد: «امروزه با گسترش دسترسي‌هاي ارتباطاتي، فارغ از چارچوب‌هاي سنتي خشك و ديوان‌سالارانه، فضاي مجازي و رسانه‌هاي اجتماعي به فرصتي بزرگ براي كم كردن فاصله‌هاي زماني و مكاني در ارتباطات و به اشتراك‌گذاري نظرات تبديل شده است.» او فضاي مجازي را فرصتي براي دريافت نظرات مردم و نخبگان مي‌داند كه بايد از مرحله «ايده تا بازخورد» به بهترين نحو از آن استفاده كرد. ايشان با اشاره به آسيب‌هاي فضاي مجازي تاكيد مي‌كند، مسوولان نبايد دچار خطاي محاسباتي شده و موجب شوند كه خود را از فرصت كم‌نظير ارتباط با مردم در اين بستر محروم نمايند و به تعبير رهبر معظم انقلاب اسلامي بايد از فرصت با ارزش فضاي مجازي استفاده كرد و با اطلاع از نظرات و سوال‌هاي افكار عمومي، يك حضور موثر و جريان‌ساز را به نفع مردم رقم زد. در سال‌هاي گذشته سياست‌ها در قبال رسانه‌هاي اجتماعي سلبي بوده و كمتر به ظرفيت‌هاي ارتباطي و توانايي‌هاي اين بستر در ارتباط بهتر و توليد محتواي مفيد توجه شده است. فراخوان رييس قوه قضا مي‌تواند به ساماندهي اين سياست‌ها كمك و كاربران فضاي مجازي را از دوگانگي‌ها دور كند. گرچه تلگرام براي فعاليت نهادهاي رسمي ممنوع شده است اما تقريبا بيشتر نهادهاي رسمي با اسامي و عناويني مشابه با دستگاه اجرايي و سازماني خود در آن حضور دارند. به هر حال روابط عمومي‌ها و سازمان‌ها نمي‌خواهند و نبايد مخاطب را از دست بدهند و به جايي بروند كه مخاطب چنداني ندارد. امروزه به توليد محتواي مناسب در شبكه‌هاي اجتماعي نياز داريم و البته توجه به پيام‌رسان‌هاي بومي و ارتقاي آنها در كنار اعتمادزايي در يك فضاي رقابتي و نه انحصاري ضروري است.
پيام‌رسان‌هاي بومي تا‌كنون نتوانسته‌اند به جذب كاربران و فعال بودن آنها كمك چنداني كنند و لازم است با توجه به نگاه رييس قوه قضاييه در نحوه استفاده از پيام‌رسان‌هاي غيربومي بازنگري شود. واقعيت‌ها و شيوه رفتار كاربران ايراني در فضاي مجازي، نقش فناوري‌هاي نوين ارتباطي در ارتباطات بومي و بين‌المللي، تغيير مولفه‌هاي قدرت و مهم شدن بيش از پيش حضور موثر در رسانه‌هاي اجتماعي، زيست بوم جديدي را خلق كرده كه عملكرد منفعلانه و خوب عمل نكردن در آن سرنوشتي جز بازنده بودن ندارد. در كنار ظرفيت بخش‌هاي مختلف، روابط عمومي‌ها مي‌توانند در توليد محتواي مفيد در شبكه‌هاي اجتماعي مشاركت كنند. امروزه مخاطبان، قدرت زيادي در انتخاب و توليد محتوا دارند و روابط عمومي بايد متناسب با اين تغيير به توليد محتوا بپردازد. پايش محتواهاي منتشر شده در رسانه‌هاي اجتماعي به روابط عمومي‌ها قدرت پاسخ به ابهامات و سوالات مخاطبان را مي‌دهد و منجر به ارتباط بهتر و موثر و رسيدن به فهم مشترك مي‌شود.
روابط عمومي يك فعاليت و حرفه ارتباطي است و در پي تحولات فناورانه دچار تغيير شده و از اين فرصت بايد بهره ببرد. افزايش تعامل و بهره‌وري، افزايش سرعت و گستره انتشار و دسترسي وسيع‌تر به شهروندان از فوايد استفاده از فناوري‌هاي نوين به شمار مي‌رود. روزنامه‌نگاران در شبكه‌هاي اجتماعي، افراد مهم و شخصيت‌هاي حقوقي را دنبال مي‌كنند. حضور در اين فضا منجر به دراختيار گذاشتن بهانه‌هاي خبري و ارتباط با رسانه‌ها مي‌شود. مخاطبان مصرف‌كننده ديروز به توليدكنندگان محتوا تبديل شده‌اند و با دسترسي گسترده آنها به رسانه‌هاي متنوع، به تعبير صاحبنظران، دنياي امروز دنياي كشاندن مخاطب به سوي محتواست و روابط عمومي‌ها بايد خبر را در اشكال مختلف براي مخاطبان تنظيم كنند و به اشتراك بگذارند. با اين تغييرات، فرهنگ توليد قطعات كوتاه، فضاي مجازي را به سمت توليد پادكست، وادكست و روزنامه‌‌نگاري سايبر سوق داده است. ظرفيت‌هاي پژوهشي در فضاي مجازي نيز فرصت ديگر اين فضاست. پرسشنامه‌هاي مجازي و پردازش آنها توسط نرم‌‌افزارهاي آنلاين، امكان پژوهش‌هاي روزانه و افكارسنجي را فراهم كرده است. اين فضا، ظرفيت گسترده‌اي براي ارتباطات حرفه‌اي ايجاد كرده و قلمروي ارتباطات در شبكه‌هاي درون‌سازماني، محلي، ملي، منطقه‌‌اي و جهاني را گسترش داده است.
البته نبايد آسيب‌ها را فراموش كرد و بايد براي ايمن كردن اين فضا تلاش كرد. از جمله آسيب‌ها، حضور افراطي برخي مسوولان در شبكه‌هاي اجتماعي است كه آنها را از وظايف اصلي خود بازمي‌دارد. علاوه بر اين سروكار داشتن بخش قابل توجهي از كارمندان به ويژه در بخش‌هاي اداري در شبكه‌هاي اجتماعي در ساعات اداري منجر به كاهش بهره‌وري شده است و بايد به جنبه تخلفات اداري و مسائل شرعي آن نيز توجه كرد. در هر حال حضور در اين فضا به دانش و مهارت نياز دارد. شيفتگي منجر به غرق شدن در محتوا و دور شدن از اصل و هدف‌هاي اصلي فناوري‌هاي ارتباطي مي‌شود كه پريشاني ارتباطي و هرج و مرج در اطلاع‌رساني و رواج اخبار جعلي را به دنبال دارد. حضور هوشمندانه در اين فضا هم از سوي مسوولان و فعالان ارتباطي و هم از سوي مردم همراه با مخاطب‌شناسي و احترام به دسترسي آزاد به اطلاعات؛ ارتباطات افقي و دوسويه و پرهيز از حضور نمايشي و ارتباط يك‌سويه با مخاطبان، توسعه مردم‌سالاري را به همراه داشته و بستر لازم را براي مفيد، ايمن و سالم بودن شبكه‌هاي اجتماعي فراهم مي‌كند.