رازهاي مرسي
سعيد عابدپور
تنها دقايقي پس از آنكه مرسي در دادگاه اظهار كرد رازهاي زيادي براي گفتن دارد و نمي‌خواهد با بيان اين رازها امنيت مصر را به خطر بيندازد، در صحن دادگاه سكته كرد و مُرد. مرگ مرسي غير‌منتظره ولي پيش‌بيني‌شده بود. او يك هفته قبل گفته بود قصد كشتن او را دارند. عدم دسترسي او به دكتر و دارو عامل ديگري بود تا اين مرگ به سراغش بيايد. مرسي در جريان ماراتن طولاني دادگاهي پشت قفس شيشه‌اي محصور بود، صداي مرسي از اين قفس به بيرون نمي‌رسيد و چندين ماه آخر مقام‌هاي مصري اجازه ديدار اعضاي خانواده مرسي را به او ندادند. مرگ مرسي در قفس، پيام تلخي به پيروان اخوان‌المسلمين است. از اين‌رو اردوغان باكي ندارد تا با شهيد ناميدن مرسي، حمله تبليغي سياسي خود را متوجه حكومت السيسي در مصر كند. حكومت يك‌ساله مرسي، كوتاه‌ترين و تلخ‌ترين تجربه اخوان در مصر شد. او پس از تظاهرات مردم مصر و سرنگوني حسني مبارك، در نخستين انتخابات به عنوان نامزد اخوان‌المسلمين به رياست‌جمهوري مصر رسيد و يك سال بعد در دوازدهم تيرماه و اوج ناآرامي‌هاي دوباره و كودتاي ارتش بركنار شد و از آن سال همراه با هزاران اخواني در زندان بود. مرسي سال‌هاي اول به اعدام محكوم، ولي وساطت برخي كشورها مانع از اجراي اين حكم شد. سرنوشت مرسي، سرنوشت ايدئولوژي اخواني مصري است. حكومت يك‌ساله مرسي در مجموع، انتظار چندين دهه‌اي اخوان را نشان داد. اخواني كه مدت هشت دهه براي حضور در قدرت سياسي به نام اسلام، آزادي و دموكراسي تلاش كرده بود و هزاران كشته داده بود، اما در يك سالي كه قدرت را در دست داشت، انحصار‌طلبي، فرصت‌طلبي، خشونت و عدم تساهل را به نمايش گذاشت. مهم‌ترين مشكل مرسي در آغاز حكومت، افزايش اختيارات رياست‌جمهوري بود. اين موضوع نقطه آغاز درگيري با مردم و گروه‌هايي بود كه يكي، دو ماه قبل در ميدان تحرير عليه اختيارات حسني مبارك قيام كرده بودند. مرسي با رويكرد شتاب‌زده به تصاحب كامل قدرت، به‌كار‌گيري دروغ و نيرنگ و حذف نيروهاي قديمي مبارز چون خيرت الشاطر، دستور بركناري بسياري از استانداران، واگذاري مسووليت‌ها عمدتا به نيروهاي بي‌تجربه اخوان، عدم مشاركت با ساير احزاب سياسي و تغيير فرماندهان ارشد ارتش و حتي عملكرد متفاوت در سياست خارجي و تاييد معاهدات با اسراييل؛ ماهيتي متفاوت از وعده‌هاي هشتاد‌ساله اخوان را نشان داد. همه اين اقدامات به يك طرف و از دست دادن كنترل اوضاع طرف ديگر.
در دوره كوتاه يك‌ساله حكومت مرسي، افراطيون سلفي به ميدان آمده و به اختلافات ديني با مسيحيان قبطي، با شيعيان و ساير گروه‌هاي ديني دامن زدند. هدف تندروان اخواني، تحت عنوان حاكميت كامل اسلام و پيراستن جامعه از وجود عناصر غير‌اسلامي بود، شيعيان نيز در اين منظومه غير‌اسلامي جاي داشتند. تجربه حكومت اخوان در مصر را بايد تجربه خامي، غلبه تندروي، عدم بلوغ فكري رهبران اخوان در فهم مناسبات امروزي جامعه و دموكراسي دانست. اخوان بيش از آنكه مغلوب كودتاي ارتش مصر باشد، مغلوب نظريات تند، انحصار‌گرايي و شتاب‌زدگي خود شد. مخالفان اخوان پس از حكومت يك‌ساله، گروه‌هاي مختلف سياسي بودند، گروه‌هايي كه در جريان شورش عليه حكومت حسني مبارك به دنبال جامعه‌اي بهتر، دموكراسي و رفاه مي‌گشتند. بي‌شك مرگ مرسي، رشته‌اي از تحولات و ناآرامي‌ها را در مصر به دنبال خواهد داشت و مرگ تلخ او را بايد مرگ تلخ جنبش ديني اخوان دانست، مرگ جنبشي كه اسير تندروي رهبران خود شد.